•აივაზიანი გვამასხარავებს

 

სურენ აივაზიანი

თამარ მეფე, სტალინი, ფალიაშვილი,  მარჯანიშვილი და ფიროსმანი, ყველანი სომხები არიან

 

ძვირფასო მკითხველო! დღევანდელ ნომერში ისეთ კარგ სომეხ ისტორიკოსს გაგაცნობთ, ისტორიკოსის უნახავს გაგხდით. თუმცა, მისნაირები სხვებიც მრავლად მოიპოვებიან ჩვენს სამეზობლოში, რომელთაც სჯერათ, რომ, მაგალითად, ქართული ანბანი მესროპ მაშტოცმა შეგვიქმნა და თამარ დედოფალი სომეხი იყო, როცა შენი მეზობლის ტერიტორიაზე, მის ისტორიულ თუ კულტურულ წარსულზე თვალი გიჭირავს, ყოველთვის ცდილობ “დაასაბუთო”. რომ ის შენ გეკუთვნის და საამისოდ ყველაფერს კადრულობ, უკადრებელსაც კი… ერევნელმა აკადემიკოსმა სურენ აივაზიანმა ინტერვიუს დაწყებამდე ჯერ გვარი მკითხა და შემდეგ დამამშვიდა:

– თქვენ, მეგრელები საქართველოში ისეთივე უძველესი და მკვიდრი ერი ხართ, როგორც სომხები, ანუ ჩამოსულები არ ხართ. აი, აღმოსავლეთის ქართველები ნამდვილად მოსულები არიან. ჯერ კიდევ 524 წელს ჩვენს წელთაღრიცხვამდე ბერძნული წყაროები იუწყებიან, რომ კავკასიის იბერები ესპანეთის იბერიიდან წამოსულან. ჩვენი, სომხური წყაროებიდან ირკვევა, რომ სომეხთა მეფე ტიგრან დიდს (ჰაიკაზუნი) ესპანეთიდან იბერიელი ქართველები წამოუყვანია და დაუსახლებია სომხურ ოლქში, სახელად გურში, რომელსაც ახლა გურია ეწოდება. ამ საკითხს მე რუსულად მივუძღვენი ჩემი რომანი, რისთვისაც მოსკოვში სახელმწიფო პრემია და ოქროს მედალი მომანიჭეს. საქმე ისაა, რომ კავკასიელი ხალხების ისტორია, სტალინის კონცეფციის თანახმად დამახინჯებული იყო.

– მაინც როგორ მოახერხა ტიგრანმა ხალხის ასეთი დიდი რაოდენობის შორ მანძილზე გადმოსახლება?

– ტიგრან მე-7 პალესტინაში გაემგზავრა და თავისი გარნიზონები იქ დატოვა, შემდეგ ლიბიაში წავიდა. იქიდან ისევ პალესტინაში დაბრუნდა, საიდანაც 300 ათასი ებრაელი თურქეთის ვანის რაიონში ჩაასახლა. ესპანეთიდან კი იბერიელები ჩამოიყვანა და დღევანდელი ლანჩხუთის ტერიტორიაზე დაასახლა, მეურვედ დაუნიშნა დიდი სომეხი თავადი დადიანი.

მანამდე იქ მეგრელები ცხოვრობდნენ… მე სომხეთის ისტორიაში გადატრიალება მოვახდინე. ხოლო ჩემი ოპონენტების მხრიდან ვერავითარი მეცნიერული დასაბუთებული უარყოფა ვერ მოვისმინე.

– დადიანი გასაგებია, თანაც აშკარად სომხური ჟღერადობა აქვს, იესო ქრისტეზე რას გვეტყოდით?

– მე იესო ქრისტეს უკანასკნელი სიტყვები გავშიფრე და ლინგვისტიკაშიც მოვახდინე გადატრიალება. მან უკანასკნელი სიტყვები სომხურ ენაზე წარმოთქვა: ღმერთო, ღმერთო… ასე კვდება მასწავლებელი. ამას გარდა დავამტკიცე, რომ სომხების სამშობლო სომხეთშია.

– ფიროსმანი ვინ იყო, ბატონო სურენ?

– იგი კახელი სომეხი იყო, ფიროსმანიანი. მაგ: სტალინის მამა ადელხანოვი იყო, ხოლო დედა გელაძის ქალი კი არა, გელიანი გახლდათ. მაშინ კახეთში 90 პროცენტი სომხები ცხოვრობდნენ, ეს მერე გააქართველეს ისინი. რა თქმა უნდა, ფიროსმანიანის ნახატები ქართული კულტურის კუთვნილებაა. კომპოზიტორი ზაქარია ფალიაშვილი ფალიანი იყო, ხოლო კოტე მარჯანიშვილი – მარჯანიანი. მაგრამ მათ ქართულ კულტურას და ხელოვნებას ფასდაუდებელი სამსახური გაუწიეს. ილია ჭავჭავაძე ჭავჭავიანი იყო, თუმცა ის ქართულ ენაზე წერდა და თქვენს ლიტერატურას ამდიდრებდა. იგივე შეეხება შოთა რუსთაველსაც. მისი “ვეფხისტყაოსანი” სპარსული “შაჰ-ნამედან” სომხურად თარგმნა სომეხმა თავადმა სარქის თმკაბერციმ, რომელსაც თქვენ სარგის თმოგველს ეძახით და ეს ხელნაწერი, სახელად “ვაგრენაგორი”, იერუსალიმში იყო, როგორც სომხური ხელნაწერი, შემდეგ ის ეჩმიაძინს აჩუქეს. ამის მერე ქართველებს ჩაუვარდათ ხელში და შოთა რუსთაველმა ის ქართულად გადათარგმნა.

საერთოდ მასზე ამბობენ, რომ აშოტა ერქვა და სომეხი იყო წარმოშობით ჯავახეთის რუსთავიდან.

 – ჯავახეთს ხშირად სტუმრობთ ხოლმე, ბატონო სურენ?

– ეს მხარე ჩემი დედულეთია. შარშან გახლდით იქ. ჩემი გაზეთი “მეწამორი” ჩამაქვს და უფასოდ ვურიგებ მოსახლეობას. მე დავამტკიცე, რომ ინდოევროპელების სამშობლო სომხეთის მთიანეთია.

– ბატონო სურენ! საქართველოს რომელ მხარეს მიიჩნევთ სომხეთის ისტორიულ მხარედ?

– აქ, გენაცვალე, შორს წასვლა საჭირო არ არის. მაგალითად, 1920 წლამდე ჯავახეთი სომხეთის ნაწილი იყო (?! რედ.) 1918 წელს, როცა ებრაელმა ნოე ჟორდანიამ საქართველოს დამოუკიდებლობა გამოაცხადა, სამცხე-ჯავახეთი, ახალციხის ჩათვლით, სომხეთს მიეკუთვნებოდა (?! რედ.)

– ამ ყოველივეს ხომ უყვებით ჯავახეთის სომხურ მოსახლეობას, ხომ ანათლებთ მათ?

– რა თქმა უნდა ახალქალაქში შეხვედრაზეც გამოვედი და ვთქვი ეს ყველაფერი. საერთოდ, უნდა იცოდეთ, რომ ქართული სამეფო, როგორც ასეთი, არასოდეს არსებულა, მას სომეხი მეფეები ბაგრატუნიანები მართავდნენ, ამ ტერიტორიაზე “დიდი სომხეთი” ბატონობდა. ქართული სახელმწიფო პირველად ნოე ჟორდანიამ შექმნა.

– ე.ი თამარის დროინდელი საქართველოც არ არსებობდა?

თამარ დედოფლის მშობლები სომხები იყვნენ (?!). 800 წლის განმავლობაში საქართველოს არცერთი ქართველი მეფე არ მართავდა. მას სომეხი ბაგრატუნები განაგებდნენ.

 

*** 

ბატონი აივაზიანის გაზეთ “მეწამორიდან” ვგებულობთ, რომ მ. ვლადიკინის წიგნის “კავკასიის გზამკვლევის” მიხედვით, თბილისში არსებული 2700 სახლიდან მხოლოდ  18 ეკუთვნოდა ქართველებს, დანარჩენი სომხების იყო. ამდენად, დედაქალაქი შეადგენდა სომხების საკუთრებას,  – იმოწმებს ვლადიკინის სიტყვებს სომეხი აკადემიკოსი.

სურენ აივაზიანის “შედევრებზე” კომენტარის გაკეთება ვთხოვე დემოგრაფს, პროფესორ ანზორ თოთაძეს.

“საერთოდ აკადემიკოსი სურენ აივაზიანი “დიდი სომხეთის” აღდგენის მანიაკალური იდეით გახლავთ შეპყრობილი. როდესაც ყოვლად დაუჯერებელ ლეგენდებს თხზავს, ეს უკვე პათოლოგიური ნაციონალიზმია, მაგრამ ვინაიდან მეზობელ სომხეთში ამ სენით მარტო აივაზიანი არ არის შეპყრობილი, საჭირო და აუცილებელიცაა ამ პროცესისათვის თვალის მიდევნება და სათანადო პასუხის გაცემა. იგი ისეთი სიძულვილით არის გამსჭვალული ქართველთა მიმართ, რომ თავის ერთ-ერთ წიგნში სიტყვა “გრუზიას” წარმოშობა იმით ახსნა, თითქოს საქართველოში ადრე მტვირთავი რუსები ცხოვრობდნენ და “გრუზია” – “გრუზჩიკებიდან”  წარმოიშვა.

ფაქტია, და ყველა წესიერმა სომეხმა იცის, რომ მე-11 საუკუნის შემდგომ სომხეთის სამეფო აღარ არსებობდა და იგი 1918 წელს აღდგა. რომ არა დავითისა და თამარის ეპოქა, როდესაც ისინი ქართული სამეფოს შემადგენლობაში იმყოფებოდნენ, შესაძლოა, როგორც ერს, დღემდე ვერც მოეღწია. ბევრი პატიოსანი სომეხი ისტორიკოსი რეალურად აფასებს დავითისა და თამარის ღვაწლს სომხეთის გადარჩენის საქმეში. თავად სომეხი ჟამთააღმწერლები წერენ ამის შესახებ და ემადლიერებიან ქართველ მეფეებს. დავითის გამეფებამდე საუკუნეების მანძილზე თბილისში მუსულმანები ბატონობდნენ, დავითმა ქრისტიანული ელემენტის გასაძლიერებლად თბილისში ქართველებთან ერთად ანისელი სომხებიც ჩაასახლა, ასევე დაასახლა ისინი გორში, რადგან სომხებს ვაჭრობა კარგად ეხერხებოდათ. მეფე ერეკლეც ასახლებდა სომხებს, შემდეგ მეფის რუსეთმა მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში სამხრეთ საქართველოდან მაჰმადიანი ქართველები აყარა და თურქეთიდან ათეულ-ათასობით სომეხი ჩამოასახლა. ეს ყოველივე სომხეთშიც კარგად იციან და ჯავახეთშიც, მაგრამ დღეს ზოგიერთი სომეხი ვაი-მეცნიერი ცდილობს, ქართველები საკუთარ მიწაზე სტუმრად წარმოაჩინოს. ყველაზე ცუდი, იცით, რა არის? როდესაც ეს ანტიქართული შხამით გაჟღენთილი ლიტერატურა ჯავახეთში შეაქვთ და იქაურებს  ტვინს უმღვრევენ. ეს აგრესიისაკენ პირდაპირი წაქეზებაა, რაც უნდა ისჯებოდეს.

აივაზიანის წიგნის “სომხეთის ისტორიული რუკების” მიხედვით ისე გამოდის, თითქოს მთელ ამიერკავკასიასა და მცირე აზიაში სულ სომხები ყოფილან. იგივე აკვიატებული აზრები აქვს აფხაზ ავტორს ს. ლაკობას, რომელიც თავის წიგნში გვამცნობს, რომ, თურმე, კაცობრიობა წარსულში აფხაზურ ენაზე ლაპარაკობდა და მომავალშიც ილაპარაკებს. ოსი სეპარატისტებიც ასეთ წიგნებს ბეჭდავენ – რომ გიორგი სააკაძე ოსი ყოფილა, სტალინიც, აკაკი წერეთელიც; “ვეფხისტყაოსანი” დავით სოსლანს დაუწერია, დიდი ალანიას საზღვრები კი ჩრდილოეთიდან მტკვრამდე გადიოდა. ამასვე წერენ სომეხი ვაი-მეცნიერები, რომ “დიდი სომხეთის” საზღვარი მტკვრამდე გადიოდა. ე.ი. ქართველებს მარტო მტკვარი გვრჩება საცხოვრებლად, გამოდის, ამ ნეიტრალურ ზონაში, დიდ ოსეთსა და დიდ სომხეთს შუა საუკუნეების მანძილზე გვიცურავია ქართველებს”.

***

საყურადღებოა, რომ სურენ აივაზიანის მაღალ პოლიგრაფიულ დონეზე დაბეჭდილი წიგნი “სომხეთის ისტორიული რუკები” ერევნის ერთ-ერთ ცენტრალურ მოედანზე მდებარე სახელგამში 25 დოლარად იყიდება.

გარდა სომხეთისა, მის 140-გვერდიან წიგნში სხვა სამეფოს ვერსად წააწყდებით.

 ბაქოს მაგივრად ბაკურაკერტი წერია, აზერბაიჯანი სომხურ მხარე ატარპატაკანად არის მოხსენიებული. ჯავახეთი “ჯავახკად” გვითარგმნეს. რამდენიმე იდეას მეც მივაწოდებდი ბატონ სურენს, რა თქმა უნდა სომხურ სტილში. მაგალითად, ხაშური – ხაშურაკერტ, ბათუმი – ბათუმნაკან, აფხაზეთი – აფხაზაშენ, სომხურად ჟღერს, ე.ი სომხურია.

რაც მთავარია, სურენ აივაზიანს თავის დედულეთში – ჯავახეთში სტუმრობა არ ავიწყდება და იქაურებს ხშირად ახსენებს, რომ ეს მიწა სომხურია და არა ქართული. მთავარი ეს არის, თორემ შემდეგ უკვე იდეოლოგიურად მოწამლული ჯავახელი სომხებისათვის იარაღის ხელში აღებამდე სულ ერთი ნაბიჯიღა რჩება!

 

ბორის ბოხუა

თბილისი – ერევანი

 

“ასავალ-დასავალი” N37

 

 ***

 Англичане — это армяне
И Британия должна Армении много денег 
 

       Великобритания должна Армении миллиард в неизвестной валюте. В этом убежден ереванский профессор Сурен Айвазян. В ближайшие дни он намерен отправить в Букингемский дворец письмо, адресованное королеве Елизавете II, с требованием возврата Армении казны Киликийского армянского государства.

 

Согласно имеющимся в распоряжении профессора Айвазяна (Suren Ayvazyan) сведениям, в 1378 году царь Армянской Киликии Левон VI Рубинян передал на хранение королю Англии Эдуарду III Плантегенету армянскую казну. При этом между монархами был подписан договор, согласно которому королевский двор обязуется вернуть Армении ее золотой запас сразу же после восстановления армянской государственности.

       По мнению профессора, Англия, а затем Великобритания в течение более 600 лет всячески препятствовала восстановлению армянской государственности, чтобы не возвращать казну, существенно обогатившую британское государство.

       В своем послании Сурен Айвазян аргументированно обосновывает причину, по которой хранителем казны киликийских царей был выбран английский король. Согласно исследованиям профессора в области археологии, истории и лингвистики, он делает вывод, что англосаксы являются выходцами из Армении, переселившимися на Британские острова в XV-X веках до н. э. из области Англ-тун провинции Четвертая Армения края Великая Армения. При этом профессор Айвазян ссылается не только на армянские, но и на английские источники, ставшие в последнее время достоянием научной общественности.

       Область Англ-тун располагалась в труднодоступной высокогорной части бывшего Киликийского государства и являлась местом хранения казны царей династии Рубинянов. Этот факт, а также общие корни армян и англосаксов и послужили, по мнению Сурена Айвазяна, причиной передачи царской казны на хранение Эдуарду III.

       Между делом профессор Айвазян объясняет в письме Елизавете II происхождение ее династии. По мнению профессора, предки королевы жили в ущелье, где выращивался виноград. Это следует из того, что по-армянски фамилия нынешних британских королей Виндзор означает “виноградное ущелье”.

       Сурен Айвазян надеется, что в возвращении Армении казны киликийских царей будет также заинтересован Луи Лусинян (Louie Lusinyan), потомок царя Левона, проживающий в настоящее время в Лондоне.

       Договор о передаче на хранение киликийской казны действительно существует, и его можно найти, полистав свод законов Британской империи. Однако с правовой точки зрения вопрос возвращения ценностей и процентов по ним весьма проблематичен. Ереванский профессор наверняка столкнется с той же проблемой, с которой столкнулись несколько лет назад украинские власти, пожелавшие получить от Великобритании казну одного из запорожских гетманов, также переданную на сохранение в Лондон. Украинцев вежливо выслушали и предложили продолжить разговор после того, как будет доказана правопреемственность от Запорожской Сечи до нынешней самостийной Украины.

       Сурену Айвазяну также предстоит объяснить, какое отношение нынешнее армянское государство имеет к Киликийскому государству XIV века. А до этого “миллиард (непонятно, правда, в какой валюте оценивал киликийскую казну профессор.— Ъ), находящийся в Великобритании на депозите”, и общность корней британцев и армян могут считаться лишь весьма занятными историческими гипотезами.
       
       ОЛЕГ  МАКСИМЕНКО; АНАИТ  САРКИСЯН, Ереван

http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=264720