◊ ნატოს შესახებ

საინფორმაციო ცნობარი ნატოს შესახებ

 

5 იან­ვრის საპრე­ზიდენ­ტო არჩევნე­ბის წინ, სპორტის სასახლის თავყრილობაზე პრე­ზიდენ­ტმა მიხე­ილ სააკაშვილმა გვამცნო: “დავით აღ­მაშე­ნე­ბე­ლი და გიორგი ბრწყინ­ვალე ნატოში შესვლაზე ოცნე­ბობდნე­ნო”. ყოველმა სწავლულმა ქართველმა კი იცის, რომ დავით აღ­მაშე­ნე­ბე­ლი მე­ფობდა 1089-1125 წწ. ხოლო გიორგი V მეფობდა 1314-1346 წლებში, ხოლო “ნატო” კი მე-20 საუკუნე­ში შე­იქ­მნა.

ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი ხელშეკრუ­ლების ორგანიზაცია (NATO) წარმოადგენს ტრან­სატლან­ტიკურ კავშირს, რომელიც აერთიანებს ევროპასა და ჩრდილოეთ ამერიკას უნიკალურ ალიან­სში თავდაცვისა და უსაფ­რთხოების უზრუნ­ველსაყოფად. ვაშინ­გტონის ხელშეკრუ­ლების მიხედვით ნატოს მთავარი და შეუცვლელი მიზანია მისი ყველა წევრის მშვიდობისა და უსაფ­რთხოების გარან­ტირება პოლიტიკუ­რი და სამ­ხედრო საშუ­ალებებით. ამიტომ 1949 წ. მისი დაარსებიდან, ნატო უზრუნ­ველყოფს მისი წევრების კოლექტიურ თავდაცვას. ის, აგ­რეთ­ვე გვევლინება მნიშ­ვნელოვან საკონ­სულტაციო ფორუ­მად უსაფ­რთხოების საკითხებზე.

 ცივი ომის დამ­თავრების შემ­დეგ, ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი ალიან­სი შეუდგა უმ­ნიშვნელოვანესი ახალი ამოცანების შეს­რუ­ლებას. ერთ- ერთი მათ­განი იყო პარტნიორუ­ლი ურთიერთობის დამ­ყარება უსაფ­რთხოების სფეროში დემოკრატიულ ქვეყნებთან მთელს ევროპაში, კავკასიასა და ცენ­ტრალურ აზიაში. უსაფ­რთხოების მხრივ გარემოს ცვლილებების პასუ­ხად მან თავის თავზე აიღო დამატებითი პასუხის­მგებლობა. ის მოიცავს არა მარტო არას­ტაბილუ­რობის გადალახვას, რომელიც გამოწვეუ­ლია რეგიონალუ­რი და შიდა ეთ­ნიკუ­რი კონ­ფლიქებით ევროპაში, ასევე ბრძოლას ევროატლან­ტიკუ­რი რეგიონის გარედან მომ­დინარე საფ­რთხეებთან.

 ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი ალიან­სი ასევე აქტიუ­რად ეწინააღმდეგება ტერორიზმისა და მასობრივი განადგუ­რების იარაღის გავრცელებას.

 

პა­სუ­ხი უსაფრთხო­ე­ბის ახალ გა­მოწ­ვე­ვებზე

2001 წ. 11 სექტემ­ბერს მომ­ხდარი ტერორის­ტუ­ლი აქტების დროს მასობრივი განადგუ­რების იარაღად გამოყენებუ­ლი სამ­გზავრო თვით­მფრინავები ადას­ტუ­რებს უსაფ­რთხოების გარემოს შეცვლას ცივი ომის დამ­თავრების შემ­დეგ ამ მოვლენებმა თანამედროვე საზოგადოება დააყენა ახალი საფ­რთხის წინაშე. ამის პასუ­ხად, ნატოს მოკავშირეებმა პირველად გამოიყენეს ვაშინგტონის ხელშეკრუ­ლების მე-5 მუხლი, რომელიც ეხება ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი ალიან­სის კოლექტიურ თავდაცვას და კრიტიკულ სიტუ­აციებში გაუ­წიეს შეერთებულ შტატებს პოლიტიკუ­რი და პრაქტიკუ­ლი მხარდაჭერა. უფ­რო მეტიც, ისინი შემ­დგომ­შიც აგ­რძელებდნენ შეერთებუ­ლი შტატების დახმარებას ტერორიზმთან ბრძოლაში. ამავე დროს გადადგეს ახალი ნაბიჯი ნატოს პოტენ­ციალის ამაღლებისათ­ვის საერთაშორისო ტერორიზმის საშიშ­როებას­თან გასამკლავებლად.

ნატოს სამუ­შაო კულტუ­რის ადაპტაცია უსაფ­რთხოების გარემოების შეცვლას­თან დაკავშირებით დაიწყო 1999 წელს, მოკავშირეებმა მოიწონეს ახალი სტრატეგიუ­ლი კონ­ცეფ­ცია. ამ დოკუ­მენ­ტში დახასიათებუ­ლია საფ­რთხეები რომელთა წინაშე დგას ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი კავშირი, რის­კები უსაფ­რთხოების სფეროში და მას­თან ბრძოლის საშუ­ალებები. რის­კები უსაფ­რთხოების სფეროში გან­საზღვრუ­ლია როგორც მრავალმხრივი და წინას­წარ ძნელად გან­საჭვრეტი. გარდა ამისა, გან­საკუთ­რებუ­ლი ყუ­რადღება ეთ­მობა მასობრივი განადგუ­რების იარაღის გავრცელების საშიშ­როებას. მას­ში ასევე ნათ­ლად არის ნათ­ქვამი, რომ ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი ალიან­სის უსაფ­რთხოების ინ­ტერესებს შეიძლება დაემუქროს საერთო ხასიათის სხვა რის­კის ფაქტორიც, როგორიცაა ტერორის­ტუ­ლი აქტები, საბოტაჟი და ორგანიზებუ­ლი დანაშაუ­ლი, ასევე სასიცოცხლო რესურსებით მომარაგების მოშ­ლა.

ასეთი საშიშ­როების საპასუ­ხოდ ჩრდილოატლან­ტიკურმა ალიან­სმა წარმოადგინა რიგი ინიციატივებისა, რომელიც მიმართუ­ლი იყო მისი სამ­ხედრო პოტენციალის ამაღლებისა და ურთიერთთანამ­შრომ­ლობის გაფართოვებისათ­ვის, როგორც წევრებს შორის, ასევე პარტნიორ სახელმწიფოებსა და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან. მათ განეკუთ­ვნება: “თავდაცვითი პოტენ­ციალის ინიციატივა” — მაღალი დონის პროგ­რამა, წარმოდგენილი 1999 წ. რომ­ლის მიზანიცაა სამ­ხედრო პოტენ­ციალის მოდერნიზაცია ახალ გარემოებების შესაბამისად; 2002 წ. ცენ­ტრის შექმნა, რომელიც იხილავს მასობრივი განადგუ­რების იარაღის საკითხებს, რომელშიც ნატოს მოკავშირეები უცვლიან ერთმანეთს ინ­ფორმაციას და ცდილობენ გაუ­წიონ კოორდინაცია საპასუ­ხო ზომებს. ყოველივე ეს საშუ­ალებას აძლევს ნატოს ევროპულ წევრებს აიღონ თავის თავზე პასუ­ხის­მგებლობა უსაფ­რთხოებისა და თავდაცვის საკითხებში.

2001 წ. 11 სექტემ­ბერს მომ­ხდარმა ტერორის­ტულმა აქტებმა ამ ღონის­ძიებებს შეს­ძინა გან­საკუთ­რებუ­ლი აქტუ­ალობა. ყოველივე ამის შემ­დეგ ნატო შეუდგა თავისი საქმიანობის ღრმა ანალიზს. ამ სამუ­შაოების შედეგი გახდა ინიციატივები და პროგ­რამები, რეფორმების კომ­პლექსი რომელიც მოიწონეს ალიან­სის ლიდერებმა 2002წ. ნოემ­ბერს, პრაღის სამიტზე. ამავე დროს ნატოს 14-მა მოკავშირემ გააგ­ზავნა თავისი სამ­ხედრო კონ­ტინ­გენ­ტი ავღანეთ­ში, შეერთებუ­ლი შტატების მხარდასაჭერად “ალ-ქაიდა”-ს ტერორის­ტუ­ლი ორგანიზაციის წინააღმდეგ. უფ­რო მეტიც, წევრი სახელმწიფოების თხოვნით, რომ­ლებიც აქტიურ როლს თამაშობდნენ ამ მისიის შეს­რუ­ლებაში, აიღო თავის თავზე ავღანეთ­ში ISAF-ის ხელმძღვანელობა.

თუმ­ცა ნატოს წევრებს ჰქონ­დათ უთან­ხმოებები, უსაფ­რთხოების ახალ გამოწვევებზე საპასუ­ხოდ საუ­კეთესო გზების შერჩევის თაობაზე. ყველა ისინი აღიარებენ, რომ ასეთი საფ­რთხე შეიძლება წამოვიდეს ევროატლან­ტიკუ­რი რეგიონის საზღვრებს მიღმა რაიონებიდან და მათი მოგ­ვარება შეუძლებელია მხოლოდ ერთ ორგანიზაციაზე დაყრდნობით, ან თავდაცვით სტრუქტუ­რებზე, რომ­ლებიც გან­კუთ­ვნილია ჩვეუ­ლებრივი სამ­ხედრო კონ­ფლიქტების დასარეგულირებლად. ამიტომაც საჭირო ხდება ალიან­სის ადაპტირება ახალ საფ­რთხეებთან გასამ­კლავებლად. ამ­გვარად, ისეთი სახის კავშირიდან, რომელიც შემოფარგლუ­ლი იყო გეოგ­რაფიუ­ლი ჩარჩოებით, ნატო გადაიქცა კავშირად რომელიც მზადაა მოიგერიოს ისინი მათი წარმოქმნის დროისა და ადგილის მიუ­ხედავად.

უსაფ­რთხოების გასაუმ­ჯობესებლად ნატო ამ­ყარებს მჭიდრო ურთიერთობებს საერთაშორისო ორგანიზაციებთან. მათ შორის ევროკავშირთან, ევროპაში უსაფ­რთხოების და თანამ­შრომ­ლობის ორგანიზაციას­თან, გაეროს­თან და ჯან­დაცვის მსოფ­ლიო ორგანიზაციას­თან, აგ­რეთ­ვე ქვეყნებთან, რომ­ლებიც არ არიან ნატოს წევრები. მათ შორის რუ­სეთ­თან, უკრაინას­თან, ევროატლანტიკურ რეგიონ­ში პარტნიორ ქვეყნებთან და მთელ ხმელთაშუ­აზღვის­პირეთ­ში.

ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი ალიან­სის სათავეები მეორე მსოფ­ლიო ომის შემ­დეგ აღმოსავლეთ ევროპა გამოეყო დასავლეთ ევროპას იდეოლოგიუ­რი და პოლიტიკუ­რი დაცილების გამო, რომელიც წარმოშ­ვა ცივმა ომ­მა. აღმოსავლეთ ევროპა აღმოჩნდა საბჭოთა კავშირის გავლენის ქვეშ. 1949 წ. თორმეტმა სახელმწიფომ, რომ­ლებიც იმ­ყოფებოდნენ ატლან­ტიკის ორივე მხარეს, დადო ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი ხელშეკრუ­ლება იმ მიზნით, რომ გაეწიათ საბჭოთა კავშირის­თვის წინააღმდეგობა, რათა მას არ გაევრცელებინა თავისი კონ­ტროლი კონ­ტინენ­ტის სხვა ნაწილებში.

1947-1952 წლამ­დე მარშალის გეგ­მით უზრუნ­ველყოფილი იყო დასავლეთ ევროპის ქვეყნების ეკონომიკუ­რი სტაბილიზაცია. ნატოს როლი გუ­ლის­ხმობდა კოლექტიუ­რი თავდაცვის უზრუნ­ველყოფას ნების­მიერი ფორმის აგ­რესიისაგან და უსაფ­რთხო გარემოს შენარჩუ­ნებას დემოკრატიუ­ლი გან­ვითარებისა და ეკონომიუ­რი ზრდისათ­ვის. მაშინ­დელი შეერთებუ­ლი შტატების პრეზიდენ­ტის ჰარი ტრუ­მენის სიტყვებით მარშალის გეგ­მა და ნატო “ერთი თხილის ორი ნახევარი” იყო.

ნატოს დამ­ფუძნებელმა სახელმწიფოებმა (ბელგია, დიდი ბრიტანეთი, დანია, ის­ლან­დია, იტალია, კანადა, ლუქსემ­ბურგი, ნიდერლან­დები, ნორვეგია, პორტუგალია, ამერიკის შეერთებუ­ლი შტატები და საფ­რან­გეთი) აიღეს ვალდებუ­ლება დახმარებოდნენ ერთმანეთს რომელიმე მათ­განის წინააღმდეგ სამ­ხედრო აგ­რესიის შემ­თხვევაში. ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი ალიან­სი დემ ონ­სტრირებას ახდენ­და, რომ ნების­მიერი პოლიტიკუ­რი ან სამ­ხედრო ზეწოლა დას ავლეთ ევროპაზე, ჩაშ­ლის­თვის იყო გან­წირუ­ლი.

ორმოცდაათიან წლების დასაწყის­ში მოვლენათა მსვლელობამ, რომელთა კულმინაციაც იყო ომი კორეაში თვალნათ­ლივ დაამ­ტკიცა დასავლეთის შეშ­ფოთების საფუძვლიანობა საბჭოთა კავშირის ექსპან­სიონის­ტუ­რი ამ­ბიციების გამო. აქედან გამომ­დინარე ნატოს წევრმა სახელმწიფოებმა გაააქტიუ­რეს თავისი ძალის­ხმევა სმხედრო სტრუქტუ­რების შექმნის მიმართუ­ლებით, რაც აუ­ცილებელი იყო მათი კოლექტიუ­რი თავდაცვის­თვის.

ჩრდილოეთამერიკუ­ლი ძალების ყოფ­ნამ ევროპუ­ლი ქვეყნების თხოვნით მათ ტერიტორიაზე იძუ­ლებუ­ლი გახადა საბჭოთა კავშირი უარი ეთ­ქვა შეხედულებებზე, რომ აგ­რესია შეიძლება იყოს წარმატებუ­ლი, უფ­რო მეტიც, დროთა გან­მავლობაში ნატოს წევრი ქვეყნების რაოდენობა გაიზარდა. 1952 წ. ჩრდილოატლან­ტიკურ კავშირში შევიდა საბერძნეთი და თურქეთი, სამი წლის შემ­დეგ მას შეუ­ერთდა გერმანიის ფედერაციუ­ლი რეს­პუბლიკა, ხოლო 1982 წ. — ეს­პანეთი.

 ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი ალიან­სის დამ­სახუ­რებით დასავლეთ ევროპამ და ჩრდილოეთ ამერიკამ არა მარტო ერთობლივად დაიცვეს თავისი დამოუ­კიდებლობა, მათ ასევე მიაღწიეს სტაბილუ­რობის უპრეცენ­დენ­ტო დონეს.

 

ცივი ომის დამთავ­რე­ბა

 ცივი ომის დროს ნატოს როლი და მიზნები მკვეთ­რად იყო გან­საზღვრუ­ლი საბჭოთა კავშირის მხრიდან არსებუ­ლი საფ­რთხით.

ოთხმოცდაათიან წლების დასაწყის­ში ახლად გან­თავისუფ­ლებუ­ლი აღმოსავლეთევროპუ­ლი ქვეყნების მოთხოვნით გაუქმებულ იქნა ვარშავის ხელშეკრუ­ლების ორგანიზაცია, საბჭოთა კავშირი დაიშალა.

ტრადიციუ­ლი მოწინააღმდეგების დაშ­ლის შემ­დეგ, ზოგ­მა ექსპერტმა ჩათ­ვალა, რომ ნატო-ც საჭიროებას აღარ წამოადგენს და ამიტომ მომავალში შესაძლებელია თავდაცვის­თვის და შეიარაღებუ­ლი ძალების­თვის ხარჯების მკვეთ­რი შემ­ცირება.

საბჭოთა კავშირის დაშ­ლის შემ­დეგ, ნატო-ს მოკავშირეებმა საგ­რძნობლად შეამცირეს თავდაცვითი ხარჯები, ზოგ­მა 25%-მდეც კი. მაგ­რამ კიდევ უფ­რო მეტი “სამ­შვიდობო დივიდენ­ტის” მიღების იმედი გაუ­მართლებლად ოპტიმის­ტუ­რი აღმოჩნდა. მალე გახდა ცხადი, რომ “ცივი ომის” დამ­თავრების მიუ­ხედავად, რამაც მოხსნა სამ­ხედრო ინ­ტერვენ­ციის საშიშ­როება, არას­ტაბილუ­რობა ევროპის ზოგიერთ ნაწილში გაიზარდა. ყოფილ იუ­გის­ლავიაში და ყოფილ საბჭოთა კავშირის ზოგიერთ ნაწილში ეთ­ნიკუ­რი დაძაბუ­ლობების ნიადაგ­ზე წარმოიქმნა მთელი რიგი რეგიონუ­ლი კონ­ფლიქტებისა. ნატო- ს წევრი ქვეყნების­თვის ნათელი შეიქმნა, რომ ნატო- ს ფარგლებში არსებუ­ლი მოვალეობები თანამ­შრომ­ლობის და კოლექტიუ­რი თავდაცვის სფეროში, რჩებოდა მათი უსაფ­რთხოების საუ­კეთესო გარან­ტად. იმის მიუ­ხედავად, რომ შეიარაღებუ­ლი თავდას­ხმის საშიშ­როება შემ­ცირდა, ევროპაში მშვიდობის და სტაბილუ­რობის შესანარჩუ­ნებლად და “ცივი ომის” შემ­დგომი პერიოდის რეგიონუ­ლი დაძაბუ­ლობის ეს­კალაციის თავიდან ასაცილებლად, საჭირო შეიქმნა სამ­ხედრო-პოლიტიკუ­რი თანამ­შრომ­ლობის ახალი ფორმები. მეტიც, პირველხარის­ხოვანი თავდაცვითი ამოცანების შეს­რუ­ლებას­თან ერთად, საჭირო გახდა მსხვილმაშ­ტაბიანი შინაგანი რეფორმების გატარება სამ­ხედრო სტრუქტურების, ძალების და საშუ­ალებების ადაპტაციისა და აღჭურვისათ­ვის ისეთი ახალი ამოცანების შესას­რუ­ლებლად, როგორიცაა კრიზისების მოგ­ვარება, მშვიდობის­მყოფელობა, მშვიდობის შენარჩუ­ნების ოპერაციები.

უსაფ­რთხოების ახალი გამოწვევების საპასუ­ხოდ ნატო გახდა არა მარტო კოლექტიურ თავდაცვაზე პასუ­ხის­მგებელი შეკავშირებუ­ლი ალიან­სი, არამედ ძირითადი რგოლი სახელმწიფოების პარტნიორობისა, რომ­ლებიც მჭიდროდ თანამ­შრომ­ლობენ უსაფ­რთხოების უზრუნ­ველყოფის ფართო სფეროში.

 

რო­გორ მუ­შა­ობს ნა­ტო

ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი კავშირის ხან­გრძლივობის ერთ- ერთი მიზეზი ისიც არის, რომ მას­ში ყველა გადაწყვეტილება მიიღება კონ­სენ­სუ­სის საფუძველზე. ყველა მნიშ­ვნელოვან გადაწყვეტილებას წინ უს­წრებს ხან­გრძლივი კონ­სულტაციები და დის­კუ­სიები. გარეშე დამ­კვირვებელს ეს სის­ტემა შეიძლება მოეჩვენოს მოუ­ხერხებლად და მოუქნელად, მაგ­რამ მას აქვს ორი უპირატესობა. პირველი — ყველა წევრი ქვეყანა ინარჩუ­ნებს სუ­ვერენიტეტს და დამოუ­კიდებლობას. მეორე — მიღებუ­ლი გადაწყვეტილება სარგებლობს ყველა წევრ ქვეყნის სრუ­ლი მხარდაჭერით და გან­მტკიცებუ­ლია მათი შეს­რუ­ლების ვალდებუ­ლებით.

ნატოს უმაღლესი ხელმძღვანელი ორგანოა ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი საბჭო, სადაც ყოველი წევრი-სახელმწიფო წარმოდგენილია მუდმივი წარმომადგენლობით ელჩის რან­გში.

თავიანთ საქმიანობაში ელჩები ეყრდობიან თავიან­თი ქვეყნების წარმომადგენლობებს, რომ­ლებიც შედგებიან დიპლომატებისა და სამ­ხედრო წარმომადგენ­ლებისაგან. საბჭო, ელჩების შემადგენ­ლობით, იკრიბება კვირაში ერთხელ, საჭიროების შემ­თხვევაში უფ­რო ხშირადაც. ასევე ტარდება ალიან­სის რეგუ­ლარუ­ლი სხდომები საგარეო საქმეთა და თავდაცვის მინის­ტრების დონეზე, საჭიროების­და მიხედვით, სახელმწიფო და მთავრობების მეთაუ­რების დონეზე.

ნატოს სათავეში დგას გენერალუ­რი მდივანი, რომელიც ირჩევა დაახლოებით ოთხწლიანი ვადით.

გენერალუ­რი მდივანი არის ერთ- ერთი წევრი-ქვეყნის საერთაშორისო მას­შტაბის სახელმწიფო მოღვაწე. გენერალუ­რი მდივანი თავმჯდომარეობს ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი საბჭოს და ნატო-ს სხვა მნიშ­ვნელოვანი ორგანოების სხდომებზე და ხელს უწყობს კონ­სენ­სუ­სის მიღწევას წევრ-ქვეყნებს შორის. ჩრდილოატლანტიკუ­რი ალიან­სის ყოველდღიუ­რი საქმიანობისას ის ეყრდნობა სერთაშორისო სამ­დივნოს, რომელიც შედგება ყველა ნატოს წევრი-ქვეყნის ექსპერტებისა და თანამ­დებობის პირებისაგან.

ძალების უმეტესი ნაწილი, რომელსაც ნატოს გადას­ცემენ წევრი-ქვეყნები, რჩება ქვეყნების სრულ დაქვემ­დებარებაში იქამ­დე, როდესაც ისინი გადადიან ნატო-ს გან­კარგუ­ლებაში სხვა და სხვა ამოცანების შეს­რუ­ლების­თვის, დაწყებუ­ლი კოლექტიუ­რი თავდაცვითი ოპერაციებით და დამ­თავრებუ­ლი ახალი მისიებით, ისეთების როგორც სამ­შვიდობო მისიები და მშვიდობიანობის შენარჩუ­ნებაა.

ნატო-ს სამ­ხედრო და პოლიტიკუ­რი სტურქტუ­რები უზრუნ­ველყოფენ ნაციონალუ­რი შეიარაღებუ­ლი ძალების მიერ ამ ამოცანების წარმატებუ­ლი შეს­რულებისათ­ვის საჭირო პერსპექტიულ დაგეგ­მარებას, ასევე საორგანიზაციო მექანიზმებს, რაც აუ­ცილებელია გაერთიანებუ­ლი სარდლობის­თვის და ჯარის მართვის­თვის, აგ­რეთ­ვე სამ­ხედრო მომ­ზადების­თვის და სწავლების­თვის.

 

უსაფრთხო­ე­ბის განმტკიცე­ბა პარტნიო­რო­ბის მეშვე­ო­ბით

“ცივი ომის” დროინ­დელ ევროპულ გახლეჩას მიზეზად ედოან­ტაგონიზმი, რომელიც არსებობდა იდეოლოგიურ, პოლიტიკურ და სამ­ხედრო სფეროებში, აღმოსავლეთ­სა და დასავლეთს შორის.

“ცივი ომის” დას­რუ­ლებით გამოწვეულმა ძირეულმა ცვლილებებმა საშუ­ალება მის­ცეს ნატო-ს წამოეყენებინათ რიგი ინიციატივებისა უსაფ­რთხოებისა და სტაბილუ­რობის გან­მტკიცების სფეროში და შეექმნა დიალოგის­თვის საჭირო სტრუქტუ­რები ყოფილ მოწინააღმდეგეებთან, მაგ­რამ ასევე ევროპის სხვა სახელმწიფოებთან და მეზობელი ხმელთაშუა ზღვის რეგიონის ქვეყნებთან.

ერთ-ერთი პირველი ნაბიჯი ამ მიმართუ­ლებით იყო 1991 წელს ჩრდილოატლანტიკუ­რი თანამ­შრომ­ლობის საბჭოს შექმნა. მოგ­ვიანებით მას ევროატლან­ტიკუ­რი პარტნიორობის საბჭო ეწოდა და გარდაიქმნა ნატო-სა და ევროატლან­ტიკუ­რი რეგიონის ნატო-ს არაწევრ სახელმწიფოებს შორის კონ­სულტაციებისა და თანამშრომ­ლობის მთავარ ფორუ­მად.

1994 წელს ნატო გამოვიდა ინიციატივით “პარტნიორობა მშვიდობისათ­ვის”. ეს პროგ­რამა მიმართუ­ლია ქვეყნების შეიარაღებუ­ლი ძალების გარდაქმნის ხელშეწყობაზე იმ მიზნით, რომ მათ ითამაშონ სათანადო როლი დემოკრატიულ საზოგადოებაში და მონაწილეობა მიიღონ ნატო-ს ხელმძღვანელობით წარმართულ სამ­შვიდობო ოპერაციებში. პროგ­რამა ით­ვალის­წინებს თითოეუ­ლი ქვეყნის ინ­დივიდუ­ალურ მოთხოვნილებებს და ქმნის პრაქტიკუ­ლი საქმიანობის ჩარჩოს მრავალ სფეროში, ეს კი საშუ­ალებას აძლევს მონაწილეებს აირჩიონ საქმიანობის მეტი ან ნაკლები სექტორი გამომ­დინარე მათი შიდა უსაფ­რთხოების მოთხოვნილებებიდან.

“პარტნიორობა მშვიდობისათ­ვის” ფარგლებში დაგ­როვილმა გამოცდილებამ არსებითად შეუწყო ხელი თანამ­შრომ­ლობას იმ ქვეყნებს შორის, რომ­ლებმაც მიიღეს მონაწილეობა ისეთ სამ­შვიდობო ოპერაციებში, როგორიც ბოს­ნიასა და ჰერცოგოვინაში სტაბილუ­რობის ძალებია (SFOR) ან სამ­შვიდობო ძალები კოსოვოს­თვის (KFOR)

1995 წელს ნატომ ხმელთაშუ­აზღვის­პირეთის ექვს ქვეყანას­თან — ეგ­ვიპტეს­თან, ის­რაელთან, იორდანიას­თან, მავრიტანიას­თან, მაროკოსა და ტუ­ნის­თან დააფუძნა ხმელთაშუ­აზღვის­პირეთის დიალოგი. ეს პროგ­რამა, რომელსაც 2000 წელს შეუ­ერთდა ალჟირი, მიმართუ­ლია ურთიერთობებსა და ურთიერთგაგების გაუმ­ჯობესებისაკენ ხმელთაშუ­აზღვის­პირეთის რეგიონების ქვეყნებთან, აგ­რეთ­ვე თანამ­შრომ­ლობის­კენ რეგიონუ­ლი უსაფ­რთხოების საკითხში.

1997 წელს რუ­სეთ­მა და ნატო-მ და აგ­რეთ­ვე უკრაინამ და ნატომ-მ ოფიციალუ­რი საფუძველი დაუ­დეს თავიანთ ორმხრივ ურთიერთობებს. რეგუ­ლარუ­ლი კონ­სულტაციებისათ­ვის და უსაფ­რთხოების საკითხების გან­სახილველად შეიქმნა ერთობლივი მუდმივი საბჭო ნატო-რუ­სეთი და კომისია ნატო- უკრაინა. ამ ორგანოების სხდომებზე იხილება მრავალფეროვანი საკითხები, დაწყებუ­ლი მშვიდობის­მყოფელობით ბალკანეთ­ზე, კრიზისების მოგ­ვარებასა და მასობრივი განადგუ­რების იარაღის განუვრცელობით, დამ­თავრებუ­ლი თავდაცვითი კონ­ვერსიით, ბუ­ნების გარემოს დაცვის და სტიქიუ­რი მოვლენების საწინააღმდეგო საქმიანობის დაგეგ­მვით.

2002 წელს რუ­სეთი-ნატო-ს საბჭომ შეცვალა მუდმივი ერთობლივი საბჭო. ამ ახალ სტრუქტუ­რაში, სადაც ყველა ქვეყანას გააჩნია თანაბარი პირობები, ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი საბჭოს ანალოგიუ­რად გადაწყვეტილებები მიიღება კონ­სენ­სუ­სის საფუძველზე.

 

 ნა­ტოს გა­ფართო­ვე­ბა

90-იანი წლების დასაწყის­ში მთელ რიგ აღმოსავლეთევროპულ ქვეყნებში მივიდნენ დას­კვნამ­დე, რომ ნატოში შეს­ვლა საშუ­ალებას მის­ცემ­და მათ უკეთ მოეხდინათ საკუ­თარი ინ­ტერესების რეალიზება მომავალში, აქედან გამომ­დინარე გამოთ­ქვეს სურვილი გამ­ხდარიყვნენ მისი წევრები. 1999 წლის მარტში ნატოში შევიდა სამი ყოფილი პარტნიორი სახელმწიფო — უნ­გრეთი, პოლონეთი და ჩეხეთიე რის შედეგადაც ალიან­სის შემადგენ­ლობაში ცხრამეტი ქვეყანა აღმოჩნდა ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი კავშირის პრაღის სამიტზე 2002 წ. ნოემ­ბერში კიდევ შვიდმა ქვეყანამ (ბულგარეთი, ეს­ტონეთი, ლატვია, ლიტვა, რუ­მინეთი, სლოვაკეთი და სლოვენია) მიიღეს მოწვევა დაეწყოთ მოლაპარაკება გაწევრიანების თაობაზე. 2004 წლის მარტში ისინი ოფიციალუ­რად შეუერთდნენ ჩრდილოატლან­ტიკურ ალიანსს.

შვიდმა ახალმა წევრმა და ნატოს წევრობის სხვა პრეტენ­დენ­ტმა კარგ შედეგებს მიაღწიეს გაწევრიანების სამოქმედო გეგ­მის (MAP) მეშ­ვეობით, რომელიც 1999 წელს იყო მიღებუ­ლი დახმარების გასაწევად დაინ­ტერესებუ­ლი პარტნიორი სახელმწიფოების ათ­ვის. ეს გეგ­მა საშ უ­ალებას აძლევს მას­ში მონაწილე პრეტენ­დენ­ტებს მიიღონ პრაქტიკუ­ლი რჩევები და მიზან­მიმართუ­ლი მხარდაჭერა. თავის მხრივ, მათ მოეთხოვებათ გარკვეუ­ლი პოლიტიკუ­რი მიზნების მიღწევა, მათ შორის ტერიტორიუ­ლი დავების მშვიდობიანი მოგ­ვარება, დემოკრატიუ­ლი პროცედუ­რების, კანონის უზენაესობის და შეიარაღებულ ძალებზე დემოკრატიუ­ლი კონ­ტროლის პრინ­ციპების დაცვა. ამ გეგ­მით მუ­შაობაში მონაწილეობა არ იძლევა ნატოში გაწევრიანების გარან­ტიას, მაგ­რამ ის ეხმარება ქვეყნებს შეიარაღებუ­ლი ძალების ადაპტაციაში და მათ მომ­ზადებაში ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი ალიან­სის წევრის მოვალეობებისა და ვალდებუ­ლებებისათ­ვის ნატოს ქვეყნების მთავრობამ მკაფიოდ გან აცხადოს, რომ გაფართოება არ წარმოადგენს მათ­თვის თვით­მიზანს. ის არის საშუ­ალება ნატოს უსაფ­რთხოების ზონის შემ­დგომი გან­ვრცობისათ­ვის და მთლიანობაში ევროპის სტაბილუ­რობის ამაღლებისათ­ვის. გაფართოვების პროცესი ხელს უწყობს უარის თქმას კონ­ფლიქტებზე, რამ­დენადაც უკვე თვით ნატოში გაწევრიანების პერსპექტივა სტიმულს წარმოადგენს პრეტენ­დენ­ტებისათ­ვის მეზობლებთან კონ­ფლიქტების მოგ­ვარებისა და რეფორმებისა და დემოკრატიზაციის პროცეს ის გაგ­რძელების საქმეში.

 

ნა­ტოსთან ინდივიდუ­ა­ლუ­რი პარტნიო­რო­ბის სა­მოქ­მე­დო გეგმის (IPAP)

წარდგენა მოხდა 2002 წლის პრაღის სამიტზე. ის ხელმისაწვდომია ნების­მიერი ქვეყნისათ­ვის რომელსაც გააჩნია ნატოს­თან ურთიერთობის გაღრმავების ნება და შესაძლებლობა. ეს გეგ­მები ორწლიან მონაკვეთ­ზეა გათ­ვლილი და ით­ვალისწინებს თანამ­შრომ­ლობის სხვადას­ხვა მექანიზმის თავმოყრას, რომელთა მეშ­ვეობით პარტნიორ ქვეყანას ალიან­სთან ურთიერთქმედებით ეძლევა სათანადო მხარდაჭერა საშინაო რეფორმების ინ­ტენ­სიფიკაციისათ­ვის. ინ­დივიდუ­ალუ­რი პარტნიორობის სამოქმედო გეგ­მის (IPAP) მიერ გან­საზღვრუ­ლი ამოცანები კატეგორიებადაა დაყოფილი: პოლიტიკუ­რი და უსაფ­რთხოების საკითხები; თავდაცვის, უსაფ­რთხოებისა და სამ­ხედრო საკითხები; საჯარო ინ­ფორმაცია; მეცნიერება და გარემო; სამოქალაქო საგან­გებო სიტუ­აციების დაგეგ­მვა; ადმინის­ტრაციუ­ლი და რესურსების საკითხი. 2004 წელს საქართველო პირველი სახელმწიფო გახდა რომელმაც დაიწყო ნატოს­თან ამ ფორმატით თანამ­შრომლობა, მოგ­ვიანებით მას აზერბაიჯანი და სომ­ხეთიც შეუ­ერთდა.

 

ნა­ტო კრიზისულ რე­გიონში

ყოფილი იუ­გოს­ლავიის დაშ­ლის შემ­დეგ ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი ალიან­სის ყუ­რადღება და ძალის­ხმევა უმეტეს­წილად ბალკანეთ­ზე იყო კონ­ცენ­ტრირებუ­ლი, სადაც კონ­ფლიქტების აღკვეთისა და თავიდან აცილებისათ­ვის ნატომ სამ­ჯერ მიმართა სამ­ხედრო ჩარევას — ბოს­ნია და ჰერცოგოვინაში 1995 წელს, 1999 წელს კოსოვოში და 2001 წელს მაკედონიაში. ნატო სათავეში ჩაუდგა სამ­შვიდობო მისიებს — სტაბილიზაციის ძალებს (SFOR) ბოს­ნიასა და ჰერცოგოვინაში და ძალებს კოსოვოსათ­ვის (KFOR) სერბეთის კოსოვოს მხარეში. ორივე მისიამ მიზნად დაისახა ისეთი უსაფ­რთხო გარემოს უზრუნ­ველყოფა, რომელშიდაც ყველა მოქალაქე, მათი ეთ­ნიკუ­რი წარმომავლობის მიუ­ხედავად, შეძლებენ იცხოვრონ მშვიდობიანად, და სადაც საერთაშორისო დახმარებით შეიძლება გან­ვითარდეს დემოკრატია.

ნატოს მშვიდობის­მყოფელები ბოს­ნიასა და ჰერცოგოვინაში 1995 წლის დეკემბერში გამოჩნ დნენ, ხოლო კოსოვოში — 1999 წლის იან­ვარში მრავალი პარტნიორი სახელმწიფოს სამ­ხედროებთან ერთად. ორივე რეგიონ­ში ალიან­სი აქტიუ­რად უწყობდა მსხვილმ ას­შტაბიან საომ არ მოქმედებათა შეწყვეტის პროცესს. 1995 წლის აგ­ვის­ტოსა და სექტემ­ბერში მოკავშირეები ატარებდნენ საჰაერო ოპერაციებს ბოს­ნიელ სერბთა შეიარაღებუ­ლი ძალების წინააღმ დეგ. რამ აც განაპირობა ძალთა თანაფარდობის შეცვლა საომარ მოქმედებაში მონაწილე მხარეებს შორის და აიძუ­ლა ბოს­ნიელ სერბთა ხელმძღვანელობა მიეღო დეიტონის შეთან­ხმების პირობები კონ­ფლიქტის მშვიდობიანი მოწეს­რიგების თაობაზე.

გაეროს მან­დატი სფორ-სთვის ით­ვალის­წინებდა როგორც მშვიდობის შენარჩუ­ნებას, ასევე, ამის აუ­ცილებლობისას, იძუ­ლებას მშვიდობისათ­ვის. მდგომარეობის გაუმ­ჯობესებას­თან ერთად ხდებოდა სამ­ხედრო კონ­ტინ­გენ­ტის შემ­ცირება და ცვლილებები შედიოდა დასახულ ამოცანებში. ასეთ­მა წარმატებამ ნატოს საშუ­ალება მის­ცა 2004 წელს სამ­შვიდობო მისია ევროკავშირისათ­ვის გადაებარებინა, თუმ­ცა შეინარჩუ­ნა წარმომადგენ­ლობა სარაევოში, რომ­ლის მეშ­ვეობითაც კვლავაც შეაქვს წვლილი მიმ­დინარე პოზიტიუ­რი პროცესის გან­ვითარებაში.

სამ­ხედრო ჩარევა კოსოვოში მოყვა ძალადობის ეს­კალაციას წელიწადზე მეტი ხნის გან­მავლობაში, და კონ­ფლიქტის რეგიონ­ში გავრცელების საშიშ­როება წარმოიშ­ვა. ბელგრადის მხრიდან გაეროს უშიშ­როების საბჭოს რეზოლუ­ციათა (რომ­ლებიც მოუ­წოდებდნენ მას ალბანუ­რი მოსახლეობის დევნის შეწყვეტის­კენ), არაერთ დარღვევას­თან.

1999 წლის მარტში ჩრდილოატლან­ტიკურმა ალიან­სმა მიიღო გადაწყვეტილება საჰაერო კამ­პანია დაეწყო ამ შევიწროებაზე პასუ­ხის­მგებელ იუ­გოს­ლავიის სამ­ხედრო და გასამ­ხედროებულ სტრუქტუ­რათა წინააღმდეგ. ასეთი გადაწყვეტილება ნატომ მიიღო მას შემ­დეგ, რაც შესაძლებელი გახდა მშვიდობიანი მოლაპარაკებებით ბელგრადის შეუ­რიგებელი პოზიციის შეცვლა. გაეროს უშიშ­როების უუ­ნარობის გამო უზრუნ­ველეყო საკუ­თარი რეზოლუციათა შეს­რუ­ლება. ალიან­სმა დაიწყო საჰაერო კამ­პანია რომელიც 78 დღე გაგ­რძელდა.

მწვავე პოლიტიკურ დის­კუ­სიათა მიუ­ხედავად ალიან­სის წევრთა შორის, ამ ოპერაციის შედეგად ბოლო მოეღო საომარ მოქმედებებს და შეიქმნა ლტოლვილთა დაბრუ­ნებისა და კონ­ფლიქტის მშვიდობიანი მოწეს­რიგების პირობები.

KFOR-ის მან­დატი ნატოსა და იუ­გოს­ლავიის არმიას შორის მიღწეუ­ლი სამ­ხედრო ტექნიკუ­რი შეთან­ხმებისა და გაეროს უშიშ­როების საბჭოს N1244 რეზოლუ­ციიდან გამომ­დინარეობს. მის წინაშე დგას საომარ მოქმედებათა განახლების თვიდან აცილების, უსაფ­რთხო გარემოს შექმნისა და კოსოვოს გამათავის­ფლებელი არმიის დემილიტარიზაციის ამოცანა. ამას­თან ერთად საერთაშორისო ჰუ­მანიტარუ­ლი ძალის­ხმევისა და გაეროს მისიის მხარდაჭერა ასევე ხორციელდება კფორ-ის ძალებით.

ნატო გამოეხმაუ­რა იუ­გოს­ლავიის ყოფილი რეს­პუბლიკა მაკედონიის ხელისუფ­ლების თხოვნას ეთ­ნიკურ ალბანელთა ფორმირებების განიარაღების თაობაზე, რომელთა მოქმედებები ხელყოფ­დნენ ქვეყნის სტაბილუ­რობასა და უსაფ­რთხოებას. ჩარევა თან სდევდა ალბანუ­რი თემისა და იუ­გოს­ლავიის ყოფილი რეს­პუბლიკა მაკედონიის ხელისუფ­ლების შეთან­ხმებას, რომელიც მიღწეუ­ლი იყო საერთაშორისო შუ­ამავალთა, მათ შორის ნატოს მონაწილეობით. ოპერაციის მსვლელობისას, რომელიც 30 დღე გრძელდებოდა, დაახლოებით 3500 სამ­ხედრო მოსამ­სახუ­რის მონაწილეობით 4000 ერთეუ­ლი იარაღი იქნა ამოღებუ­ლი. ამ მოქმედებებმა და შემ­დგომ­ში ნატოს მცირე სამ­ხედრო კონ­ტინგენ­ტის ყოფ­ნამ ქვეყანაში თავიდან ააცილა მას კონ­ფლიქტის ეს­კალაცია და შექმნა შერიგებისა და მისი აღდგენის პირობები. 2003 წელს ნატოს მაკედონიაში ევროკავშირი ჩაენაცვლა.

მეთაუ­რობს რა უსაფ­რთხოების უზრუნ­ველყოფის საერთაშორისო ძალებს (International Security Assistance Force — ISAF) ნატო შეიმუშ­ვებს პირობებს, რომ­ლებიც დაეხმარება ავღანეთს ჰყავდეს წარმომადგენ­ლობითი მთავრობა და უზრუნ­ველყოფილი მშვიდობა და უსაფ­რთხოება.

ნატო-მ ითავა ISAF-ის ხელმძღვანელობა და კოორდინაცია 2003 წლის აგ­ვის­ტოში. ეს არის ნატო-ს ის­ტორიაში პირველი მისია ევრო-ატლან­ტიკუ­რი სივრცის გარეთ. თავდაპირველად დაგეგ­მილი უსაფ­რთხოების გასანაღდებლად ქაბულსა და შემოგარენ­ში, ალიან­სის მისია ამ­ჟამად განივრცობა ქვეყნის სხვა მხარეებშიც.

2004 წლის აგ­ვის­ტოში ერაყის გარდამავალი მთავრობის მოთხოვნის პასუ­ხად, ნატო-მ დააარსა ტრენინ­გის გან­ხორციელბის მისია. ნატო კის­რუ­ლობს ტრენინგს, აღჭურვილობას, ტექნიკურ დახმარებას, მაგ­რამ არა საბრძოლო ოპერაციებს. მისიის ამოცანაა, დაეხმაროს ერაყს, რომ მის­მა მთავრობამ შეს­ძლოს ერაყის მოსახლეობის უსაფ­რთხოების უზრუნ­ველყოფა.

 

 ნა­ტო ფართო­მასშტა­ბია­ნი საქ­მია­ნო­ბა

ნატოს საქმიანობის გაშუ­ქებისას ყუ­რადღება ძირითადად ეთ­მობა დიპლომატიას მაღალ დონეზე, ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი ალიან­სის სამიტებს, და სამ­ხედრო კამ­პანიებს. ნატო ყოველდღიუ­რად მონაწილეობს მრავალრიცხოვანი პროექტების გან­ხორციელებაში, რომ­ლებიც ხელს უწყოს ევროპაში უსაფ­რთხოების მხრივ მდგომარეობის გაუმ­ჯობესებას. ისინი მოიცავს აღმოსავლეთევროპუ­ლი ქვეყნების დახმარებას შეიარაღებუ­ლი ძალების რეფორმირებაში, ყოფილი სამ­ხედრო მომ­სახუ­რეებისათ­ვის გადამ­ზადების პროგ­რამების შექმნას სამოქალაქო სფეროში სამუ­შაოდ, დახმარების გაწევას გან­ნაღმვასა და მოძველებუ­ლი საბრძოლო მასალების მარაგების უტილიზაციაში.

ამას­თან ერთად ნატო აქტიუ­რად მონაწილეობს ჰუ­მანიტარუ­ლი დახმარების კოორდინაციაში. 1999 წელს ალიან­სმა გახსნა სტიქიუ­რი უბედუ­რებისა და კატას­ტროფებისას დახმარების გაწევის საკოორდინაციო ევროატლან­ტიკუ­რი ცენ­ტრი, რომელიც მას მოქმედების კოორდინაციის საშუ­ალებას აძლევს სას­წრაფო დახმარების გასაწევად სტიქიუ­რი უბედუ­რებისა და ან­თროპოგენუ­ლი საგან­გებო სიტუ­აციების შემ­თხვევაში. მაგალითად, ნატო აქტიუ­რად მონაწილეობდა ლტოლვილთათ­ვის დახმარების კოორდინაციაში კოსოვოში საომარი მოქმედებების დროს 1999 წელს, ხელს უწყობდა დაზარალებუ­ლებს მიწის­ძვრისა და წყალდიდობებისას რიგ ქვეყნებში, მათ შორის ცენ­ტრალურ ევროპაში 2002 წლის ზაფ­ხულში, ასევე ეხმარებოდა თურქეთს საგან­გებო ღონის­ძიებათა მომ­ზადებაში მისი მოსახლეობის დასაცავად შესაძლო თავდასხმის­გან მასობრივი განადგუ­რების იარაღის გამოყენებით, ერაყში ომის დროს 2003 წელს.

ნატოს ასევე გააჩნია სამეცნიერო პროგ­რამები რომ­ლის მეშ­ვეობითაც ხდება ალიან­სისა და პარტნიორი ქვეყნების სამოქალაქო პროფილის მეცნიერთა თანამ­შრომ­ლობის მხარდაჭერა. ამ პროგ­რამის ფარგლებში, სხვადას­ხვა ღონისძიებებსა და პროექტებში ყოველწლიუ­რად მონაწილეობას იღებს ათი ათასამ­დე მეცნიერი. მათ შორისაა ინიციატივებიც კომ­პიუ­ტერუ­ლი ქსელების სრულყოფისა და ინ­ტერნეტის ხელმისაწვდომობის გასაფართოვებლად კავკასიის და შუა აზიის მეცნიერთათ­ვის. მეტიც, 2001 წლის 11 სექტემ­ბრის ტერორის­ტუ­ლი აქტების შემ­დეგ ამოცანათა შეცვლილი პრიორიტეტუ­ლობის შესაბამისად, ეს პროგ­რამა სულ უფ­რო მეტად უწყობს ხელს თანამ­შრომ­ლობას კვლევით პროექტებზე, რომ­ლებიც დაკავშირებუ­ლია ტერორიზმისაგან დაცვასა და თანამედროვე საზოგადოების სხვა გამოწვევებისათ­ვის წინააღმდეგობის გაწევას­თან.

 

ჩრდილო­ატლანტიკუ­რი ალიანსის გარდაქ­მნა

ჩრდილოატლან­ტიკურმა ალიან­სმა უნ­და შეინარჩუ­ნოს თავისი ეფექტუ­რობა, ამისათ­ვის საჭიროა, რომ მან ახლებუ­რად დაამ­ყაროს თანაფარდობა თავის ტრადიციულ მისიებს შორის, რომელთა მიხედვით ძირითადი ყუ­რადღება ევროპასა და ახალ გლობალურ საშიშ­როებებთან ბრძოლას ეთ­მობა. აუ­ცილებელია აგ­რეთ­ვე, რომ მან შეიძინოს სამ­ხედრო პოტენ­ციალი ახალი მისიების შესას­რუ­ლებლად, შეს­წევდეს ახალ გამოწვევებზე სწრაფი და მოქნილი რეაგირების უნარი. პრაღის სამიტზე დასაბამი მიეცა ყველა ამ მიმართუ­ლებით წამოწყებუ­ლი გარდაქმნების პროცესს იმ მიზნით, რომ ნატო-მ შეს­ძლოს XXI საუ­კუ­ნეში გამოწვევების მოგ­ვარება იმავე წარმატებით, რაც გასულ საუ­კუ­ნეში.

პრაღაში დაზუს­ტებულ იქნა ნატო-ს როლი ტერორიზმთან ბრძოლაში, რაც საფუძვლად დაედო შემ­დგომ ქმედებებს, მათ შორის ავღანეთ­ში ISAF-ის მისიის ხელმძღვანელობას და ერაყის ერთ-ერთ სექტორში პოლონეთის წამ­ყვანი როლის მხარდაჭერას.

პრაღის სამიტზე მოკავშირეებმა აიღეს კონ­კრეტუ­ლი პოლიტიკუ­რი ვალდებულებები თანამედროვე სამ­ხედრო ოპერაციების საკვან­ძო სფეროების დახვეწის მიზნით. მას შემ­დეგ, რაც შეს­რულდება ეგ­რეთ წოდებუ­ლი პრაღის ვალდებუ­ლება პოტენ­ციალის შესახებ, საჯარისო შენაერთების გადასას­როლად გან­კუთ­ვნილი მსხვილი სამ­ხედრო-სატრან­სპორტო თვით­მფრინავების რაოდენობა ევროპაში გაიზრდება ოთხჯერ; შეიქმნება ჰაერში საწვავით გამ­მართავი თვით­მფრინავების პარკი; სწრაფი რეაგირებისა და საბრძოლო მზადყოფ­ნის მაღალ დონეზე მყოფი ნატო-ს საჯარისო ნაწილებისა და შენაერთების უმ­რავლესობა აღიჭურვება ქიმიუ­რი, ბიოლოგიუ­რი, რადიოლოგიუ­რი და ბირთვუ­ლი შეტევების საწინააღმდეგო საშუ­ალებებით; მოკავშირე სახელმწიფოებში აშშ-ს გარდა 40%-ით გაიზრდება ჰაერით ტრან­სპორტირებადი მაღალი სიზუს­ტის მქონე საბრძოლო მასალის მარაგი. ამავდროუ­ლად, ნატოელი მოკავშირეები შეთან­ხმდნენ შექმნანან ტექნოლოგიუ­რად მოწინავე ნატო-ს სწრაფი რეაგირების ძალები, რომ­ლებიც შეს­ძლებენ გადაადგილდნენ იქ. მოკავშირეებმა მოიწონეს აგ­რეთ­ვე ჯარების მართვის ახალი, უფ­რო კომ­პაქტუ­რი და ქმედითი სტრუქტუ­რის იერი. მომავალში ნატო-ს ეყოლება ევროპაში ოპერაციათა მართვის სტრატეგიუ­ლი სარდლობა (გან­თავსებუ­ლი ბელგიაში) და საჯარისო ნაწილებში გარდაქმნის სტრატეგიუ­ლი სარდლობა (გან­თავსებუ­ლი აშ­შ-ში, წარმომადგენ­ლობითი ევროპაში). ეს უკანასკნელი დაკავებუ­ლი იქნება ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი კავშირის სამ­ხედრო პეტენ­ციალის მიმ­დინარე გარდაქმნის ამოცანების შეს­რუ­ლებით.

2004 წლის მარტიდან ნატოში 26 წევრი-სახელმწიფო შედის, ხოლო 2008 წლის გაზაფ­ხუ­ლის სამიტზე ეს რიცხვი კიდევ ორით გაიზარდა და ნატოს ახალი წევრი ქვეყნები გახდნენ ხორვატია და ალბანეთი. მაგ­რამ ორგანიზაციის სამუ­შაო მეთოდები თით­ქმის უცვლელია ორმოცდაათიანი წლებიდან მოყოლებუ­ლი, როდესაც ნატო-ში იყო თორმეტი წევრი. წევრი სახელმწიფოები აღიარებენ ქმედითობის ამაღლებისა და ბიუ­როკრატიუ­ლი სტრუქტუ­რების შემ­ცირების აუ­ცილებლობას ახალ სტრატეგიულ გარემოში მუ­შაობის­თვის. კომიტეტების რაოდენობა, რომ­ლებიც იყო 467, შემ­ცირებუ­ლია 30%-ით. გაფართოებულ იქნა დაქვემ­დებარებუ­ლი კომიტეტების გადაწყვეტილებების მიღების უფ­ლებამოსილებანი, რამაც საშუ­ალება მის­ცა ჩრდილოატლან­ტიკურ საბჭოს მეტი ყუ­რადღება დაუთ­მოს სტრატეგიულ საკითხებს, თუმ­ცა შეინარჩუ­ნოს საერთო პასუ­ხის­მგებლობა ჩრდილოატლან­ტიკურ ალიან­სში გადაწვეტილებების მიღების პროცეს­ზე. ოპტიმიზირებულ იქნა აგ­რეთ­ვე მინის­ტრთა დონეზე სესიების გამართვის პროცედუ­რები, იმ მიზნით, რომ მეტი დრო გამოენ­თავისუფ­ლებინათ საჭირბოროტო საკითხებზე მსჯელობისათ­ვის. სავარაუ­დოდ, დროთა გან­მავლობაში, ეს ცვლილებები მიგ­ვიყვანენ ჩრდილოატლან­ტიკურ კავშირში თანამედროვე და ქმედითი სამუ­შაო სტრუქტუ­რის ჩამოყალიბებამ­დე.

ყველა ეს მრავალრიცხოვანი რეფორმა, ინიციატივა და პროგ­რამა, შეთან­ხმებუ­ლი პრაღაში, მომავალი რამოდენიმე წლის გან­მავლობაში ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი ალიან­სის საქმიანობის საფუძვლად იქცა. ამას­თანავე, ძირითადი ყუ­რადღება დაეთ­მობა რეალის­ტურ და მისაღწევად ამოცანებს, ისეთებს, როგორც ნატო-ს წევრი სახელმწიფოების ტერიტორიების და მოსახლეობების უსაფ­რთხოების დაცვის მოთხოვნილებების შეს­რუ­ლებაა.

 

გზა მო­მავ­ლისკენ

XXI საუ­კუ­ნის პირველ ათ­წლეულში ნატო საგ­რძნობლად შეიცვალა იმ ალიან­სთან შედარებით, რომელიც შეიქმნა 1949 წელს უსაფ­რთხოების მიზნით. ნახევარსაუ­კუ­ნოვანი არსებობის მან­ძილზე ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი ალიან­სი და საერთოდ სამ­ყარო ვითარდებოდნენ ისეთი გზებით, რომ­ლებსაც ვერ გაით­ვალის­წინებდნენ ნატო-ს დამაარსებლები. ახალი წევრი სახელმწიფოების ინ­ტეგ­რაცია უეჭველად გამოიწვევს შემ­დგომი ადაპტაციის პროცესს, აუ­ცილებელს წევრთა უმ­რავლესობის ინ­ტერესების გასათ­ვალის­წინებლად და ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი ალიან­სის უნარიანობის გან­სამ­ტკიცებლად, სტრატეგიუ­ლი გარემო მუ­დამ იცვლება და ამიტომ ახალი საფ­რთხეების უვნებელსაყოფად საჭიროა ნატო-ს გან­ვითარების ტემ­პების გაზრდა.

საფ­რთხეთა ხასიათი, რომ­ლებიც ემუქრებიან წევრ-სახელმწიფოებს და ნატო-ს მხრივ მათი უვნებელყოფის ხერხები იცვლება. ნატო უზრუნ­ველყოფს ტრან­სატლანტიკურ ფუ­ძეს წინააღმდეგობისა ახალი გამოწვევების მიმართ, აკავშირებს ევროპისა და ჩრდილოეთ ამერიკის ინ­ტერესებს და აწონას­წორებს მათ კერძო წევრი სახელმწიფოების ინ­ტერესებთან.

ნატოს მუდმივი გარდასახვა ჩრდილოატლან­ტიკუ­რი ალიან­სის წევრი-სახელმწიფოების უსაფ­რთხოების ამაღლებისა და ევროატლან­ტიკუ­რი რეგიონის მომავალი სტაბილუ­რობის სასარგებლოდ მიმართუ­ლი პროცესია. პრაღის სამიტის შემ­დგომ ნატოელმა მოკავშირეებმა გაზარდეს თავიან­თი ძალის­ხმევა ნატო-ს თანამედროვე მოთხოვნილებებისადმი ადაპტაციის მხრივ, რათა დაეცვათ საერთო ღირებუ­ლებები: დემოკრატიის პრინ­ციპებისა და ადამიანის უფ­ლებების უზრუნ­ველყოფა, საერთაშორისო ტერორიზმის და მასობრივი განადგუ­რების იარაღის გავრცელების წინააღმდეგ ბრძოლა, რუ­სეთ­თან და უკრაინას­თან უსაფ­რთხოების ხიდების აგება, სხვა სახელმწიფო პარტნიორებთან თანამ­შრომ­ლობის გაღრმავება, კრიზისების მოგ­ვარებისა და კონ­ფლიქტების მათ საზღვრებს გარეთ გავრცელების უვნებელყოფის ეფექტურ ინ­სტრუ­მენ­ტად დარჩენა.

 

გაზეთი “განმათავისუფლებელი”

2008, სექტემბერი, N18