• სომხური ტერორიზმი

♣ სომხეთი-საქართველო

 

• ამირ ეივაზი  – სომხური ტერორიზმის ისტორიიდან
• Амир Эйваз – Памяти жертв армянского терроризма…
• აფხაზეთი –  “სომხების მიწა”, რომელიც 1992-93 წლებში “გაანთავისუფლეს” ქართველებისგან

 ***

 ამირ ეივაზი 

სომხური ტერორიზმის ისტორიიდან

  

XIX საუკუნის შუახანებში ევროპაში წამოყენებული იქნა ე.წ. სომხური საკითხი. ამ საქმეს მსვლელობა მისცა რუსეთმა. დიდ ბრიტანეთს, რუსეთსა და საფრანგეთს სურდათ გამოეყენებინათ თავიანთი მიზნებისათვის სომხები. გამოცემა “Cogregationalist” (Бостон), 1893 წლის სტატიაში ამერიკელი ავტორი ჯიურს გამლინი წერს „სომხური საკითხის“ შესახებ –  „ამათ ყველას აწყობს რუსული ოქრო და რუსული იდეა. ისინი იტყუებენ თავიანთ პარტიაში ღატაკებსა და უწიგნურებს“.

არზრუმში 1880 წელს შექმნეს სომხური ორგანიზაციები „შეიარაღებულთა საზოგადოება“ და „ქალი-ნაციონალისტების საზოგადოება“. 1882 წლს ვანის ოლქის ტერიტორიაზე – „შავი ჯვრის საზოგადოება“. 1890 წელს სტამბოლში „რუსეთის იმპერიის ქვეშევრდომმა სომეხმა პაკრატ ნავასარტიანმა შექმნა ორგანიზაცია „შანტ-მოლნია“. შეიარაღება და ამ ორგანიზაციის მატერიალური დახმარება მოდიოდა თბილისიდან.

1887 წელს კავკასიელი სომხების მიერ შეიქმნა ტერორისტული კომიტეტი „გჩანკ“ („ზარი“). მოგვიანებით ეს ორგანიზაცია დაიშალა ორ დამოუკიდებელ კომიტეტად – „ახალგაზრდა სომხეთი“ და „დაშნაკცუთუნი“. ორგანიზაციის პროგრამაში მიზნების მისაღწევ გზად მითითებული იყო  ტერორი. 

1890 წელს თბილისში შეიქმნა ორგანიზაცია „დაშნაკცუთუნი“. ამ ორგანიზაციის გავრცელებულ ბრძანებაში იყო ნათქვამი: „მოკალით თურქები ყველგან, ნებისმიერ პირობებში. არ დაინდოთ უკანდამხევები, დაეჭვებული და მშიშარა სომხები, სომეხი მოღალატეები!  შური იძიეთ! 

და ბოლოს დავამატებდით, რომ დღეს „დაშნაკცუთუნის“ პარტია სომხეთის რესპუბლიკის პირველი პარტიაა. 

*** 

1890 წლის 20 ივნისი. არზრუმი. ოსმალური თურქეთი.   სომეხმა ტერორისტებმა ცეცხლი გაუხსნეს პოლიციელებსა და ჯარისკაცებს, რომლებიც ცდილობდნენ ქალაქის უბნებში წესრიგის დამყარებას.

1894 წლის ივლისი. დასახლება ხანაზური, თურქეთ ირანის საზღვარი. ბერ ვართანის ბანდიტური დაჟგუფება თავს დაესხა ხანაზურს, სადაც დაკლეს მუსულმანური ტომის მარზიკის რამოდენიმე მამაკაცი, ქალი და ბავშვი.

1894 წლის 4 აგვისტო. სოფელი კიომიაგი. თოგათ-სტამბოლის გზა. ოსმანური თურქეთი.                                                           

სომეხი ბანდიტები თავს დაესხნენ საფოსტო ეტლს, თავი მოაჭრეს მეეტლეს გაიტაცეს მნიშვნელოვანი სახელმწიფო დოკუმენტები, წერილები და ფული.

1895 წელი 16 სექტემბერი. სოფელი ზეითუნი (ახლანდელი სულეიმანლის დასახლება), ოსმანური თურქეთი.    სომეხი ტერორისტენის ამბოხის დროს აიყვანეს 50 ოფიცერი, 600 სამხედრო და სოფლის კომენდატი. ყველანი მოკლეს.

1895 წლის 26 სექტემბერი. თრაპიზონი, ოსმანური თურქეთი.   სტამბოლიდან ჩამოსულმა ტერორისტების ჯგუფმა ცეცხლი გაუხსნა მშვიდობიან მოსახლეობას ქალაქის აღმოსავლეთის მოედანზე. დაიღუპა 22 ადამიანი.

1895 წელი 15 სექტემბერი. სოფელი სოგუჯაყი, ოსმანური თურქეთი.   სომხური ტერორისტული დაჯგუფება „გნჩაკის“ წევრებმა ჩამოახრჩვეს სომეხი ბერი პასსიხი, რომელმაც უარი განაცხადა ამ ტერორისტულ ორგანიზაციასთან თანამშრომლობაზე.

1895 წლის 21 ოქტომბერი. სოფელი კიორ-ტელი ჩუკრ-ხისარა, ოსმანური თურქეთი.                                                                     

სომეხმა ტერორისტებმა კიორ-ტელში დასწვეს 60 საცხოვრებელი სახლი, რის შემდეგაც სოფელ ჩუკრ-ხისარაში მხეცურად მოკლეს 150 მამაკაცი, 40 ქალი და 95 ბავშვი. 

1896 წლის 14 აგვისტო. სტამბოლი ოსმანური თურქეთი. სომხური დაჯგეფება „გნჩაკის“ და „დაშნაკცუტუნის“ 24 სომეხი ტერორისტი თავს დაესხა სტამბოლში ბანკს, მოკლეს ჟანდარმერიის უფროსი, ჟანდარმერიის ლეიტენანტი, აგრეთვე დაჭრეს ორი ფრანგი – ბანკის თანამშორმელი.

1905 წლის 21 ივლისი ოსმანური თურქეთი. სომხური ტერორისტული ორგანიზაცია „დაშნაკტუცუნის“ წევრებმა ააფეთქეს ოსმანეთის ხალიფის აბდ ულ-გამიდ II-ის კარეტა, დაიღუპა 26, დაიჭრა 58 ადამიანი.

1909 წლის 9 აპრილი. ადანა, ოსმანური თურქეთი.  სომეხმა ტერორისტებმა ცეცხლი გაუხსნეს მშიდობიან მოსახლეობას. დაიღუპა ასზე მეტი ადამიანი.

1909 წლის ოქტომბერი. ადანა ოსმანური თურქეთი. კოზანის ეპისკოპოს მუშეგის თაოსნობით 200 სომეხმა ტერორისტმა გამაცხადა, რო დაკლავენ ქალაქის ყველა თურქს.

1914 წლის 30 აგვისტო. ოსმანური თურქეთი. ასზე მეტი დემობილიზებული ჯარისკაცი იქნა გზაში გაჟლეტილი სოფელ ზეითუნის სომეხი ტერორისტების მიერ. 

1915 წლის 12 აგვისტო. ანატოლია, ოსმანური თურქეთი.  სომხური ბანდიტური დაჯგუფებების მიერ შევიწროვებული თურქული მოსახლეობა იძულებული გახდა გახიზნულიყო მთებსა და ველებზე, სომხებმა არც იქ დატოვეს თურქები. შექმნეს რა სპეციალური სამძებრო ჯგუფები, სომხები მხეცურად, დაუნდობლად ანადგურებდნენ თურქებს, განურჩევლად  ქალისა და ბავშვისა.

1916 წლის 19 მაისი. სოფლები ავჯი-ჩაი და იალინყაში, არზინჯანის ოლქი, ოსმანური თურქეთი. სოფელ ავჯი-ჩაიში სომხებმა ყელი გამოჭრეს მთელს მუსულმანურ მოსახლეობას. სოფელ იალინყაში, სომეხი ტერორისტების მიერ მოწყობილი ხოცვა-ჟლეტის შემდეგ, გადარჩა მხოლოდ ოთხი მოცუცი და რამოდენიმე ქალი. 

1918 წლის 20 თებერვალი, „იაკუტიის“ გარნიზონი, არზრუმი, ოსმანური თურქეთი. სომხებმა შეკრიბეს 270 თურქი „იაკუტსკის“ გარნიზონში და დახვრიტეს ისინი გარნიზონის აბანოში.

1918 წლის 25 თებერვალი. არზრუმი, ოსმანური თურქეთი. ქალაქის რკინიგზის სადგურზე სომეხმა ტერორისტებმა დახვრიტეს 10 მუსლმანი.

1918 წლის 29 აპრილი. გიურმი-ახილ-ყალას (ახლანდელი ახალქალაქი)  გზა.  ერევნის გუბერნია, სამხრეთ კავკასია. სომეხმა ბანდიტებმა ამოხოცეს სამიათაზე მეტი ლტოლვილი ქალი, მოხუცი და ბავშვი.

1918 წლის 1 მაისი. სოფლები შიშ-თელე და ძუკენდი, სამხრეთ კავკასია. სომეხმა ბანდიტებმა მხეცურად დახოცეს 60 ბავშვი, ქალი და მოხუცი. თენკელის, ხაჯის, ხალილის, დერეჯიკის, გიულვერენის, გარგაზის, ილანლის, იანჩილლარის სოფლების მოსახლეობას მთლიანად გამოღადრეს ყელი.

1921 წლის 6 დეკემბერი. ბერლინი, გერმანია. ოსმალეთის იმპერიის პრემიერ-მინისტრი თალაით ფაშა მოკლა სომეხმა ტერორისტმა ტეხლირიანმა.

1921 წლის 15 მარტი. ბერლინი, გერმანია.  ოსმალეთის იმპერიის ექსპრემიერ-მინისტრი საით ხალიმ ფაშა მხეცურად მოკლა სომხური ტერორისტული ორგანიზაცია „დაშნაკტუცუნი“-ს სომხების ჯგუფმა.

1922 წლის 22 ივლისი. თბილისი, ამიერკავკასიის საბჭოთა ფედერაციული სოციალისტური რესპუბლიკა.  ოსმალეთის იმპერიის სამხედრო-საზღვაო ფლოტის მეთაური ჯამალ ფაშა და მისი ამხანაგები (თანაშემწეები) ნუსრეთი და სურაია მხეცურად მოკლეს სომეხმა ტერორისტებმა.

1973 წლის 27 იანვარი. სანტა-ბარბარა. აშშ.  სასტუმრო „ბალტიმორში“ სომეხმა გურგენ ანიკიანმა მხეცურად მოკლა თურქეთის კონსული ლოს-ანჟელესში მეხმეტ ბაიდარი და კონსული ბახატურ დემირი. 

1973 წლის 4 აპრილი. საფრანგეთი.  სომეხმა ტერორისტებმა თურქეთის საკონსულოსთან და ავიაკომპანიასთან ახლოს ააფეთქეს ბომბი. საბედნიეროდ დაზარალებულები არ ყოფილან.  

1975 წლის 7 თებერვალი. ლიბანი. „პატიმარ გურგენ იანიკიანის“ დაჯგუფებამ, რომელიც შედიოდა სომხურ ტერორისტულ ორგანიზაცია ასალაში მოაწყო აფეთქებები თურქეთის საინფორმაციო სააგენტოს და თურქეთის საინფორმაციო ბიუროს შენობებში. 

1975 წლის 22 ოქტომბერი. ვენა, ავსტრია.   სამი შეიარაღებული სომეხი თავს დაესხა თურქეთის საელჩოს და მოკლეს თურქეთის ელში დანიშ თუნალიგილი. მათ განაცხადეს, რომ არიან ორგანიზაცია „თავისუფლების სომხური არმიის” წევრები.

1976 წლის 16 თებერვალი. ბეირუთი, ლიბანი.   სომეხი ტერორისტების მიერ მხეცურად იქნა მოკლული თურქეთის საელჩოს პირველი მდივანი ოკტარ ჯირითი.

1976 17 მაისი. ფრგ.   ფრანკფურტში, ესსენში და კიოლნში სომეხი ტერორისტების მიერ ორგანიზებული აფეთქებები. 

1977 წლის 29 მაისი. სტამბოლი, თურქეთი.  აფეთქება იეშილ-გეის აეროპორტში – დაიღუპა დაახლოებით 5, დაიჭრა 42 ადამიანი; აფეთქება სირეკის ავტოსადგურზე – დაიღუპა 1, დაიჭრა 10 ადამიანი. აფეთქებაზე პასუხისმგებლობა იკისრა ორგანიზაცია „სომხეთის 28 მაისის ორგანიზაციამ“.

1977 წლის 9 ივნისი. ვატიკანი. ვატიკანში თურქეთის ელჩი თახა ჯარიმი მხეცურად იქნა მოკლული მის სახლთან ახლოს სომეხი ტერორისტების მიერ.

1978 წლის 2 იანვარი. ბულგარეთი.   შენობა, რომელშიც განთავსებული იყო თურქული ბანკების სამმართველოები, მთლიანად დაინგრა ძლიერი აფეთქების შედეგად.

1978 წლის 2 ივლისი, მადრიდი, ესპანეთი.   სამი სომეხი ტერორისტი თავს დაესხა თურქეთის ელჩ ზაკი კუნერალის და ამ ქვეყანაში ყოფილ ელჩის  ბაშირ ბალჩი ოღლუს ავტომანქანას.

1979 წლის 22 აგვისტო. ჟენევა, შვეიცარია.  სომეხმა ტერორისტმა ხელყუმბარა შეაგდო თურქეთის კონსულის ნიაზი ადალას ავტომანქანაში. კონსული არ დაშავებულა, მაგრამ ორი გამვლელი შვეიცარიელი დაშავდა მსუბუქად.

1979 წელი. დანია. თურქეთის ავიაკომპანიის შენობაში სომეხი ტერორისტების მიერ დადებული ბომბის აფეთქების შედეგად დაშავდა ორი დანიელი, დიდად დაზარალდა შენობა.

1979 წლის 12 ოქტომბერი. ნიდერლანდები. სომეხმა ტერორისტებმა საკუთარ მანქანაში მოკლეს თურქეთის ელჩი ოზდემირ ბენლერი და მისი ვაჟი ახმედი.

1979 წელი 30 ოქტომბერი. იტალია.  სომეხმა ტერორისტებმა ააფეთქეს თურქული ავიაკომპანიის შენობა.

1979 წლის 22 დეკემბერი. პარიზი, საფრანგეთი.   სომეხმა ტერორისტმა ავტომატით მოკლა თურქეთის ტურიზმის ატაშე ილმაზ ჩეოპანი.

1980 წლის 17 აპრილი. ვატიკანი. სამმა სომეხმა ტერორისტმა მძიმედ დაჭრა თურქეთის ელჩი ვეჯი თურელი.

1980 წლის 31 ივნისი. ათენი, საბერძნეთი. თურქეთის ადმინისტრაციული ატაშე გალიბ ოზანი საკუთარ ავტომანქანაში თავის ოჯახთან ერთად ჩაცხრილეს სომეხმა ტერორისტებმა. გ. ოზმანი და მისი 14 წლის ქალიშვილი დაიღუპა, მისი მეუღლე და 16 წლის ვაჟი მსუბუქად დაიჭრნენ.  

  

თარგმნა ალ. სანდუხაძემ 

  

მინაწერი: როგორც სჩანს პუბლიკაციის ავტორს გამორჩა რამდენიმე თარიღი სომეხთა კაცთმოყვარეობისა, რომელსაც ჩვენ დავამატებთ ამონარიდის სახით ბატონ გაიოზ მამალაძისა და ბატონ გურამ მარხულიას საუბრიდან (“სომეხი ხალხის ტრაგედიაში მეფის რუსეთის იმპერიაა დამნაშავე“):                                                                  

„… 1905 წ. 7 თებერვალს ქ. ბაქოში სომხური ტერორისტული ორგანიზაციის _ დაშნაკცუთუნის წევრებმა არეულობის შექმნის მიზნით ასამდე მშვიდობიანი მცხოვრები დახოცეს.

1905 წ. 11 მაისს ქ. ბაქოში ხუთმა სომეხმა ტერორისტმა მოკლა თავადი მ. ნაკაშიძე და გ. თაყაიშვილი, რომლებიც კავკასიის ხალხების მეგობრობის პოზიციიდან გამოდიოდნენ. თვითმხილველ, პ. შუბინსკის მოგონებებიდან ირკვევა, რომ მკვლელობის ფაქტთან დაკავშირებით გავრცელებულ პროკლამაციებში აღნიშნული იყო, რომ ეს განხორციელდა სომხური ტერორისტული ორგანიზაციის “დაშნაკცუთუნის” მიერ. ზოგი ცნობით, ერთ-ერთი მკვლელი დრასტამატ კანაიანი (დრო) იყო.

1905 წ. 3 ოქტომბერს დაბა სირხავენდში სომეხმა ტერორისტებმა მხეცურად დახოცეს ათასამდე აზერბაიჯანელი, არ დაინდეს არც მოხუცები, ქალები და ბავშვები. ამ მოვლენის ორგანიზატორი პარტია “დაშნაკცუთუნი”.

1905 წ. 21 ნოემბერს თბილისში და მის გარეუბნებში, სომხური ტერორისტული ორგანიზაციის “დაშნაკცუთუნის” მებრძოლებმა, საქართველოს ისტორიაში ქართველთა ყველაზე სისხლიანი ხოცვა-ჟლეტა მოაწყვეს. ამ მოვლენის თვითმხილველების მოწმობით, სომხური ბანდები “ათავისუფლებდნენ ადგილებს” ჩამოსული სომხებისათვის. მათ ამოწყვიტეს თბილისის უბნების ქართული მოსახლეობა, თბილისის გარშემო სოფლებში _ ქართველი მართლმადიდებელი გლეხები, ამასთან მათ არ დაინდეს არც ბავშვები, ქალები და მოხუცები. ეს ფაქტი ქართულ ისტორიოგრაფიაში ნაკლებადაა შესწავლილი და დამატებით კვლევა-ძიებას და მკაცრ შეფასებას მოითხოვს.

დაშნაკთა ბელადები ხვდებოდნენ, რომ მხოლოდ ტერორისტული აქტებით ეთნიკური ბაზის მომზადება მომავალი დამოუკიდებელი “დიდი სომხეთის” სახელმწიფოსთვის საკმარისი არ იყო. მათ სჭირდებოდათ ისტორიული ნიადაგის შექმნა. ამ მიზნით მსოფლიოს სხვა და სხვა ქვეყნებიდან, დაიწყეს გაძლიერებული ზრუნვა სომხეთის განსაკუთრებული ისტორიის შესაქმნელად.

მათ სომხეთის საზღვრები ისე “გააფართოვეს”, რომ თვით დამკვეთებსაც არ სჯეროდათ წარსულში ასეთ საზღვრებში სომხეთის არსებობის და მომავალში შექმნის. მიუხედავად ამისა, ისინი მაინც ცდილობდნენ მსოფლიოს დარწმუნებას იმაში, რომ ეს ტერიტორიები უდავოდ სომხურია. ამ მიზნით ისტორიულ ლიტერატურაში შეგნებულად შემოიტანეს და დაამკვიდრეს ისეთი ძველი და ახალი ცნებები, როგორიცაა: “დიდი სომხეთი”, “დასავლეთ სომხეთი”, “თურქეთის სომხეთი”, “სომხეთის ზეგანი”, “სომხური საკითხი” და სხვა.

ეთნიკური ტერიტორიის მოსამზადებლად დაშნაკთა ბელადებმა მეფის ხელისუფლებას მოსთხოვეს ახალი ადმინისტრაციული რეფორმის გატარება და ქართული, ბორჩალოსა და ახალქალაქის მაზრებიდან ალექსანდროპოლის სომხური გუბერნიის შექმნა. მაგრამ რუსებმა მოახლოებული მსოფლიო ომის გამო დაძაბული ვითარების შექმნა სამხრეთ კავკასიაში მიზანშეწონილად არ მიიჩნიეს.
ამიტომ, რუსეთის ხელისუფლებამ სომეხ ნაციონალისტებს ოსმალეთის იმპერიის აღმოსავლეთ ვილაიეთზე მიუთითა. 

_ ე.ი. რუსეთის იმპერიამ წააქეზა? 

_ უნდა აღინიშნოს, რომ რუსეთისა და ევროპის ქვეყნების დამნაშავე დიპლომატიამ თავისი გეოპოლიტიკური მიზნების განსახორციელებლად ვერაგულად შთააგონეს სომხებს, რომ მათი მდგომარეობა თურქეთში მძიმეა და რომ ამ მდგომარეობიდან გამოსვლა შეიძლება.
სომეხმა რადიკალებმა იცოდნენ, რომ მშვიდობიანი გზით ე.წ. “თურქთის სომხეთის” განთავისუფლება ვერ მოხერხდებოდა, საჭირო ხდებოდა შეიარაღებული აჯანყების ორგანიზება.
1914 წ. 21 თებერვალს რუსული პოლიტიკის წაქეზებით ყარსში სომხურმა ბანდფორმირებებმა დახოცეს 30000 ეთნიკური თურქი. ჩვილ ბავშვებს ართმევდნენ დედებს და ცეცხლში აგდებდნენ. ამ დახოცვის ერთ-ერთი ორგანიზატორი იყო თურქეთის პარლამენტის დეპუტატი _ სტეპან ტერ-დანიელიანი.
1915 წ. გაზაფხულში, როდესაც რუსეთის ჯარმა დაიწყო კონტრშეტევები თურქეთის სახელმწიფოზე, დაშნაკცუთუნის ემისრებმა მიმართეს ტერიტორიის გათავისუფლების ტაქტიკას, მათ დაიწყეს ფართომასშტაბიანი შეიარაღებული აჯანყება ვანის ვილაიეთში, საბრძოლო მოქმედების ეპიცენტრში. დაშნაკთა რაზმების მიერ დაკავებულ სოფლებში ათასობით ეთნიკური თურქი იხოცებოდა, მათ ახრჩობდნენ მდინარეებში, აგდებდნენ ჭაში და შემდეგ ქვებით ავსებდნენ.
სომეხთა ასეთმა მოქმედებამ აიძულა თურქეთის ხელისუფლება 1915 წ. 24 აპრილს მიეღო გადაწყვეტილება სომხური მოსახლეობის თურქეთიდან დეპორტაციის შესახებ.

მაშასადამე, “დაშნაკცუთუნის” ემისარების იმპერიული მიზანი, დაეპყროთ თურქეთის ტერიტორიის ნაწილი, და შეექმნათ “დიდი სომხეთი” ზღვიდან ზღვამდე, თურქთის სომხური მოსახლეობის დეპორტაციით და გენოციდით დასრულდა. თუმცა ეს არაფრისდიდებით არ ამართლებს თურქეთის სულთანს. 

_ ამ ტრაგედიის შემდეგ, რომელიც მათი და რუსეთის იმპერიის გამოისობით შეემთხვა მათ ხალხს, თუ შეიცვალა დაშნაკცუტუნის პროგრამა? 

_ დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ სომხეთის დაშნაკურმა მთავრობამ საქართველოს ტერიტორიული პრეტენზიები წაუყენა და მოითხოვა ახალქალაქის, ახალციხის და ბორჩალოს მაზრის სომხეთის საზღვრებში მოქცევა. მეტიც პრეტენზია თითქმის მთელ აღმოსავლეთ საქართველოზე გამოითქვა და თვით თბილისიც კი აღმოსავლეთ სომხური ცივილიზაციის ცენტრად გამოცხადდა.

1918 წ. 7 დეკემბერს დაშნაკები არ მოერიდნენ მეგობარ ქართველ ერს, ქართულ სახელმწიფოს და საქართველოს წინააღმდეგ ომი წამოიწყეს, მაგრამ დამარცხდნენ და მიზნის განხორციელება ვერ მოახერხეს. დაშნაკცუთუნმა, სამწუხაროდ, სომხურ ეროვნულ მისწრაფებაში ტრაგიკული როლი შეასრულა და 1920 წ. ნოემბერში ისინი იძულებული გახდნენ დროებით ჩრდილში გადასულიყვნენ.
გაიოზ მამალაძე, ჯორჯიან თაიმსი“ 

  

***

 

Амир Эйваз

Памяти жертв армянского терроризма…

 

Немного истории и фактов:

В 1828 году Российская Империя оккупировала независимое тюркское Иреванское ханство. Город был переименован русскими в Эривань.

С 1828 года русскими завоевателями в Иреван, Карабах, Зангезур и Гёйчу были в огромном количестве переселены армяне из Турции и Ирана. С 1828 по 1911 годы русскими было переселено сюда более 1 миллиона армян (см. труды Н.Шаврова, русского дореволюционного исследователя).

В 1918 году город Иреван (столица Иреванского ханства) был передан армянам азербайджанским правительством взамен ненападения армян на Карабах, Зангезур и Нахчыван.
Однако армяне уже в 1920 году нарушили этот договор, напав на Карабах и Зангезур. Но с приходом большевиков к власти о возвращении Иревана в состав Азербайджанской Республики и речи быть не могло. Большевики не признавали законные документы, ибо сами незаконно захватили власть.

В 20-х годах азербайджанская область Зангезур была передана большевиками Армянской ССР.

В 1936 году армяне переименовали древний азербайджанский город Иреван в Ереван.

В 1948 – 1952 годах из Иревана, Зангезура и Гёйчи по плану А.Микояна были депортированы 200 тысяч азербайджанцев. Так арменизировались исконно тюркские регионы Закавказья.

В 1988 году начались Карабахские события и все азербайджанские тюрки были изгнаны из Армянской ССР.
К 1989 году в Армянской ССР не осталось ни одного азербайджанца.

В 1988 – 1994 гг. армяне оккупировали Нагорный Карабах и семь прилегающих к нему районов Азербайджана.

В 1994 году было объявленно временное прекращение огня. Карабахский вопрос так и остается нерешенным по сей день. В карабахской бойне из-за зверств армянских террористов погибло более 30 тыс. азербайджанских тюрков, лезгин, татар, ахыска и др. Армянские головорезы устроили настоящий геноцид в азербайджанском городке Ходжалы, зверства в котором, как отмечали журналисты со всего мира, были страшнее Хатыни. Более миллиона азербайджанцев были изгнаны армянскими террористами со своих родных земель. Ныне они живут жизнью беженцев.

Именно памяти этих жертв, как сказал сам Эльмар Гасымов, посвятил он свою победу и возвышение флага Азербайджана в Иреване.

13.9.09

 ***

 

აფხაზეთი –  “სომხების მიწა”, რომელიც 1992-93 წლებში “გაანთავისუფლეს” ქართველებისგან

 

***

Guram Markhulia – “Dashnaktsutun” and its politics in 1918-1920 years

***

Султанов – Глобальная армянская “мирная” экспансия

***

“Пришел, увидел,…присвоил”