◊ ბ. გოგია-ქვეყანა ხეთი

ბორის გოგია

საიდან მოვიდნენ, ვინ იყვნენ ე.წ. პროტოხეთები და როდის შეიქნმა ცენტრალურ ანატოლიაში მათი უძველესი და კულტურულად დაწინაურებული ქვეყანა ხეთი

ბიბლიის მიხედვით ნოეს (იმ დროის უდიდეს ქუ­რუმ­-გან­მანათ­ლებელს) შუ­ათანა ვაჟიშ­ვილს ქამის ჰყავდა ხუ­თი ვაჟი: ქუ­ში, მიცრაინი, ფუ­თი, ქანაანი და ხეთი.

ქართველებმა კარგად ვიცით, რომ ყველა საერთო ქართველუ­რი ტომების წინაპრები არიან ბიბლიუ­რი სემი, ქამი და იაფეტი (ნოეს შვილები) თუმ­ცა ქართველ ტომ­თა საერთო დიდ წინაპრად, რატომ­ღაც არ ვაღიარებთ ნოეს, რატომ!.. იმ ხანებში კოლხეთის ხალხმრავალი სახელმწიფო გეგ­მაზომიერად ით­ვისებდა მის გარშემო დაუსახლებელი მიწების ტერიტორიულ სივრცეებს. ხეთი თავისი ახლო ნათესავებით გადასახლდა ანატოლიის ნახევარკუნ­ძუ­ლის შუ­აგუ­ლის მთიანეთ­ში. იქ დააარსა უძველესი დედაქალაქი ხათუთაში.

ანატოლიაში ხეთის ჩასახლება მოხდა ძვ. წ. ა. დაახლოებით 6000 წ. მათი ქვეყანა უმეტესად მთაგორიანი იყო, ამიტომ ისინი საცხოვრისის, ციხესიმაგრეების და სხვა თავდაცვითი ზღუდვეების ასაშენებლად იყენებდნენ ბუ­ნებრივ სამ­შენებლო მასალას უზარმაზარი ქვის ლოდების სახით და ამ­კობდნენ ნატიფი ხუ­როთ­მოძღვრუ­ლი ორნამენ­ტებით, ასევე გამოყენებუ­ლი აქვთ ხის მასალაც, რადგან მათ ხეც ბლომად ჰქონ­დათ.

არქეოლოგიუ­რი წყაროებიდან ჩანს, რომ ხეთები შეუ­დარებელი ქვის მთლელი ოს­ტატები იყვნენ, გან­ცვიფ­რებას იწვევს მათ მიერ შეს­რუ­ლებუ­ლი ორნამენ­ტების ნატიფი ფორმების და ჩუ­ქურთმების მშვენიერება, რომელიც დღესაც ნაკლებადაა შეს­წავლილი. მჯერა, რომ ქართვლეი ახალგაზრდობა ჯეროვან ყუ­რადღებას მიაქცევს ამ საკითხს, როგორც ჩვენი ქვეყნის შორეუ­ლი წარსუ­ლის ერთ-ერთ შემადგენელ კულტუ­რულ ფასეუ­ლობას.

ხეთები უძლეველი მეომ­რები ყოფილან, მათი ნათესავი-პელას­გების, დორიელების, ეთ­რუს­კების, მაკრისელების, ანუ მაკრონების, იგივე მარი-გალების, იგივე მეგ­რელების (კნინობითი ფორმა) და საქართველოს მთიანეთის: თუშ­-ფშავ-ხევსუ­რების, სვანების, რაჭველების მსგავსად. ხეთები თავიანთ კულტუ­რულ დაწინაუ­რებას ინარჩუ­ნებენ მრავალი ათას­წლეუ­ლის გან­მავლობაში და ამ კულტუ­რულ ზეგავლენას განიცდიდნენ მეზობელი ქვეყნები: სირია, იორდანია, ლიბია, ერაყი, ფინიკია და გან­საკუთ­რებით ეგ­ვიპტე. სწორედ ხეთებს უნ­და ვუ­მადლოდეთ ეგ­ვიპტის ყვითელკანიანი რასის ხალხის დაწინაუ­რებას ძვ. წ. ა. მესამე ათას­წლეუ­ლიდან.

ძველბერძნუ­ლი მითოსიდან ვიცით, რომ მზის ღვთაებას რა-ს ანუ ბერძნუ­ლად ჰელიოსს სამი ვაჟიშ­ვილი და ორი ქალიშ­ვილი ჰყავდა, ყველაზე უფ­როსს აიეტი ერქვა და იგი კოლხეთის მეფე აიეტი გახლდათ, მომ­დევნო ძმა ავგიე – აგ­ვიპტეში მოღვაწეობდა, შემ­დეგი იყო ცირა (ცირცეა) ბერძნუ­ლად კირკეად წოდებუ­ლი, შემ­დეგი ქალიშ­ვილი პასიფეა (იგი კუნ­ძულ კრეტის მრის­ხანე გამ­გებლის ცოლი იყო) და ბოლოს, ძმა ფაეთონი, ანუ ფაეთუ­სა.

ძვ. წ. ა. დაახლოებით 1450 წელს ავგიეს (მარგალის ენაზე “შუქნათელი ვარსკვლავი”) ეგ­ვიპტელებმა აქცინიუ­სი – მანათობელი უწოდეს. ხოლო ავგიემ ეგ­ვიპტის მეფეებს შეარქვა კოლხუ­რი სახელები: ფა-რა- ონი, ანუ მარიგალის ენაზე ფა – ნიშ­ნავს ფულს, სიმ­დიდრეს, რა – მზის ღმერთს, ონი – დიდი ნოეს მიერ აშენებუ­ლი, დედამიწაზე პირველი ქალაქის ტიპის დასახლებას ნიშ­ნავს. ასევე სახელი რამ­ზე: “რა” – არის მზე, “მზე” – არის რა.

ავგიე – აქცინიუ­სი იმ­დენად საპატივცემუ­ლო და დიდი ნდობით აღჭურვილი პიროვნებაა, რომ მან ურჩია ფარაონს მისი სახელისა და სუ­ლის მარადიუ­ლობისათ­ვის აეგოთ პირამიდა. პირამიდის მშენებლობა იმ დროისათ­ვის დაუ­ჯერებელ მეცნიერუ­ლად მაღალ დონეზე გათ­ვალეს კოლხმა, ხეთ­მა და საისელმა ას­ტრონომებმა, მათემატიკოსებმა და მშენებლებმა. ხუ­როებად, ქვის მთლელებად და სამუ­შაოების შემ­სრუ­ლებელ ზედამ­ხედველებად მუ­შაობდნენ ხეთები, ხოლო დანარჩენ სამუ­შაოებს ას­რუ­ლებდნენ ათეუ­ლი ათასობით ყვითელი რასის ეგ­ვიპტელი მუ­შები. სამ­შენებლო ქვებს მარხილებით ეზიდებოდნენ ხეთების ქვეყნიდან.

ჰეოფ­სის პირამიდის კედლებზე ამოკვეთილია კოლხუ­რი და ხეთუ­რი ორნამენ­ტები, ასევე გაოცებას იწვევს მთავარ შესას­ვლელში ამოკვეთილი ქართუ­ლი ასომ­თავრუ­ლი ასო – რა, ანუ მზის ღმერთის სახელი.

მოგ­ვიანებით კულტუ­რუ­ლად და ეკონომიუ­რად დაწინაუ­რებულმა და მოღონიერებულმა ეგ­ვიპტელებმა განიზრახეს თავის დაღწევა ხეთების ზეგავლენისაგან და დაიწყეს ან­ტი ხეთუ­რი მოძრაობა, ხეთის სინონიმად გახადეს სიავის მატარებელი მოძალადე – სეთი. ეგ­ვიპტურ მითებში პატრიოტუ­ლი ძალები მთელი ეგ­ვიპტისა ებრძვის ამ “ავ ძალას” და იმარჯვებენ ეროვნუ­ლი სუ­ლის ძალზე ახალგაზრდა ქალ-ვაჟის მეთაუ­რობით.

ათას­წლეუ­ლობის მან­ძილზე ხეთებმა, კოლხებმა და ყველა სხვა საერთო ქართველუ­რი ნათესაუ­რი სის­ხლისა და ერთნაირი გენეტიკუ­რი კოდის მატარებელმა ხალხებმა მრავალჯერ სცადეს გაერთიანებუ­ლი სახელმწიფო შეექმნათ. ამაზე მიგ­ვანიშ­ნებს შემ­დეგი გაერთიანებების სახელწოდებები: ჯავა-ხეთი, მეს­-ხეთი, კა-ხეთი, კუ-ხეთი, სომ­-ხეთი, კოლ- ხეთი, ამ უკანას­კნელში კი შედიოდა მარიგალების (მეგ­რელების) ქვეყანა, სადაც დღესაც არსებობს სოფელი ხეთა (ხობის რაიონი), ასევე აღმოსავლეთ საქართველოში სოფელი ხეთა, სადაც მიძინების წინ ღვთის­მშობელმა გამოაგზავნა მირონის ხარშვის საიდუმ­ლო და ამის შემ­დეგ ეწოდა ამ სოფელს მ-ც-ხეთა ანუ მირონ ცხებუ­ლი ხეთა, და შემ­დგომ იგი გარდაიქმნა გაერთიანებუ­ლი საქართველოს დედაქალაქად.

ამ­ჟამად, ხეთები ისევ სახლობენ თავიანთ უძველეს ქვეყანაში ცენ­ტრალურ ანატოლიაში. ერთხელ ჩემი მეგობარი, დიდებუ­ლი ქართველი მსახიობი ზუ­რაბ ქაფიანიძე, დელეგაციას­თან ერთად იმ­ყოფებოდა ამ ქვეყანაში, მის­მა გამ­ჭრიახმა გონებამ და თვალმა კარგად გამოიცნო ხეთების მკაფიო გან­სხვავებულობა თურქუ­ლი წარმოშობის ადამიანებისაგან, მან შეამ­ჩნია ახოვანი, სხარტი მიხვრამოხვრის ადამიანი და შეეკითხა, ვინ იყო იგი, მან თამამად უპასუ­ხა – მე თურქი არა ვარ, მე ხეთი ვარო და თავმომწონედ დაამატა, რომ ხეთები აქ 22 მილიონი ვართო.

დღევან­დელ ხეთებს მათი ძალზედ შორეუ­ლი კოლხუ­რი წარმოშობის შესახებ არაფერი ახსოვთ, მაგ­რამ მათ კარგად იციან, რომ ის­ტორიულ წარსულში მოხდა მათი ქვეყნის სიძლიერის შესუს­ტება, რაც კარგად გამოიყენეს აქ მშვიდობიანი გზით შემოსულმა თურქმენულმა ტომებმა და დაიპყრეს დაუძლუ­რებუ­ლი ქვეყანა, შემ­დგომ კი ხეთების მეომ­რუ­ლი სუ­ლის გამოყენებით და ბრძოლებში მოპოვებუ­ლი ალაფის გუ­ლუხვად დარიგებით შეს­ძლეს თან­დათანობით მთელი დღევან­დელი თურქეთის სახელმწიფო საზღვრებში მოქცეუ­ლი ხალხების დაპყრობა და გაერთიანება, ყოველივე ამას­თან თურქმენუ­ლი ენისა და მუ­სულმანუ­რი რწმენის გავრცელება.

ამ­ჟამად, თურქეთ­ში 22 მილიონი ხეთი ცხოვრობს, 17 მილიონი ლაზი და ჭანი, 4,7 მილიონი “ძია ლენინის” მიერ ყირიმის ნახევარკუნძუ­ლის სანაცვლოდ ათათურქისათ­ვის გადაცემუ­ლი ძირძველი ქართუ­ლი მიწების ტერიტორიაზე მცხოვრები ქართუ­ლად მოლაპარაკე, ქართულ ადათ­-წესების მიმ­დევარი, ყველას­გან დავიწყებუ­ლი და ამ­ჟამად უმ­წეო მდგომარეობაში მცხოვრები ქართველები. საერთო ჯამ­ში თურქეთ­ში 43,7 მილიონი ჩვენი სის­ხლ-ხორცით ნათესავი ხალხი ცხოვრობს. ჩვენ დაკარგუ­ლი გვაქვს მათ­თან ურთიერთობა, მის აღდგენაზე იქნებ ჩავფიქრდეთ, რათა გავმრავლდეთ, გავძლიერდეთ და ერთად დავდგეთ ანექსიის მოყვარუ­ლი, ძალმომ­რეობის მატარებელი სახელმწიფოების წინააღმდეგ.

გაზეთი “განმათავისუფლებელი”

2008, სექტემბერი, N18

უძველესი, უძლიერესი და კულტურულად დაწინაურებული ქვეყანა ხეთი

ევროპელმა მეცნიერებმა შეიძინეს ცენტრალური ანატოლიის ადგილობრივი მაცხოვრებლების მიერ მოპოვებული ფრიად საინტერესო არქეოლოგიური მასალები, რომლებიც წარმოადგენდა, დღემდე უცნობი, დიდი კულტურული ცივილიზაციის ნარჩენებს. მეცნიერ-არქეოლოგთა განცვიფრებას იწვევდა ნაპოვნ ქვებზე, უზარმაზარ ლოდებზე ნატიფად ამოკვეთილი ისტორიული სცენები და წარწერები, რომლებიც წლების განმავლობაში, ვერც ერთ ენაზე ვერ გაიშიფრა და ბოლოს, თუ მოვიშველიებთ იოანე ზოსიმეს სიტყვებს: “ქვეყნად არ არსებობს ისეთი რამ საიდუმლო, არ გაცხადდეს”, ქვის ამ უზარმაზარ სტელებზე გაკეთებული წარწერები კოლხურთან ახლო ნათესაურ ენაზე ალაპარაკდნენ და გვაუწყეს, რომ ეს ყოველივე უცნობი ქვეყნის ხეთას უძველესი და უძლიერესი კულტურის ნაშთებია. ჯერჯერობით აღმოჩენილია ათი უზარმაზარი ნაქალაქარი მიმოყრილი უთვალავი ქვებით.

სწორედ იმ დროინდელი ხეთიდან იყვნენ ის გამორჩეული ოსტატები, რომელთა ხელწერა კარგად ეტყობა, ოთხი ათასი წლით უფრო გვიანდელ, ეგვიპტური ცივილიზაციის განსაცვიფრებელ პირამიდების კედლებს, და არა მარტო ეგვიპტურ პირამიდებს, პირამიდებს, არამედ სამხრეთ ამერიკულს, კერძოდ, ტეოტიუაკანოს (Teotihuacán) პირამიდებსაც.

პროფესორმა ანტონიო პინიომ, სპეციალისტმა უძველესი კულტურული ცივილიზაციის საკითხებში, განაცხადა, რომ: “სამხრეთ ამერიკაში ე.წ. ტეოტიუაკანოს ადგილობრივ აბორიგენი ინდიელების თქმით, პირამიდები შენდებოდა ორ ეტაპად, ისინი ააშენეს გიგანტებმა (ტანსრპულმა, ზორბა თეთრკანიანმა ადამიანებმა) და ძალზე საგულისხმოა, რომ მათი წასვლის შემდეგ ქალაქმა დაიწყო დაქვეითება.

მეცნიერები ამაოდ ცდილობენ დაადგინონ, თუ ვინ არიან ეს გიგანტები, ჰიმალაის მთებში ნაპოვნი “ტყის კაცების” მსგავსი უჩინარი ადამიანები, მაგრამ მათ შესახებ შეგვიძლია მხოლოდ ბიბლიიდან ამოვიკითხოთ (ძვ. აღთქმა, თავი 6). “1. როდესაც ადამიანებმა გამრავლება იწყეს, იწყეს დედამიწაზე და ასულები შეეძინათ, 2. დაინახეს ღვთისშვილებმა, რომ მშვენიერნი იყვნენ ადამიანთა ასულები და მოჰყავდათ ცოლად, ვისაც ვინ მოეწონებოდა”… ეს ნიშნავს, რომ დედამიწაზე ადამსა და ევამდე არსებობდნენ უფრო ძველი ხალხები კოლხური ცის ღმერთის ანის შვილები. განვაგრძოთ ბიბლიის კითხვა: “4. ბუმბერაზები იყვნენ იმ ხანებში ქვეყნად და მას მერეც, როცა ღვთისშვილები შედიოდნენ ადამის ასულებთან, რომელნიც უშობდნენ მათ. ძლიერები იყვნენ ისინი ძველთაგანვე სახელოვანი ხალხი”… საუბარია  ღვთისშვილებზე.

ხომ არ გავშიფროთ ვინ არიან, როგორც პროფ. ანტონიო პინიო უწოდებს, ეს გიგანტები, ბუმბერაზები და ბერძნულ მითოსში ნახსენები ტიტანები და გოლიათები? გავიხსენოთ ძველ ბერძნულ მითოსში “ტიტანთა ბრძოლა ღმერთებთან… დიდი ზევსი ე.წ. მეხთამტყოცნელი ზევსი, თუ როგორი თავგამოდებით ეომება გიგანტებს და ჩვენ საერთო ქართველური ტომის უდიდესი წინაპრის – ამირანის (პრომეთეს) სამ ძმას: ატლანტს, მენეთეოსს და ეპიმთეს, სასტიკად დაამარცხებს მათ და ტარტაროზში – შავ უკუნეთში, ანუ ჯოჯოხეთში გადაჰყრის პრომეთეს ძმების გარდა სხვა გიგანტებს”. ბიბლიის ძველი აღთქმის თავი 6; 4. ასე იკითხება, რომ ღვთისშვილებს უშვეს პირველი ბავშვი ადამის ქალიშვილებმა და მათ ეწოდათ: ადამი+ ანი. “კოლხურად “ანი”, ცის ღმერთის ანიას შვილს ნიშნავს. აქვე აღვნიშნავ, რომ მსოფლიოში მარტო საერთო ქართველური წარმოშობის ხალხებს აქვთ სიტყვა “ადამიანი”, უფრო მეტიც, გადავხედოთ რამდენი “ანია”, ქართულ გვარ-სახელებში და ტოპონიმებში.

ახლა დავუბრუნდეთ ისევ ხეთების საკითხს.

ქართველები თავის წინაპრებად რატომღაც დიდ ქურუმ განმანათლებლის ნოეს ნაცვლად მის შვილებს: სემს, ქამს და იაფეტს თვლიან: სემი – სვანების, ქამი – მეგრელების, ანუ მარიგალის (აქვე დავსძენ, რომ სახელწოდება “მეგრელი” ხელოვნურად გამოგონილი სიტყვაა, რომ წარმოებულია მ-ეგრ-ისის სახელმწიფოს არსებობა, რითაც მავანი შეეცადა მარი+ გალის ტომის კოლხეთთან კავშირის გაწყვეტას), ხოლო იაფეტის წარმომავლებად, თითქოს ქართები ითვლებიან, მაგრამ ჩემის აზრით, ეს ყველაფერი მცდარია, ვინაიდან სინამდვილეში ჩვენი საერთო, დიდი წინაპარი არის იმ დროის დიდი ქურუმ-განმანათლებელი ნოე, მან შექმნა პირველი რჯულის კანონი, ანუ ეფუთი. იგი დაიწერა ნოეს მიერ აშენებულ ქ. ფუთში, რომელიც მდებარეობს მდ. რიონის შესართავთან *(დღევანდელი ქ. ფოთი), ამიტომაც ეწოდა ამ ნაშრომს ეფუთი. (რაც შეეხება წარღვნას და პატრიარქი ნოეს შემოქმედებითი და კულტურული აღმშენებლობის საკითხებს ცალკე შევეხებით შემდგომ წერილებში). ამგვარად, ნოეს ვაჟიშვილების სემი, ქამი და იაფეტის ნაშიერები თანაბარწილად არიან შერწყმულნი როგორც სვანებში, მარი-გალებში და ასევე იბერებში. ისევ ბიბლიას მოვიშველიებ: “ქამის ძეებია ქუში, მიცრაიმი, ფუტი და ქანაანი, ხოლო ქანაანმა შვა სიდონი და ხეთი” (თავი 11, 15).

იმის გამო, რომ კოლხეთს უკიდეგანო სივრცეები და ტერიტორიები გააჩნდა, რომელიც მოიცავდა: შავი ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროდან აღმოსავლეთით, დღევანდელი სურამის უღელტეხილამდე, ჩრდილოეთით – შავი ზღვის მთელ ტერიტორიას (ყირიმის ნახევარკუნძულს), (ჩრდ. კავკასიის მთიანეთს), (რასაც გვიდასტურებს ცნობილი რუსი მკვლევარი ა.ა. გალიშევი) და მოსახლეობის რაოდენობას 64 მილიონზე მეტს შეადგენდა, ამიტომ ნოემ და მისმა თანამოაზრე ქურუმ-განმანათლებლებმა გადაწყვიტეს კოლხეთის გარშემო არსებულ უკაცრიელ ტერიტორიებზე შეერჩიათ მიწათმოქმედებისა და მეცხოველეობის განვითარებისათვის ხელსაყრელი მიწები და ჩაესახლებინათ კოლხი ახალშენები.

 

ამ შემთხვევაში სახეზე გვაქვს ნოეს შვილთაშვილის ხეთისა და მისი ოჯახის წევრების სხვა კოლხ ახალგაზრდებთან ერთად, სურვილისამებრ, ანატოლიის ნახევარკუნძულის ცენტრალურ ნაწილში ჩასახლების და იქ მათი წინამძღოლის ხეთის სახელობის ქვეყნის დაარსებასთან. როგორც არქეოლოგიური გათხრებიდან ჩანს ხეთის ქართველურ-კოლხური ტომი კარგად გამრავლებულან, შეუქმნიათ თვითმყოფადი დიდებული კულტურა, ააშენეს მტკიცედ ნაგები ათი დიდი ქალაქი, 300-ზე მეტი დაბა და სოფელი. მათ დიად კულტურულ წარსულზე უხვად მიმოფანტული ჩუქურთმებით დამშვენებული ქვები და ლოდები ჰღაღადებენ. თვალსაჩინოებისათვის მომყავს ანატოლიის ნახევარკუნძულის ცენტრალური ნაწილის რუკა სადაც განლაგებულია ხეთების მშვენიერი დედაქალაქი ჰათუთაში და სხვა ცხრა ქალაქი: ანქარა, ექიუ, იაზილიქაი, ალიშარა, ქარათეჰჰე, ზენიჟირლი, მერსინი, ქარიჰემიში და ქადეში აქვე აღვნიშნავ, რომ თითოეული სახელწოდება კოლხურ- ქართველური წარმომავლობისაა ეს კი ცალკე საუბრის თემაა.

 შენიშვნა: პატრიარქი იაკობის დროს, დაახლოებით ძვ.წ. აღ. 3000 წ. დღევანდელ აზერბაიჯანის, ადრე ალბანად წოდებულ ქვეყანაში, ხოლო 50-60 წლით უფრო გვიან დღევანდელ სომხეთად წოდებულ ტერიტორიაზე მოხდა კოლხეთიდან ქართველური ტომების ჩასახლება და ახალშენების შექმნა, ეს ცალკე საუბრის თემაა და გვაქვს ამისი მტკიცებულებებიც.

 

 გაზეთი “განმათავისუფლებელი”

2009, თებერვალი, N19