•იურისდიქციის აღდგენა

 აფხაზეთში საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების

იურისდიქციის გარანტირებული აღდგენის კონცეფცია

 

წინასიტყვა

წინამდებარე ტექსტს “გარანტირებული აღდგენის” კონცეფცია ეწოდება იმიტომ, რომ მასში ჩამოთვლილია საქართველოს ხელისუფლების ის ნაბიჯები (და მათი თანმიმდევრობა), რომლებიც საკმარისია, რათა შედგეს აფხაზეთის მთელ ტერიტორიაზე საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების იურისდიქციის აღდგენა განურჩევლად იმისა, ჰყავს თუ არა საქართველოს მსოფლიოს წამყვან ძალთა შორის “მეგობრები”, ანუ საქართველოს დიპლომატიური, ეკონომიკური, პოლიტიკური ან რაიმე სხვა სახის დახმარებისათვის განწყობილი ქვეყნები. საქართველოს მიერ აფხაზეთის მთელ ტერიტორიაზე თავისი იურისდიქციის სრულფასოვანი აღდგენისთვის მას სჭირდება ერთადერთი პირობა მსოფლიოს პოლიტიკურ, იურიდიულ და სტრა¬ტეგიულ ურთიერთობათა სისტემაში: მსოფლიო თანამეგობრობა უნდა კრძალავდეს ერთი სუვერენული სახელმწიფოს მიერ მეორე სუვერენული სახელმწიფოს წინააღმდეგ ომის დაწყებას, თუ ეს ომი არ არის მოტივირებული და ეს მოტივაცია არ არის საკმარისად დასაბუთებული საერთაშორისო სამართლის ნორმებზე დამყარებით. ეს პირობა დღეს შესრულებულია: საერთაშორისო სამართლით არადასაბუთებული ან არასაკმარისად დასაბუთებული ომის დაწყება საქართველოს წინააღმდეგ რუსეთს არ შეუძლია. ამგვარად, თუ საქართველოს ხელისუფლება საქართველოს დღევანდელი და სამომავლო სახელმწიფო ინტერესების ერთგულია, ანუ  თუ მას კეთილი ნება აქვს, მაშინ იგი აფხაზეთში თავის იურისდიქციას აღადგენს ყველა შესაძლო შემთხვევაში. თუ საქართველოს ეყოლება მსოფლიოში მეგობარი ძალები, ამით, ცხადია, გასავლელი მძიმე გზა შემოკლდება ანუ ამოცანის გადაჭრა გაადვილდება. ჩვენ, რა თქმა უნდა, ამოცანის ასეთ გაადვილებას სიხარულით შევხვდებით. მაგრამ ჩვენ უნდა გავითვალისწინოთ _ და გარანტირებულად გავთვალოთ _ აფხაზეთში საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების იურისდიქციის აღდგენის მთელი გზა იმ შემთხვევისთვისაც, თუ ასეთი დამხმარე (დამხმარეები) არ აღმოგვაჩნდება. ჩვენი თეზისი მხოლოდ ის გახლავთ, რომ საქართველოს შეუძლია ამოცანის გადაჭრა ასეთი გაადვილების გარეშეც და ეს გარემოება უნდა იყოს გათვალისწინებული ყველა მოლაპარაკებათა და შეთანხმებათა პროცესში, რომლებიც აფხაზეთის საკითხებს ეხება.

 

განყოფილება პირველი. პრინციპები

I. არსებული ფონი (მოლაპარაკებათა ფორმატი და მათზე წანამძღვრებად მიღებული შეხედულებები).

დღემდე შევარდნაძის ხელისუფლების ინიციატივით ტარდება მოლაპარაკებები “აფხაზეთის კონფლიქტის შესახებ” გაეროს უშიშროების საბჭოს ეგიდით ნიუ-იორკში და ჟენევაში. მოლაპარაკებებში “მხარეებად” არიან “შეიარაღებული კონფლიქტის მხარეები”, სახელდობრ, არძინბას (ბაღაფშის) ჯგუფი, როგორც კონფლიქტის “აფხაზური მხარე”, ერთის მხრივ, და საქართვლოს ხელისუფლება, როგორც “ქართული მხარე”, მეორეს მხრივ. აფხაზეთის უზენაესი საბჭოს ქართული ნაწილი თ. ნადარეიშვილის მეთაურობით მოლაპარაკებათა პროცესში ჩართული იქნა, მაგრამ არა “მხარის” სტატუსით, მხოლოდ მოგვიანებით. რუსეთს მინიჭებული აქვს “მხარეთა” შორის შეთანხმების მიღწევის “ხელშემწყობის” (“ფაცილიტატორის”, გამაადვილებლის) სტატუსი.

მოლაპარაკებებში ამოსავალ წანამძღვრებად მდუმარედ ნაგულისხმევია შემდეგიი დებულებები:

1. აფხაზეთში 1992-1993 წლებში მომხდარი ომი იყო ქართულ-აფხაზური ომი (ან: საქართველოსა და აფხაზეთის ომი) და იგი აფხაზებმა მოიგეს (ან: აფხაზეთმა მოიგო)

2. აფხაზეთი არის აფხაზების ქვეყანა. აფხაზები არიან ის ხალხი, რომელიც თავისთავს “აფსუა”-ს უწოდებს. მართალია, აფხაზეთში იყო ქართული მოსახლეობა (46%) და ეს იყო მოსახლეობის უმრავლესობა, მაგრამ ეს იყო გვიან მოსული მოსახლეობა, უმთავრესად სტალინისა და ბერიას მიერ ჩასახლებული 1930-იან წლებში. საომარი მოქმედების დაწყების შემდეგ ამ მოსახლეობამ არჩია აფხაზეთიდან აყრა და საქართველოში გადასახლება. აფხაზური მოსახლეობა, მართალია, ომამდე შეადგენდა მთელი მოსახლეობის მხოლოდ 17%-ს, მაგრამ ეს სიტუაცია განსაზღვრა იმან, რომ მეფის რუსეთმა XIX საუკუნეში ჩაატარა აფხაზი მოსახლეობის დიდი დეპორტაცია (გასახლება) თურქეთში.

3. აფხაზეთი და საქართველო ორი სხვადასხვა ქვეყანაა. აფხაზეთის ყოფნა საქართველოს შემადგენლობაში ისტორიულად მხოლოდ სხვადასხვა პოლიტიკურ ფაქტორთა შედეგია. ეს არის ერთერთი შემთხვევა, როცა ერთი ქვეყანა თავისი ხალხითურთ ინკორპორირებულია უფრო დიდ ქვეყანაში. ამიტომ ერთა (ხალხთა) თვითგანსაზღვრის (როგორც ქართულად თარგმნიან ხოლმე: თვითგამორკვევის) პრინციპი, რომელიც დღეს მსოფლიოს მიერ აღიარებულია და რეალიზებულიცაა დეკოლონიზაციის პროცესის სახით, იმას მეტყველებს, რომ აფხაზებსაც თავისი ქვეყნიანად, ანუ აფხაზეთიანად, თავისუფლება უნდა ჰქონდეთ. ამგვარად, თუმცა მსოფლიოში მუშაობს სხვა პრინციპიც, სახელდობრ, სუვერენულ და გაეროს წევრ სახელმწიფოთა საზღვრების დაურღვევლობის პრინციპი, საქართველო კი სწორედ ასეთი სახელმწიფოა, რის გამოც აუცილებელია, რომ ამ ეტაპზე აფხაზეთი საქართველოს შემადგენლობაში დარჩეს, მაინც მსოფლიო თანამეგობრობის ამოცანაა ხელი შეუწყოს საქართველოს შემადგენლობაში აფხაზეთისათვის ისეთი სტატუსის განსაზღვრას, რომელიც მაქსიმალურად მიახლოებული იქნება დამოუკიდებლობასთან და რომლის პირობებშიც  აფხაზი ხალხი თავისი ეროვნული ტერიტორიის _ აფხაზეთის _ მაქსიმალურად უფლებამოსილი მფლობელი და განმკარგველი იქნება.

მას შემდეგ, რაც აფხაზეთში არსებული სიტუაცია ოფიციალურად გახდა საერთაშორისო ორგანიზაციათა განხილვის საგანი, ანუ 1993 წლიდან დღემდე, საქართველოს ხელისუფლებას (არც შევარდნაძისას და არც დღევანდელს) არ განუცხადებია პროტესტი არც ერთი ზემომოყვანილი დებულების წინააღმდეგ, თუ არ ჩავთვლით იმას, რომ ქართული მხარე მოლაპარაკებათა პროცესში ხმარობს გამოთქმებს “დევნილი და ლტოლ¬ვილი მოსახლეობა” და ამ მოსახლეობის საკუთარ სახლებში დაბრუნებას ითხოვს. მაგრამ ნათელია, რომ, თუ ზემომოყვანილი წანამძღვრები გაზიარებული იქნება, მაშინ, პრაქტიკულად და ლოგიკურად, გაზიარებული ვერ იქნება საქართველოს მოთხოვნა, რომ აფხაზეთი განიხილებოდეს, როგორც საქართველოს ორგანული ნაწილი. ამიტომ ზემოხსენებული სამი წანამძღვრის მხილება მსოფლიო საზოგადოებრიობის თვალში, როგორც ყალბი დებულებებისა, _ ანუ იდეოლოგიური ომის (და, შესაბამისად, საპროპაგანდო ომის) მოგება _ არის აფხაზეთში საქართველოს იურისდიქციის აღდგენის ყოველი რეალისტური გეგმის ნაწილი.

 

II. აფხაზეთის პრობლემის გადაჭრის იდეოლოგიური (სახელდობრ, ისტორიოგრაფიული, მორალური და პოლიტიკური) საფუძვლები მსოფლიოს უნდა მოხსენდეს და აეხსნას, რათა შეუძლებელი გახდეს მის მიერ (და პირველ ყოვლისა რუსეთის მიერ) აფხაზეთის დამოუკიდებლობის ცნობა კოსოვოს დამოუკიდებლობის ცნობის “პასუხად”. ეს საფუძვლები, სახელდობრ, შემდეგია:

1. აფხაზეთში 1992-1993 წლებში წარმოებული ომი იყო ქართულ-რუსული და არა ქართულ-აფსუური (“აფხაზური”) ომი). ქართველი მოსახლეობის გენოციდი, რომელიც ახლაც გრძელდება (მხოლოდ გალის რაიონში, სადაც დგანან რუსეთის “სამშვიდობო ძალები” გაეროს მანდატით, 1993 წლიდან 2000 წლამდე მოკლულია 1800 მშვიდობიანი მოსახლე ქართველი ეროვნებისა, ანუ მთელი დღეს იქ მყოფი მოსახლეობის 3,6%), ორგანიზებულია და ჩატარებულია ძირითადად რუსეთის მიერ.

სახელდობრ, რუსეთის მხრიდან უშუალოდ ბრძოლაში მონაწილეობდნენ

_ რუსეთის სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც ტექნიკას მართავდნენ

_ რუსეთის დათხოვნილი სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც “დაქირავებულად” იყვნენ გამოცხადებულნი.

_ რუსეთის სამხედრო ნაწილები (345-ე ავიასადესანტო პოლკი და სოხუმის ბატალიონი),

_ რუსეთის მოქალაქეები, რომლებიც მზადდებოდნენ და იარაღდებოდნენ რუსეთში და იგზავნებოდნენ საქართველოში, როგორც “მოხალისენი” (კაზაკები, სხვა რუსები ან არარუსი მოხალისენი, ადიღეელები, ყაბარდოელები, ოსები, მცირე რაოდენობით _ ჩეჩნები)

_ სამხედრო “კონსულტანტებად” და “ინსტრუქტორებად” წარმოდგენილი (არაოფიციალურად) რუსეთის სამხედრო მოსამსახურეები.

გარდა ამისა, რუსეთის ფედერაცია

_ ამარაგებდა არძინბას ჯგუფის შეიარაღებულ ძალებს შეიარაღებით, საჭურველით, ტყვია-წამლით, სხვა სამხედრო მასალებით, საწვავით,

_ აძლევდა სადაზვერვო ინფორმაციას

_ თავის საპროპაგანდო აპარატის საშუალებით აწარმოებდა “საპროპაგანდო ომს” მათ მხარეზე.

ამგვარად, მოლაპარაკებებზე გაზიარებული პირველი წანამძღვარი ყალბია.

2. ქართველი ხალხი აფხაზეთის დღევანდელი ტერიტორიის ერთადერთი ავტოხთონი ხალხია, ანუ ის ხალხი, რომელმაც ეს ტერიტორია ხელუხლებელი ტყეების მდგომარეობიდან გადაიყვანა განვითარებული ფეოდალური ცივილიზაციის მდგომარეობაში, ხოლო ქართული ენა ის ერთადერთი ენაა გარდა ბერძნულისა ყოფილი საპორტო ბერძნული კოლონიების ტერიტორიაზე, რომელზედაც აქ შუა საუკუნეთა ეპიგრაფიკა (ქვაზე წარწერები) არსებობს. ეთნონიმს “აფსუა” არა აქვს ლინგვისტური კავშირი ეთნონიმთან “აფხაზი”  და ტოპონიმთან “აფხაზეთი”, რომელიც ცნობილია VIII საუკუნიდან, როგორც ხან დღევანდელი აფხაზეთის, ხან მისი ერთი ნაწილის, ხან მთლიანად დასავლეთ საქართველოს აღმნიშვნელი. ხალხი აფსუა, ადიღეური მოდგმისა, ჩრდილოეთ კავკასიიდან გადმოსახლდა კავკასიონის ქედის სამხრეთით ჯერ სპორადულად, XIII საუკუნიდან, ხოლო შემდეგ მასობრივად, XVII-XVIII საუკუნეებში, როცა ადგილობრივი მკვიდრი ქართული მოსახლეობა მკვეთრად შემცირდა თურქული ლაშქრობების შედეგად. სახელი “აფხაზი” იმ იმიგრანტ ადიღეურ ტომებს დაერქვათ (ქართველების მიერ) იმიტომ, რომ პროვინციას, რომელშიც ისინი დასახლდნენ, “აფხაზეთი” ერქვა.

ამრიგად, აფხაზეთი არ არის აფსუების (“აფხაზების”) ქვეყანა. იგი ჯერ ქართველების, შემდეგ კი აფსუების (“აფხაზების”) ქვეყანაა. ამ ტერიტორიის ბედის გადაწყვეტაში ერთი აფსუას (“აფხაზის”) ხმას არ შეიძლება ენიჭებოდეს მეტი წონა, ვიდრე ერთი ქართველის ხმას, შესაბამისად _ მთელი აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობის ხმას (90 ათასი სული) _ მეტი წონა, ვიდრე მთელი ქართველი მოსახლეობის (300-მდე ათასი სული) ხმას.

დღეს აფსუა (“აფხაზ”) ხალხს საკუთარი, ადიღეური მოდგმის სხვა ხალხთაგან განსხვავებული ეთნიკური თვითცნობიერება აქვს და, ამდენად, საქართველოს გარეთ სხვა სამშობლო აღარ აქვს. მაგრამ დღეს არის მკაფიო ტენდენცია აფსუა (“აფხაზი”) ხალხის ეთნიკური თვითცნობიერების რეინტეგრაციისა ადიღეური მოდგმის სხვა ხალხებთან. თუ ეს მოხდება, მაშინ აფსუა (“აფხაზი”) ხალხი დიასპორის მდგომარეობაში აღმოჩნდება.

თქმულიდან გამომდინარეობს _ და საერთაშორისო ორგანიზაციებმა, რომელნიც აფხაზეთით ინტერესდებიან, ეს უნდა იცოდნენ საქართველოს ხელისუფლებისაგან _ რომ აფხაზეთში რუსების მიერ დანერგილი და აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობის საკმაოდ ფართო წრის მიერ ატაცებული ლოზუნგები _ “სმერტ გრუზინამ” და “გრუზინი ვონ იზ აფხაზიი”, რომლებიც განხორციელდა კიდეც იმავე რუსეთის ინიციატივითა და დახმარებით 1992-1993 წლებში _ ზემოხსენებულ ყალბ ისტორიულ წანამძღვარს ემყარება, სახელდობრ, იმ თეზისს, რომ ქართველები აფხაზეთში მოსული და აფხაზეთის დამკავებელი ხალხია, თუმცა ამ დაკავების ფორმასა და თარიღს, თუნდ ათასწლეულის სიზუსტით, ვერავინ უთითებს.

არ არის მართალი არა მხოლოდ ის, რომ აფხაზეთში ქართველი მოსახლეობა მოსული ეთნიკური ელემენტია, არამედ არც ის, რომ აფხაზეთში საბჭოთა წლების მანძილზე მომხდარ იმიგრაციაში ქართველების პროცენტი ჭარბობდა. ძირითადი იმიგრაცია, რომელსაც ხელს უწყობდნენ საბჭოთა სახელმწიფოებრივი სტრუქტურები (განსაკუთრებით 50-იანი წლებიდან), ხდებოდა რუსებისა და სომხების სახით. შედარებით მცირე მასშტაბით ეს ხდებოდა რევოლუციამდეც. საბჭოთა წლებში კი ამ მიგრაციამ (სომხებისა და რუსებისამ) წამლეკავი ხასიათი მიიღო. ამის შედეგად აფხაზეთის მოსახელობის 30% (16% სომხები, 14% რუსები) შეადგინა რუსული იმპერიული ადმინისტრაციის მიერ 100 წლის (ძირითადად კი _ ბოლო 40 წლის) მანძილზე შესახლებულმა პირწმინდად უცხო ეთნიკურმა ელემენტებმა.

ამგვარად, მოლაპარაკებებზე გაზიარებული მეორე წანამძღვარიც ყალბია.

3. არ არის მართალი, რომ აფხაზეთი არის ან ოდესმე ყოფილა საქართველოში ინკორპორირებული, მაშასადამე, ძალდატანებით შეყვანილი არაქართული ტერიტორია. აფხაზეთი მისი დღევანდელი ტერიტორიის სახით ან დაახლოებით ამ ტერიტორიის სახით იყო აფხაზეთის სამთავრო _ სხვა ანალოგიურ ნაწილთგან განუსხვავებელი ელემენტი ქართული ფეოდალური მონარქიისა _ და ასეთად დარჩა მას შემდეგაც, რაც მოსახლეობა აფსუური ელემენტებით შეივსო. საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის კონსტიტუციაში (1921წ.) აფხაზეთი ფიგურირებს, როგორც “სოხუმის ოლქი”, რომელსაც “ადგილობრივ საქმეებში” ავტონომია აქვს. 1935 წლის აფხაზეთის კონსტიტუცია, რომელიც შედგენილი იყო საბჭოთა ადმინისტრაციის მიერ და რომელსაც აფსუა (“აფხაზი”) სეპარატისტები იმოწმებენ, როგორც აფხაზეთის საქართველოსაგან ცალკე ყოფნის იურიდიულ საფუძველს, კონსტიტუცია კი არ იყო, არამედ პროექტი, რომელიც არც ერთი, რაგინდარა მარიონეტული საკანონმდებლო ორგანოს მიერ არ მიღებულა.

ამგვარად, მოლაპარაკებებზე მიღებული მესამე წანამძღვარიც ყალბია.

მოყვანილი სამი ყალბი დებულება არის იდეოლოგიური საფუძველი იმისა, რომ დღეს აფსუა (“აფხაზი”) სეპარატისტები, რუსეთის მიერ იმედმიცემულნი და ძალამიცემულნი, თავისი ორი ამბიციის რეალიზაციას ფიქრობენ.

1. მათ სურთ, რომ აფხაზეთი, როგორც მთელი, გამოეყოს საქართველოს და ცალკე სახელმწიფო გახდეს.

2. მათ სურთ, რომ აფხაზეთი, როგორც მთელი (იმ ტერიტორიათა ჩათვლით, სადაც არასოდეს არცერთ აფსუას (“აფხაზს”) არ უცხოვრია. ასეთი ტერიტორიები აფხაზეთის ნახევარზე მეტს შეადგენს), მიიჩნიონ და მთელ მსოფლიოს მიაჩნევინონ მხოლოდ თავის ქვეყნად და, აქედან გამომდინარე, მთელ მის ტერიტორიაზე, პრინციპში, აფსუური (“აფხაზური”) ეთნოკრატია დაამყარონ, ხოლო აფხაზეთის, როგორც მთელის, ნება გააიგივონ _ და მსოფლიოს გააიგივებინონ _ აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობის (90 ათასი სული) ნებასთან. საქართველოს სახელმწიფო ვერც ერთი ამ ორი ამბიციათაგანის რეალიზაციას ვერ დაუშვებს: პირველისას იმიტომ, რომ საქართველოს მთელი დღევანდელი ტერიტორია ქართველი ხალხის ეთნიკური ტერიტორიაა ისტორიულად და ქართული სახელმწიფოს შემადგენელი ნაწილია ორი ათასწლეულის მანძილზე, იმ თითქმის ორი საუკუნის ჩათვლით (1801-1918, 1921-1991), როცა ქართული სახელმწიფო ანექსირებული იყო რუსეთის მიერ. Aამ ტერიტორიაზე აფსუა (“აფხაზ”) ხალხს მკვიდრი მოსახლეობის ყველა უფლება აქვს, ისევე როგორც შეუზღუდველი განვითარებისთვის ყველა აუცილებელი პირობების ქონისა და მოპოვების უფლება, მაგრამ არა სახელმწიფოს ტერიტორიული ხელყოფის ან მისი მართვის მექანიზმთა ეფექტიანობის ხელყოფის უფლება. მეორე ამბიციის დაკმაყოფილებას კი საქართველოს სახელმწიფო ვერ დაუშვებს იმიტომ, რომ აფხაზეთის, როგორც მთელის, ნება არ არის მხოლოდ მისი აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობის ნება, არამედ ტოლქმედია აფხაზეთში არსებული (და აფხაზეთის ტერიტორიის მოწყობისა და მომავალი ბედის განსაზღვრაში გასათვალისწინებელი) არა ერთი, არამედ სამი ნებისა.

სახელდობრ,

_ აფსუა (როგორც ხალხი თვითონ უწოდებს თავის თავს), ანუ აფხაზი (როგორც სხვანი უწოდებენ ქართული ეთნონიმის მიხედვით) ხალხის ნება, რომ აფხაზეთის ტერიტორიას განიხილავდეს როგორც თავისი ეროვნული თვითრეალიზაციის ასპარეზს აწ და მარადის, თავისი ეროვნული ბუნებრივი და კულტურული მახასიათებლების, თავისი წეს-ჩვეულებებისა და ტრადიციების გათვალისწინებით აგებული საზოგადოების მოწყობისა და განვითარების ასპარეზს. Aაფსუა (“აფხაზი”) ხალხის უფლება, რომ ეს ნება განახორციელოს, აგრეთვე ვერ დადგება კითხვის ქვეშ, ვინაიდან, მიუხედავად იმისა, რომ აფსუა (“აფხაზი”) ეთნოსი არ არის ავტოხთონური, არამედ  XIII-XVIII საუკუნეთა მანძილზე კავკასიონის ქედის ჩრდილოეთი კალთებიდან გადმოსული ადიღეური ტომების ჩამომავალია, იგი დღეს კულტურულად და ეროვნულად დიდადაა დაშორებული ადიღეელებს და, როგორც აღვნიშნეთ, საკუთარი ეროვნული იდენტობის ცნობიერება აქვს.

_ ქართველი ერის და მის რიცხვში  _ აფხაზეთის ქართველი მოსახლეობის ნებისა, რომ აფხაზეთის ტერიტორიას განიხილევდეს, როგორც თავისი ეროვნული თვითრეალიზაციის ასპარეზს აწ და მარადის, თავისი ეროვნული ბუნებრივი კულტურული მახასიათებლების, თავისი წეს-ჩვეულებების და ტრადიციების გათვალისწინებით აგებული საზოგადოებრივი მოწყობისა და განვითარების ასპარეზს (ქართველი ერის და კერძოდ, აფხაზეთის ქართული მოსახლეობის უფლება, რომ ეს ნება განახორციელოს, როგორც უკევე ითქვა, კითხვის ქვეშ ვერ დადგება, ვინაიდან, როგორც ვთქვით, ქართველი მოსახლეობა ამ ტერიტორიის ავტოხთონური მოსახლეობაა, მასზე არსებული შუასაუკუნოვანი და მანამდელი მატერიალური და სულიერი კულტურისა და სახელმწიფოებრიობის ერთადერთი შემქმნელი).

_ აფხაზეთის ყველა კანონიერი მაცხოვრებლის ნებისა, რომ ჰქონდეს უსაფრთხოება, კეთილდღეობა, თანამედროვე ცივილიზაციისა და დემოკრატიის შესაბამისი პირობები (ამ ნების დამთხვევა არძინბასა (ბაღაფშისა) და მისი ჯგუფის პოლიტიკურ კურსთან და, კერძოდ, საქართველოსაგან აფხაზეთის სეცესიის (გამოყოფის) ან საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლებისაგან აფხაზეთის მაქსიმალური დამოუკიდებლობის კურსთან ჯერჯერობით არსად, არც რომელსამე დემოკრატიულად ჩატარებულ არჩევნებში ან რეფერენდუმში, არც სხვა რამ ფორმით _ არ დადასტურებულა).

ეს სამი ნება ურთიერთიდენტური არ არის, მაგრამ მათ შორის შეურიგებელი წინააღმდეგობაც არ არის. შესაძლებელია, რომ ყოველთვის პირველს და მეორეს სხვადასხვა პოზიცია ჰქონდეთ აფხაზეთის სტატუსის რაგვარობის, აფხაზეთის ხელისუფლებასა და საქართველოს ცენტრალურ ხელისუფლებას შორის უფლებამოსილებათა და კომპეტენციათა გამიჯვნის შესახებ, მით უმეტეს, აფხაზეთის შიგნით განხორციელებული პოლიტიკური და გეოგრაფიული მოწყობის, ოპტიმალური დარაიონების, სოხუმისა და რაიონების უფლებათა გამიჯვნის შესახებ, მაგრამ ამ სხვაობათა ჰარმონიზაცია შესაძლებელია (პირდაპირ მოლაპარაკებათა შედეგად). დაუშვებელია მხოლოდ დისკრიმინაცია, სახელდობრ, ერთი აფსუასათვის (“აფხაზისთვის”) მეტი უფლებამოსილების მინიჭება აფხაზეთის, როგორც მთელის, ბედის განსაზღვრაში, ვიდრე ერთი ქართველი მოსახლისათვის.

აფხაზეთში სამართლიანი და სრული დარეგულირებისა და სტაბილობის მიღწევის ობიექტური პირობები არსებობს, სახელდობრ, აფხაზეთის ტერიტორია და რესურსები საკმარისია ზემოდასახელებული სამი ნების სრული რეალიზაციისთვის დღეს და მომავალში.

ამგვარად, წარმოდგენილი გეგმის იდეოლოგია არის

_აფსუა (“აფხაზი”) ხალხის ყოველმხრივი თვითრეალიზაციისა და განვითარების დაცვა (რადგან, მიუხედავად აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობის ძალიან მნიშვნელოვანი ნაწილის მიერ ქართველთა გენოციდისადმი თანაგრძნობისა და მასში მონაწილეობისა, არ გვაქვს უფლება დავაზარალოთ აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობის დანარჩენი ნაწილის, მათ შორის ახალი და მომავალი თაობის ინტერესები)

_ დევნილი და ლტოლვილი მოსახლეობის ინტერესთა უკომპრომისო სამართლიანი დაცვა, მისი მატერიალური და მორალური ზარალის სრული ანაზღაურების ჩათვლით

_ დამნაშავეთა დასჯა (ყველა მხრიდან)

_ სიცოცხლისუნარიანი პირობების შექმნა აფხაზეთში ქართველი და აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობის მომავალი მშვიდობიანი და ნაყოფიერი თანაცხოვრებისათვის.

 

განყოფილება მეორე. პრაქტიკული ნაბიჯები

აფხაზეთის მთელ ტერიტორიაზე ქართული იურისდიქციის სრული აღდგენისა და აფხაზეთის პრობლემის გადაჭრის ღონისძიებები და შესაბამის ნაბიჯთა თანმიმდევრობა შესაძლებელია იყოს

ა) საქართველოს ხელისუფლების ოფიციალური განცხადება მსოფლიოს წინაშე, რომ აფხაზეთის ომი იყო და არის რუსეთის აგრესია (დღეს _ მისი მიწის ოკუპაცია) რუსეთის მხრიდან; აფხაზეთის პრობლემის ყოველგვარი ინტერნაციონალიზაციის მოხსნა (მისი საქართველოს შინაურ პრობლემად მიჩნევა) ყოველმხრივ, გარდა ორადორი ასპექტისა: მისი განხილვისა, როგორც რუსეთის აგრესიისა საქართველოს წინააღმდეგ (და მისი განხილვისა ადამიანის უფლებათა დაცვის თვალსაზრისით

(ბ) (პარალელურად) რუსეთის შეიარაღებული ძალებისთვის “სამშვიდობო” მანდატის გაუქმება და მათი გაყვანა (რითაც რუსს ერთმევა ცეცხლის გახსნის უფლება),

გ) (პარალელურად) საქართველოს პირველ ამოცანად ოფიციალურად გამოცხადება ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენისა და სახელმწიფოს მთელი ძალისხმევის მიმართვა ამ მიზანზე.

დ) (პარალელურად) შეიარაღებული ძალების განუხრელი გაზრდა, გაწვრთნა, საბრძოლო იარაღისა და ტყვიაწამლის სამამულო წარმოების აწყობა.

ე) (პარალელურად) საქართველოში აფხაზეთის გადარჩენისთვის წარმოებული პარტიზანული მოძრაობის რეაბილიტაცია, როგორც სამშობლოს დასაცავად მიმართული ბრძოლისა.

ვ) (პარალელურად) შევარდნაძის მიერ დადებულ კაპიტულანტურ ხელშეკრულებათა დენონსაცია.

ზ) (პარალელურად) პროკურატურის მიერ საქმის აღძვრა ქართველების გენოციდსა, ეთნიკურ წმენდასა და სხვა მასობრივ დანაშაულებში მონაწილე და ორგანიზატორი პირების მიმართ.

თ) (პარალელურად) რუსეთის მიერ საქართველოსთვის აფხაზეთში მიყენებული მორალური და მატერიალური ზარალის განსაზღვრა და მისი ანაზღაურების ოფიციალური მოთხოვნა შესაბამისი პროცედურებით.

ი) (პარალელურად) დევნილ ქართველ მოსახლეობასთან, ლტოლვილ ქართველ და აფსუა (“აფხაზ”) მოსახლეობასთან, აგრეთვე აფხაზეთში მყოფ ქართველ, აფსუა (“აფხაზ”) და სხვა მოსახლეობასთან, მსოფლიოს მეცნიერულ და პოლიტიკურ წრეებთან შეძლებისდაგვარად ვრცელი კონსულტაციით იდეალურად სამართლიანი და მაქსიმალურად პერსპექტიული (სიცოცხლისუნარიანი) ფორმის განსაზღვრა აფხაზეთის სტატუსისთვის საქართველოს სახელმწიფოში და ამ განსაზღვრის მიღება საქართველოს პარლამენტის მიერ, როგორც საქართველოს კონსტიტუციის ნაწილისა. სტატუსის ეს განსაზღვრა შედგება ორი ელემენტისგან:

_ აფხაზეთის, როგორც მთელისა და როგორც საქართველოს ნაწილის, უფლებრივი მიმართება საქართველოსთან, როგორც მთლიანთან, ანუ უფლებამოსილებათა გამიჯვნა თბილისის ნებასა და სოხუმის ნებას შორის

_ აფხაზეთის შინაგანი პოლიტიკური და ადმინისტრაციული მოწყობის განსაზღვრა, ანუ იმ მექანიზმების (იმ უფლებრივი მიმართებების) განსაზღვრა, რომლითაც ფორმირდება სოხუმის ნება

საქართველოს სახელმწიფოს ყველა შემდგომი პრაქტიკული მოქმედება აფხაზეთში საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების იურისდიქციის აღსადგენად განიხილება, როგორც ხსენებული კონსტიტუციური ნორმის რეალიზაცია.

შენიშვნა. აფხაზეთის სიტუაცის დარეგულირებას იდეალურად სამართლიანი და რეალისტური გზის განსაზღვრა საქართველოს ძალუძს, ხოლო სეპარატისტებს არ ძალუძთ, რადგან მათ არ შეუძლიათ ხელის აღება ისეთ ანტიდემოკრატიულსა და ანტიჰუმანურ ზრახვებზე, როგორიცაა ლტოლვილთა არდაბრუნება და აფხაზეთში ეთნოკრატიის დამყარება. ამ უპირატესობის ქმედითი გამოყენება საქართველოს ხელისუფლების მოვალეობაა.

კ) (პარალელურად) საქართველოს ხელისუფლება თავის უფლებად და თავის შეუვალ მოვალეობად უპირობოდ აცხადებს აფხაზეთში საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების იურისდიქციის სრულ აღდგენას, _ ან ერთიანად აფხაზეთის მთელ ტერიტორიაზე, ან ნაწილ-ნაწილ, _ ხოლო იმას,  ეს აღდგენა მოხდება მშვიდობიანი მოლაპარაკების გზით საქართველოს ცენტრალურ ხელისუფლებასა და აფსუა (“აფხაზი”) ხალხის წარმომადგენლებს შორის თუ ძალის გამოყენებით, დამოკიდებულად თვლის მოვლენათა რეალურ განვითარებაზე. საქართველოს ხელისუფლებას მყარი ორიენტაცია აქვს აღებული პრობლემის გადაჭრაზე მშვიდობიანი გზით.

საქართველოს ხელისუფლების უფლებაა და შეუვალი მოვალეობაა აფხაზეთში ყველა დევნილისა და ლტოლვილის უპირობოდ დაბრუნება და მათი მორალური და მატერიალური ზარალის სრული კომპენსაცია. საქართველოს ხელისუფლება არ ცნობს არც ერთ ნასყიდობის დოკუმენტს და დასახლების ნებართვის მიცემის არც ერთ დოკუმენტს, რომელიც აფხაზეთის დღევანდელი დამნაშავე ხელისუფლების მიერ იქნა გაცემული აფხაზეთის ტერიტორიაზე.

ლ) იმ შემთხვევაში, თუ აფხაზეთის მთელ ტერიტორიაზე ან მის რომელსამე ცალკე ნაწილში საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების იურისდიქციის აღდგენა ხდება ძალის გამოყენებით, შესაბამის ტერიტორიაზე მდგომარეობის შემდგომი ნორმალიზაცია ხდება ნაბიჯთა შემდეგი თანმიმდევრობით:

_ ინიშნება სამხედრო დროებითი ადმინისტრაცია

_ ხდება ადგილობრივი კანონიერი მოსახლეობის მიერ ადგილობრივი თვითმმართველობის (ყველა დონის) არჩევა

_ (პარალელურად) სამხედრო დროებითი ადმინისტრაციის დაცვით ბრუნდებიან დევნილნი და ლტოლვილნი და უპირობოდ იბრუნებენ თავის სახლებს და ქონებას

_ დევნილთა და ლტოლვილთა ყოველი მნიშვნელოვანი ნაწილის დაბრუნების შემდეგ ხდება ადგილობრივი თვითმმართველობის ხელახლა არჩევა (გარდა იმ შემთხვევისა, თუ დაბრუნებულთა უმრავლესობა თანახმაა არსებული თვითმმართველობის დარჩენისა)

_ აფხაზეთის მთელ ტერიტორიაზე ან მის დიდ ნაწილში საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების იურისდიქციის აღდგენისა და დევნილთა და ლტოლვილთა დიდი ნაწილის დაბრუნების შემდეგ ხდება საქართველოს კონსტიტუციის და საარჩევნო კანონის შესაბამისად აფხაზეთის ხელისუფლების ფორმირება არჩევნებისა და კანონით გათვალისწინებული შემდგომი პროცედურების გზით. აფხაზეთის არჩევითი წარმომადგენლობითი ორგანო იღებს აფხაზეთის კონსტიტუციას და სხვა კანონებს საარჩევნოს ჩათვლით, რის შემდეგაც ტარდება აფხაზეთის წარმომადგენლობითი ხელისუფლების ყველა დონის არჩევნები ამ კონსტიტუციისა და კანონების შესაბამისად.

როგორც საარჩევნო პროცესებში, ისე ლტოლვილთა და დევნილთა დაბრუნების პროცესში სასურველია საერთაშორისო ორგანიზაციათა და ქვეყანათა (მაგრამ არა მეზობელ ქვეყანათა) მიერ ქმედითი მონიტორინგის ჩატარება.

 

განყოფილება მესამე.

საქართველოს სახელმწიფოში აფხაზეთის სტატუსის იდეალურად სამართლიანი და სრულყოფილად პერსპექტიული განსაზღვრის პრინციპები

საქართველოს სახელმწიფოში აფხაზეთის სტატუსის იდეალურად სამართლიანი და პერსპექტიული (ანუ მთელი განჭვრეტადი მომავლისთვის გამოსადეგი) განსაზღვრა, რომელიც მიიღება საქართველოს პარლამენტის მიერ, როგორც საქართველოს კონსტიტუციის ნაწილი, მიზნად ისახავს

_ საქართველოს სახელმწიფოს დაცვის, გაძლიერების, მისი მართვის მაქსიმალური ეფექტიანობის უზრუნველყოფას

_ საქართველოს ყველა მოქალაქისთვის მისი ყველა ფუნდამენტური ადამიანური ინტერესის, მათ შორის _ მისი ეროვნული (ეთნიკური) ინტერესის დაკმაყოფილების თანასწორი პირობების შექმნას, ანუ ისეთი პირობებისა, რომელშიც ყველა ინდივიდს თანასწორი შესაძლებლობა ექნება, თავისი უნარი და ძალისხმევა მოახმაროს თავისი ერის სამარადისოდ დაცვისა და განვითარების საქმეს, და ყველას თანასწორად ექნება შესაძლებლობა, ისარგებლოს თავის წინაპართა მიერ შექმნილი ეროვნული სპეციფიკური კულტურით. ამ მიზანში შედის ქართული და აფსუური (“აფხაზური”) ეროვნების მოქალაქეებისთვის სახელმწიფოს მიერ დაფინანსებული დამატებითი სპეციფიკური პოლიტიკური ინსტიტუტების შექმნაც და კანონმდებლობაში სპეციფიკური ნორმების არსებობაც, იქიდან გამომდინარე, რომ ქართული და აფსუური (“აფხაზური”) ეროვნების პირთათვის მათი ერის მარადიულყოფისა და სრული მთლიანეროვნული თვითრეალიზაციის ერთადერთი ასპარეზი დედამიწაზე საქართველოს საზღვრებშია.

საქართველოს სახელმწიფოში აფხაზეთის სტატუსის იდეალურად სამართლიანი და პერსპექტიული განსაზღვრა შედგება ორი ელემენტისაგან:

_ აფხაზეთის, როგორც მთელის, იმ ადგილის, როლისა და უფლებამოსილების განსაზღვრა, რომელიც მას მოუდის, როგორც საქართველოს ნაწილს.

_ აფხაზეთის, როგორც მთელის, შინაგანი მოწყობის ფორმის განსაზღვრა იმგვარად, რომ სამართლიანად და ქმედითად იყოს დაცული როგორც საქართველოს სახელმწიფოს ინტერესი, ისე მისი მოსახლეობის ყველა ეროვნული ჯგუფის ყველა ინტერესი, მათ შორის _ აფსუა (“აფხაზი”) ხალხის ინტერესიც, რომ თავისი დღევანდელი სახლობის სივრცეში და მის გარეთ შექმნას და შეინარჩუნოს ობიექტური სამართლებრივი და ფაქტობრივი პირობები თავისი მარადიულყოფისა და შეუზღუდველი განვითარებისთვის.

 

1.  აფხაზეთის სტატუსი საქართველოს სახელმწიფოში

აფხაზეთი არ არის საქართველოს მიერ (ისტორიულად _ აღმოსავლეთ საქართველოს მიერ ან დასავლეთ საქართველოს, კოლხეთის მიერ) ოდესმე მიერთებული ან დაკავებული ტერიტორია. იგი დღეისთვის ცნობილი მთელი ისტორიის მანძილზე საქართველოს ნაწილია. აფხაზეთის, როგორც პოლიტიკური ერთეულის (“სოხუმის ოლქის” სახელწოდებით) სტატუსი საქართველოს 1921 წლის კონსტიტუციაში განსაზღვრულია, როგორც ავტონომია.

საქართველოს სახელმწიფოში აფხაზეთის სტატუსის სწორი  (ანუ სამართლიანი და პერსპექტივაში სიცოცხლისუნარიანი) განსაზღვრა მიზნად გულისხმობს

_ საქართველოს სახელმწიფოებრივი ინტერესების დაცვას

_ აფხაზეთის ყველა კანონიერი მაცხოვრებლის კანონიერი ინტერესების დაცვას, მათ ეროვნულ (ეთნიკურ) ინტერესთა ჩათვლით

_ აფსუა (“აფხაზი”) ხალხისთვის, რომელსაც საქართველოს გარეთ სხვა სამშობლო და სხვა კომპაქტური დასახლების ტერიტორია არ მოეპოვება, იბიექტური პირობების უზრუნველყოფასა და დაცვას შეუზღუდველი ყოველმხრივი თვითრეალიზაციისა და განვითარებისთვის.

დღეს აფსუა (“აფხაზი”) ხალხის შეუზღუდველი და ყოველმხრივი თვითრეალიზაციის ობიექტური პირობების შექმნა და შენარჩუნება საქართველოს სახელმწიფოს და აფხაზეთის ქართველი მოსახლეობის ინტერესთა დაუზარალებლად შესაძლებელია ორი გზით:

პირველი. აფხაზეთი თავის დღევანდელ საზღვრებში (ანუ როგორც აფსუური (“აფხაზური”), ისე ქართული დასახლების ტერიტორიათა მოცვით) ინარჩუნებს ავტონომიის სტატუსს (“აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის” სახელწოდებით), რაც ლოგიკურად გულისხმობს, რომ ამ ერთობლივ პოლიტიკურ ერთეულში არ იმოქმედებს მხოლოდ აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობის ნება, არამედ იმოქმედებს სხვა ნებაც (იხ. ზემოთ).

მეორე. ავტონომია,  მაგრამ რადიკალურად გაძლიერებული ავტონომია ექნება აფხაზეთის, პრინციპში, მხოლოდ იმ ტერიტორიას,  რომელზეც არის კომპაქტური აფსუური (“აფხაზური”) მოსახლეობა. ასეთ შემთხვევაში მას ვეღარ ერქმევა “აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა” (რადგან ეს გეოგრაფიულად და ეთნონიმურად არასწორი იქნება), არამედ ერქმევა “აფსუური ავტონომიური ოლქი”, “აფსუური ავტონომიური რესპუბლიკა” ან სხვა რამ მსგავსი სახელი.

სავარაუდოა, რომ აფსუა (“აფხაზი”) ხალხის სრული თვითრეალიზაციის ინტერესებისთვის პირველი, ტრადიციული ვარიანტი უმჯობესია.

აფხაზეთის აფსუურ (“აფხაზურ”) მოსახლეობას ვერ ექნება იმის ამბიცია, რომ ერთპიროვნულად განსაზღვროს აფხაზეთის მთელი ტერიტორიის ბედი, მისი პოლიტიკურ-ადმინისტრაციული მოწყობა, მისი მართვა, მასზე მოქმედი კანონების რაგვარობა და ა.შ., ამ რიცხვში _ იმ ტერიტორიებისაც, სადაც აფსუა (“აფხაზ”) ხალხს არასოდეს უცხოვრია და სადაც ავტოხთონური ქართველი მოსახლეობა ყოველთვის ცხოვრობდა და ცხოვრობს (გალის რაიონი მთლიანად, დალის ხეობა) (ამ ტერიტორიების მოწყობისა და მართვის რაგვარობაზე აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობა ზემოქმედებას მოახდენს იმავე წესით, რასაც ყველა სხვა ამომრჩეველი, სახელდობრ, აფხაზეთის უზენაეს საკანონმდებლო ორგანოს არჩევნებში მონაწილეობით). აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობის სპეციფიკური სამართლიანი ამბიცია აფხაზეთის შინაგანი მოწყობის რაგვარობასთან დაკავშირებით ვრცელდება (და შეიძლება ვრცელდებოდეს) მხოლოდ შემდეგზე:

_ დასახლების იმ სივრცის უპრობლემოდ (ანუ მისი შეზღუდვის შიშის გარეშე) შენარჩუნებაზე აწ და მარადის, სადაც იგი რეალურად ცხოვრობს (სახელდობრ, კომპაქტურად ცხოვრობს, როგორც ზემოთ უკვე ვთქვით, საუკუნეთა მანძილზე. ესაა გუდაუთის რაიონის და ოჩამჩირის რაიონის დიდი ნაწილი და ამ ტერიტორიის მიმდგომი, დღესდღეობით დაუსახლებელი ტერიტორიები ზემოთ, კავკასიონისკენ). აფსუურ (“აფხაზურ”) მოსახლეობას უნდა ჰქონდეს უშიშარი პერსპექტივა ამ ტერიტორიის გამოყენებით შეუზღუდველი გამრავლებისა და თავის რჩენის მატერიალური ბაზის ქონისა

_ ყოველმხრივი, მათ შორის _ ეროვნული თვითრეალიზაციის პრაქტიკულ შესაძლებლობებზე ყველგან აფხაზეთში და დანარჩენ საქართველოში და სათანადო პირობების გარანტიაზე. ესაა სახელმწიფოს მიერ დაფინანსებადი ყველა დონე განათლებისა აფსუურ (“აფხაზურ”) ენაზე, ყველა სახის კულტურული დაწესებულებები, სამართალწარმოებაში აფსუური (“აფხაზური”) ენის გამოყენება და ა.შ.

_ ეროვნული _ არა მხოლოდ კულტურული, არამედ აგრეთვე სოციალური და პოლიტიკური განვითარების (ანუ საკუთარი ეროვნული მენტალიტეტის შესაბამისი თანამედროვე საზოგადოების შენების) ობიექტური პირობების ქონაზე. სახელდობრ, აფხაზეთის უზენაეს საკანონმდებლო ორგანოს და მთავრობას უნდა ჰქონდეთ უფლება, რომ ადამიანთა ყოველდღიური ურთიერთობების რეგულირების სფეროში (ოჯახი, ქორწინება, გაყრა, ღირსება, შეურაცხყოფა და ა.შ.) მიიღონ აფსუური (“აფხაზური”) კომპაქტური დასახლების რაიონებისთვის ან მთლიანად აფხაზეთისთვის იმგვარი კანონები და კანონქვემდებარე აქტები, რომლებშიც გათვალისწინებული იქნება აფსუური (“აფხაზური”) ტრადიციული მენტალიტეტის სპეციფიკა.

აფხაზეთის, როგორც მთელის, სტატუსს საქართველოს სახელმწიფოში ეხება ერთის მხრივ, თითქოს, Aშედარებით წვრილმანი, მაგრამ რეალურად პრინციპული და ფსიქოლოგიურად უმნიშვნელოვანესი სფერო _ სიმბოლური ინტერესების სფერო. აქ პრინციპული საკითხია: რატომ არის საჭირო (ან: მიზანშეწონილი, აუცილებელი, დასაშვები, “სამწუხაროდ აუცილებელი” და ა.შ.) აფხაზეთში, რომელშიც ე.წ. “სატიტულო” მოსახლეობას ქართველები და აფსუები წარმოადგენენ, ქართული კულტურულ-პოლიტიკური ინვენტარის (მაგ. წარწერების ენა, ქართული სკოლა და ბიბლიოთეკა…) არსებობა, ერთის მხრივ, და აფსუურისა (“აფხაზურისა”) _ მეორეს მხრივ. ამ კითხვისთვის შესაძლებელია ორი პასუხი, ერთიმეორესთან სავსებით შეთავსებადი. Pპირველი: “იმიტომ, რომ აფსუა (“აფხაზმა”) ბერიკაცმა და ბავშვმა გენწვისში (სადაც ქართველების გარდა არავინ ცხოვრობს) ან ქართველმა ბერიკაცმა და ბავშვმა ლიხნში (სადაც აფსუების (აფხაზების”) გარდა არავინ ცხოვრობს) დამოუკიდებლად წაიკითხოს წარწერა “შესვლა აკრძალულია” თავის დედაენაზე. ანუ: წარწერები ქართულ (ან: აფსუურ (“აფხაზურ”) ენაზე ემსახურება შესაბამისი მოსახლეობის კომფორტს”. მეორე: “იმიტომ, რომ ქართველმა (ან: აფსუამ (“აფხაზმა”) თვალნათლივ დაინახოს, რომ მისი ხალხი ამ ტერიტორიის (ლიხნი, გენწვიში და ა.შ.) უფლებამოსილ ბატონ-პატრონად (არა ერთადერთ ბატონ-პატრონად, მაგრამ მაინც ბატონ-პატრონად) აღიარებულია მთელ აფხაზეთში, ამ კონკრეტული გეოგრაფიული პუნქტის ჩათვლით. ანუ: წარწერები ჩემს ენაზე სიმბოლოა, ნიშანია, აღიარებაა იმისა, რომ ამ ტერიტორიაზე ჩემი ხალხიც უფლებამოსილია, თავისი პოლიტიკური ნება იქონიოს და თავისი თავის ეროვნული, ეთნიკური, კულტურული, პოლიტიკური და სხვა ყველანაირი თვითდამკვიდრება მოახდინოს, როგორც თავის სამშობლოში”. პირველი მოტივი უფრო თვალსაჩინოა, მეორე _ უფრო ღრმა და პოლიტიკური ქმედებისთვის უფრო მასტიმულირებელი. თუ მეორე მოტივი მხედველობაში არ მიიღება, მაშინ აფხაზეთში კომპაქტური ქართული დასახლების ტერიტორიების მოწყობის მიმართ აფხაზეთის სხვა ნაწილთა აფსუა (“აფხაზ”) მოსახლეობას ვერანაირი სამართლიანი პრეტენზია ვერ ექნება (და პირიქით): ეს არის მიწა-წყალი, რომელზეც აფსუა (“აფხაზ”) ხალხს არასოდეს უცხოვრია და რომელზეც დღეს არანაირი ბაზა არ გააჩნია. თუ აფსუა (“აფხაზ”) ხალხს ჰსურს, რომ ამ ტერიტორიაზე მისი რეალური და სიმბოლური სპეციფიკურად ეროვნული ინტერესების ანგარიშგაწევა ხდებოდეს (რაც სავსებით ბუნებრივი სურვილია), მაგალითად, სავალდებულო იყოს რკინიგზის სადგურის წარწერები ან სკოლის ბუფეტის წარწერები აფსუურ (“აფხაზურ”) ენაზე იქაც, სადაც მხოლოდ ქართველი მოსახლეობაა, მაშინ მას თავისი სურვილისთვის აუცილებლად ეს მოტივაცია უნდა ჰქონდეს: “მე უნდა ვხედავდე, რომ მიწა, სადაც ამ წუთში ვდგავარ, ჩემი და შენი, ქართველო, ერთობლივი ტერიტორიულ-პოლიტიკური ერთეულის, აფხაზეთის ნაწილია, და არა მხოლოდ შენის”, რაზეც ქართველი უპასუხებს: “დიახ, ასეა. და სწორედ იმიტომ, რომ ეს ასეა, აფხაზეთი ვერ იქნება ერთპიროვნულად აფსუური (“აფხაზური”) სახელმწიფო; სწორედ ამიტომაა, რომ ამ მიწა-წყლის ბედის განსაზღვრაში მე და შენ აბსოლუტურად თანასწორი ხმის უფლება გვაქვს”. აფსუა (“აფხაზი”) ეროვნების ადამიანთა დიდი ნაწილის ზემოხსენებული სურვილი, რომ აფხაზეთის მთელ ტერიტორიაზე, ამა თუ იმ ზომით და ამა თუ იმ ფორმით, ხორციელდებოდეს, ამა თუ იმ კომბინაციაში საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების ნებასთან და აფხაზეთის ქართველი მოსახლეობის ნებასთან, მისი სპეციფიკური ნებაც, შესაძლებელია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მხარეები შეთანხმებულნი არიან იმაზე, რომ აფხაზეთი მთლიანობაში, როგორც ტერიტორიულ-პოლიტიკური ერთეული, ქართველი და აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობის ერთობლივი ტერიტორიულ-პოლიტიკური ერთეულია, რომელშიც ერთი ქართველი მაცხოვრებლის და ერთი აფსუა (“აფხაზი”) მაცხოვრებლის აზრს (ხმას) ერთი და იგივე გავლენისუნარიანობა აქვს.

 

2. აფხაზეთის შინაგანი მოწყობის პრინციპები

გამოთქმულ კითხვას “ვისია აფხაზეთი?” აფხაზეთში არსებული პრობლემის ვერც ერთი სერიოზული ცდა ვერ გაექცევა.  აფსუა (“აფხაზ”) სეპარატისტებს ამ კითხვის ცალსახა პასუხი აქვთ: “რა თქმა უნდა, აფხაზების (იგულისხმება: აფსუების)”. ეს პასუხი მიუღებელია, ვინაიდან აფხაზეთს ჰყავს სხვა ე.წ. სატიტულო მოსახლეობაც, სახელდობრ, ქართველი მოსახლეობა და ეს მოსახლეობა თავისი ეროვნული კუთვნილობით ავტოხთონურია (ამაზე ლაპარაკი გვქონდა ზემოთ). ერთი აფსუა (“აფხაზი”) მაცხოვრებლის ხმას, როგორც ვთქვით, ვერ ექნება მეტი წონა აფხაზეთის მართვაში და მისი ბედის გადაწყვეტაში, ვიდრე ერთი ქართველის ხმას (საწინააღმდეგოს მტკიცება აბსურდია). ამგვარად, მივდივართ ფორმულირებამდე, რომ აფხაზეთი აფსუებისა (“აფხაზებისა”) და აფხაზეთელი ქართველებისაა ან: აფხაზეთელი ქართველების და აფსუებისაა (“აფხაზებისაა”). მაგრამ, გარდა ამ ორისა, აფხაზეთი ეკუთვნის ქართველ ერსაც მის ერთიანობაში, იგი ქართველი ერის ეთნიკური ტერიტორიაა (მისი კუთვნილია ყოველგვარი მიგრაციის გარეშე), მისი ყოფნა თუ არყოფნა საქართველოს შემადგენლობაში ღრმა გავლენას ახდენს ყველა ქართველის ცნობიერებაზეც და პრაქტიკულ ინტერესებზეც. ამგვარად, მივდივართ ფორმულირებამდე: “აფხაზეთი არის აფსუების (“აფხაზებისა”), აფხაზეთელი ქართველებისა და ქართველი ხალხისა მის მთლიანობაში”. ამ სამი პრეტენდენტიდან, რომ აფხაზეთი “მისი” იყოს, მესამეს _ ქართველ ერს მის მთლიანობაში _ ასახიერებს საქართველოს სახელმწიფო თავისი ცენტრალური ხელისუფლებითურთ, რომელსაც (ამ ხელისუფლებას) ეკუთვნის გარკვეული უფლებამოსილებები აფხაზეთის მართვაში. მაგრამ როგორ _ რა იურიდიული ფორმით _ ხორციელდება ის, რომ აფხაზეთი აფსუებისაა (“აფხაზებისაა”) და აფხაზეთელი ქართველებისაა? საამისოდ საყოველთაოდ მიღებული იურიდიული ფორმა არის ის, რომ აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობაც და ქართველი მოსახლეობაც ერთობლივად ირჩევენ აფხაზეთის უზენაეს საკანონმდებლო ორგანოს, ანუ მას ანდობენ ყველა არსებითი საკითხის გადაჭრას. მაგრამ აფხაზეთში დღევანდელ პირობებში და განჭვრეტად მომავალში ეს იურიდიული მექანიზმი საკმარისი არ არის: მხოლოდ ამ მექანიზმის მოქმედება სხვა მექანიზმთა დაუხმარებლად გამოიწვევს მუდმივ შინაგან ძაბვას ქართველ და აფსუა (“აფხაზ”) ამომრჩევლებს შორისაც და დეპუტატებს შორისაც. სახელდობრ, ბრძოლა იქნება რიცხობრივი უპირატესობისათვის იმ ორგანოში, რომელიც ყველაფერს წყვეტს, ხოლო იმ საკანონმდებლო ორგანოს შიგნით დეპუტატთა ხმები დანაწილდება ეროვნული ჯგუფობრიობის მიხედვით და არა განსახილველი კონკრეტული საკითხებისადმი არგუმენტირებული დამოკიდებულების მიხედვით (ქართული მოსახლეობის დეპუტატებს მოვლენათა ბუნებრივი მიმდინარეობის შემთხვევაში ექნებათ რიცხობრივი  უპირატესობა აფსუა (“აფხაზ”) დეპუტატებთან, ხოლო ამ უკანასკნელთ არაქართველ და არააფსუა (“არააფხაზ”) დეპუტატებთან ერთად არჩევნების მცირედი მანიპულირების შემთხვევაში _ ქართველ დეპუტატებთან). ამიტომ აფხაზეთის შინაგან მოწყობაში ზემოხსენებულ ზოგადდემოკრატიულ მექანიზმთან ერთად გამოყენებულ უნდა იქნას სხვა მექანიზმიც, სახელდობრ, ისეთი, რომელიც ქმედითს გახდის (დადებითი მიმართულებით) თემური სოლიდარობის ფაქტორს. აფხაზეთის ცენტრალური ხელისუფლება არ უნდა იყოს ყოვლისშემძლე თავის ურთიერთობაში აფხაზეთის კონკრეტულ თემებთან (რაიონებთან), არამედ მათი უფლება-მოვალეობები ერთმანეთის მიმართ რაც შეიძლება დეტალურად უნდა იყოს განსაზღვრული აფხაზეთის კონსტიტუციით. თემთა (რაიონთა) უფლებები აფხაზეთის ცენტრალურ ხელისუფლებასთან მიმართებაში უნდა იყოს საკმარისად ფართო, რათა მათ შეძლონ ისეთი ღონისძიებების არდაშვება თავის ტერიტორიაზეც და ზოგადად, მთელ აფხაზეთშიც, რომლებიც მათს თემურ ინტერესებს ან მათი მოსახლეობის მენტალიტეტს ეწინააღმდეგება. დასაშვებია და მიზანშეწონილია, რომ კანონი (კონსტიტუცია) მათი საკუთარი ნების უფლებრივ მიმართებას აფხაზეთის ცენტრალური ხელისუფლების ნებასთან განსაზღვრავდეს იმის მიხედვით, რა კონკრეტული მიზნები და ამოცანები დგას ამ თემის წინაშე. მაგალითად, არც ერთი თემის (რაიონის) მოსახლეობას, გარდა აფსუური (“აფხაზური”) კომპაქტური დასახლების თემებისა (გუდაუთისა და ოჩამჩირისა), არა აქვს პრობლემა, რომ შეზღუდოს თავის ტერიტორიაზე იმიგრაცია სხვა რაიონებიდან, შესაბამისად, ამ ორი თემის ადმინისტრაციას კანონი უფრო ფართო უფლებებს უნდა აძლევდეს ამ კონტროლის განსახორციელებლად, ვიდრე სხვა თემებში (ამაზე უფრო ვრცლად _ ქვემოთ).

რაიონის ადგილობრივი თვითმმართველობის ნებართვის გარეშე რაიონის ტერიტორიის გამოყენების უფლება მშენებლობისთვის, მინერალური ნედლეულის მოპოვებისთვის, სათავდაცვო, ეკოლოგიური, ეკონომიკური, დემოგრაფიული ან სხვა ნებისმიერი მიზნებისათვის აქვს მხოლოდ საქართველოს მთავრობას და საქართველოს პრეზიდენტს, ისიც _ მხოლოდ საყოველთაოდ ცნობილი გამჭვირვალე მოტივაციის შემთხვევაში.

ამგვარად, თუ საქართველოს სახელმწიფოს განუყოფელი ნაწილის _ აფხაზეთის _ შინაგანი მოწყობის რეალისტურად განსაზღვრა გვინდა, ეს მოწყობა უნდა დავამყაროთ მოსახლეობის მორალური, სოციალური და პოლიტიკური ჯგუფური თვითიდენტიფიკაციის ძირითად რეალურ ერთეულზე _ თემზე (ცომმუნიტყ, ჟ,ობყფ). აფხაზეთის მოსახლეობა თავის მორალურსა და პოლიტიკურ აზროვნებაში თავისთავს ყოფს ეთნიკურ თემებად, იგი თავის პრაქტიკულ ინტერესებსაც და მორალურ ვალდებულებებსაც ამ თემების მიხედვით საზღვრავს. ყველაზე მკაფიოდ გამოხატულია (და, სამწუხაროდ, ერთიმეორისადმი დაპირისპირებულია) ქართული და აფსუური (“აფხაზური”) თემი, რომლებიც გეოგრაფიულად გაყოფილნი არიან: ერთი შედგება (ძირითადად) გალისა, დალის ხეობისა და გაგრის ზონებისაგან (გაგრაში, უფრო, შერეული დემოგრაფიული სიტუაციაა). ეს ქართული თემებია. მეორე შედგება (ძირითადად) გუდაუთისა და ოჩამჩირის ზონებისაგან. ეს აფსუური (“აფხაზური”) თემია. Pპირდაპირსა და უშუალო კონტაქტში ეს თემები არიან სოხუმში და რამდენსამე სხვა ადგილას. Dდასახელებული ადგილები საყრდენია, “ციხესიმაგრეა” აფხაზეთში ქართველი მოსახლეობის მდგომარეობისათვის, ერთის მხრივ, და აფსუური (“აფხაზური”) მოსახლეობის მდგომარეობისთვის _ მეორეს მხრივ. თუ გვინდა, რომ ორივე ეს მოსახლეობა მშვიდად (უშიშრად) იყოს, ეს საყრდენები უნდა მყარი იყოს, ანუ აფხაზეთის ცენტრალურ ხელისულებას, რაგინდარა ბოროტი ნების შემთხვევაში, არ უნდა შეეძლოს მათი ხელყოფა _ ვთქვათ, გალისა და დალის ხეობისა იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ეს მოინდომა უზენაესი საბჭოს არაქართულმა უმრავლესობამ, და გუდაუთისა და ოჩამჩირისა იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ეს მოინდომა უზენაესი საბჭოს ქართველმა უმრავლესობამ. აფხაზეთის რაიონთა (მათი თვითმმართველობისა და მოსახლეობის) უფლებები აფხაზეთის ცენტრალური ხელისუფლების წინაშე მკაფიოდ და ფართოდ უნდა იყოს განსაზღვრული აფხაზეთის კონსტიტუციაშიც და საქართველოს კონსტიტუციის იმ მუხლებშიც, რომლებიც აფხაზეთს ეხება.

რაიონების უფლებები აფხაზეთის ცენტრალური ხელისუფლების წინაშე ეხება ამ უკანასკნელის უფლებამოსილებათა საზღვრებს მათი ბუნებრივი რესურსების გამოყენებასა და რეგულირებაში (ტყე, მჟავე წყლები, საკურორტო შესაძლებლობანი და სხვა), მათი მრეწველობის მართვაში, მათ ტერიტორიაზე მშენებლობაში და ა.შ. რაიონისა და აფხაზეთის ცენტრალური ხელისუფლების დავას  ხსენებული კომპეტენციების შესახებ იხილავს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო.

ამგვარად, აფხაზეთის შინაგან მოწყობას ერთგვარი ფედერალურობის სახე აქვს. აფხაზეთის ძირითადი ეთნიკური თემები _ ქართველი მოსახლეობა და აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობა _ წინასწარი ურთიერთშეთანხმებით (და, იგულისხმება, აფხაზეთში მოსახლე სხვა მოქალაქეთა ნების გათვალისწინებით) წყვეტენ, თავისთვის მნიშვნელოვანი რომელი და რომელი პრობლემების რეგულირების (გაძღოლის) უფლებამოსილება დაუთმონ (მიანდონ) აფხაზეთის ცენტრალურ ხელისუფლებას, რა ფორმით, რა ზომით და კონტროლის რა გარანტიებით. ეს შეთანხმება ფიქსირდება აფხაზეთის კონსტიტუციის შესაბამის მუხლთა ტექსტის სახით. ეს პუნქტი _ აფხაზეთში ცენტრალური ხელისუფლებისა და რაიონების უფლებამოსილებათა განსაზღვრა და ურთიერთგამიჯვნა _ ერთი იმ პუნქტთაგანია, რომელიც, _ თუ გვინდა, რომ მომავალმა აფხაზეთის კონსტიტუციამ იმუშაოს, _ ყველაზე უფრო მკაცრი აუცილებლობით მოითხოვს წინასწარ კონსულტაციასა და შეთანხმებას აფხაზეთის ქართველი მოსახლეობის (ამჟამად დევნილის) და აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობის ავტორიტეტულ წარმომადგენლობებს შორის.

იმისათვის, რომ აფხაზეთის ესოდენ ელასტიური და ამავე დროს ქმედითი შინაგანი ორგანიზაცია არ შეიცავდეს რაიმე საშიშროებას საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების ქმედუნარიანობისთვის აფხაზეთში, აუცილებელია და საკმარისი ორი პირობა:

პირველი: რაიონსა და ცენტრს (“სოხუმს”) შორის წამოჭრილ დავათა საბოლოო განხილვა უნდა ხდებოდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში ან საქართველოს უზენაეს სასამართლოში.

მეორე: საქართველოს კონსტიტუციაში უნდა იყოს ნათქვამი, რომ რაიონის ნებართვის გარეშე მისი ტერიტორიის გამოყნების უფლება მშენებლობისათვის, მინერალური ნედლეულის მოპოვებისათვის, სათავდაცვო, ეკოლოგიური, ეკონომიკური, დემოგრაფიული ან სხვა ნებისმიერი მიზნისათვის აქვს მხოლოდ საქართველოს პარლამენტს და საქართველოს პრეზიდენტს _ ისიც სრული და ამომწურავი, ოფიციალურად გამოქვეყნებული მოტივაციით (სათავდაცვოს გარდა).

 

3. უფლებამოსილებათა განაწილების პრინციპები

უფლებრივი მიმართებები, რომლებიც უნდა განისაზღვროს საქართველოს სახელმწიფოში აფხაზეთის სტატუსის დამდგენ იდეალურად სამართლიანსა და პერსპექტიულ დოკუმენტში, მდგომარეობს ფუნქციათა და უფლებამოსილებათა იდენტიფიკაციასა და გამიჯვნაში ერთის მხრივ საქართველოს ცენტრალურ ხელისუფლებასა (“თბილისს” ) და აფხაზეთის ცენტრალურ ხელისუფლებას (“სოხუმს”) შორის, მეორეს მხრივ აფხაზეთის ცენტრალურ ხელისუფლებასა (“სოხუმსა”) და აფხაზეთისავე რომელიმე ადმინისტრაციულად გამოყოფილ ერთეულს (რაიონს) _ “გალს”, “დალის ხეობას”, “გუდაუთასა”, “ოჩამჩირეს” და ა.შ. _ შორის. ამ უფლებამოსილებათა სასურველი სრული რუკის წინასწარ (უერთიერთმოლაპარაკებამდე) შედგენა შეუძლებელია, რადგან ამ სფეროში არის მრავალი კონკრეტული საკითხი, მათ შორის _ მსხვილი საკითხიც, რომლის გადაჭრას (ხაზს ვუსვამთ: გადაჭრას და არა არგუმენტებისა და კონტრატგუმენტების ჩამოთვლას) სჭირდება წინასწარ შეთანხმება მხარეებს შორის და რომლის გადაჭრასაც ფასი (ანუ მხარეთა მიერ რეალურად აღიარების პერსპექტივა) მხოლოდ ასეთი წინასწარი შეთანხმების შემთხვევაში აქვს. მაგრამ ზოგადი პრინციპების მოხაზვა და მათი გარკვეულ ზომამდე დაკონკრეტებაც შესაძლებელია. ქვემოთ წარმოვადგენთ (ერთერთი შესაძლო ვარიანტის სახით) ამ პრინციპებს, როგორც “თბილისის” და “სოხუმის”, ისე “სოხუმისა” და “რაიონის” უფლებამოსილებათა გამიჯვნისათვის.

 

საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების (“თბილისის”) და აფხაზეთის ცენტრალური ხელისუფლების (“სოხუმის”) უფლებამოსილებათა გამიჯვნა

გამიჯვნის პრინციპი სხვა ვერა იქნება რა, თუ არა შემდეგი: ყველა მმართველობითი ფუნქცია და, შესაბამისად, ყველა უფლებამოსილება, რომელიც სახელმწიფოს უსაფრთხოების თვალსაზრისით მოითხოვს ერთ ხელში თავმოყრას, უნდა იყოს მხოლოდ და მხოლოდ საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების ხელში. ასეთ ფუნქციათა და შესაბამის უფლებამოსილებათა ჩამონათვალი არის და ყოველთვის დარჩება ღია, ვინაიდან ყოველთვის შესაძლებელია და მოსალოდნელია მოვლენათა რეალურმა განვითარებამ (პოლიტიკურმა, ტექნოლოგიურმა, სტრატეგიულმა და სხვამ) შექმნას ან გამოავლინოს ახალი მმართველობითი ფუნქცია, რომელიც მმართველობით ფუნქციათა ამ კლასს ეკუთვნის. ასეთი ფუნქცია, ბუნებრივია, მოექცევა საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების ექსკლუზიური (ერთპიროვნული) უფლებამოსილებების რიცხვში.

დავასახელებთ ასეთ, საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების ერთპიროვნულ კომპეტენციაში მყოფ ფუნქციათა და უფლებამოსილებათა მაგალითებს.

1. საერთაშორისო სამართლის სუბიექტად ყოფნა და საერთაშორისო სახელმწიფოებრივი ხელშეკრულებებისა და შეთანხმებების დადების, საქართველოს სახელით ვალდებულებების აღებისა და განცხადებების გაკეთების უფლება

2. საქართველოს საზღვრის დადგენა და დაცვა, ტერიტორიული წყლების, საჰაერო სივრცის, კონტინენტური შელფის დაცვა და კონტროლი.

3. თავდაცვა და უშიშროება, შეიარაღებული ძალების, უშიშროების ძალების, შინაგანი ჯარისა და ნებისმიერი სახის შეიარაღებული ფორმირებების შექმნა წესრიგის დაცვის პოლიციის გარდა: შეიარაღების წარმოება და იარაღით ვაჭრობა.

4. მოქალაქეობის ინსტიტუტის ქონა; მოქალაქეობის მიცემა და ჩამორთმევა

5. ომის გამოცხადება და ზავის დადება; საომარი და საგანგებო მდგომარეობის შემოღება და გაუქმება

6. სახელმწიფო ფინანსები, ფულის ნიშნების ემისია, საგარეო ვალის აღება და მისი მომსახურება

7. ბუნებრივი რესურსების დაცვის, გამოყენებისა და განკარგვის სტრატეგიის განსაზღვრა

8. სახელმწიფო უსაფრთხოებისათვის და ენერგეტიკული უსაფრთხოებისათვის აუცილებელი ობიექტების ფუნქციონირების, განკარგვის, მშენებლობისა და განვითარების სტრატეგიის, აგრეთვე უცხო ინვესტიციათა დაშვების სტატეგიის განსაზღვრა

9. სახელმწიფო უსაფრთხოებისათვის აუცილებელ ნავსადგურთა, აეროდრომთა, რკინიგზათა, საავტომობილო გზათა ფლობა, მართვა და განკარგვა. მათი შექმნისა და განვითარების სტრატეგიის, აგრეთვე უცხო ინვესტიციათა მიღების სტრატეგიის განსაზღვრა

10. სანიტარული კორდონის, სავიზო რეჟიმის, იმიგრაციის კონტროლი

11. შეწყალება და ამნისტირება

და სხვა.

ფუნქციათა და უფლებამოსილებათა ამ კლასის გარდა, რომლებიც ცენტრალური ხელისუფლების (“თბილისის”) ერთპიროვნულ კომპეტენციაში უნდა იყონ, განსაზღვრული უნდა იყოს მათი ის კლასიც, რომელიც საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლებისა და აფხაზეთის ხელისუფლების (“თბილისისა” და “სოხუმის”) ერთობლივ კომპეტენციაში შედის, მაგრამ კანონმდებელი უნდა ეცადოს, რომ ეს კლასი შეძლებისდაგვარად მცირე იყოს, რადგან ორი სხვადასხვა ნების გადაკვეთა ერთსა და იმავე სფეროში (“თბილისის” ნებისა და “სოხუმის” ნებისა) იწვევს დროის მანძილზე გაღრმავებად კონფლიქტს მათ შორის და, შესაბამისად, ადგილობრივი მოსახლეობის და “ცენტრის” ფსიქოლოგიურ ურთიერთგამიჯვნას და ურთიერდაპირისპირებას. მაგალითად, იმის თქმას, რომ საავტომობილო გზათა მშენებლობა ორივეს ერთობლივ კომპეტენციაშია _ ცენტრი ზრუნავს საერთო “სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის” გზებზე, აფხაზეთის ხელისუფლება კი “ადგილობრივი მნიშვნელობისაზე” _ ბევრად ჯობია იმის თქმა, რომ ცენტრი აშენებს იმ გზებს, რომელსაც თვითონ საჭიროდ თვლის, და ასევე იქცევა აფხაზეთის ხელისუფლებაც, მაგრამ ცენტრი კონტროლს უწევს აფხაზეთის ხელისუფლების მიერ გზათა მშენებლობას ზოგადსახელმწიფოებრივი სტრატეგიის თვალსაზრისით, მაგალითად, არ იძლევა უფლებას გზატკეცილის გასაყვანად კავკასიონის ამა თუ იმ უღელტეხილამდე, რომლის გადაღმა მხარესაც საქართველოზე დარტყმისათვის მომზადებული რუსული გზატკეცილი ამოდის.

ამგვარ “ერთობლივ კომპეტენციას” მიკუთვნებულ ფუნქციათა და უფლებამოსილებათა რაოდენობა დიდია. სასურველია, რომ ყველა ამ უფლებამოსილებისათვის კანონში მითითებული იყოს, რომელ მხარეს ეკუთვნის ინიციატივა და რომელს _ კონტროლი. მაგალითად, ახალი ტოპონიმების შემოღება არ შეიძლება არ კონტროლდებოდეს ცენტრალური ხელისუფლების მიერ, მაგრამ არც ის შეიძლება, რომ აფხაზეთში ტოპონიმების დარქმევის ინიციატივა მოდიოდეს მხოლოდ ცენტრიდან, ადგილობრივ საზოგადოებას კი არ ჰქონდეს უფლება დაარქვას ამა და ამ გეოგრაფიულ პუნქტს ნებისმიერი სახელი, რომელიც არ ქმნის კონფლიქტს სახელმწიფოს ზოგად კურსსა და იდეოლოგიასთან.

“თბილისისა” და “სოხუმის” ერთობლივ კომპეტენციაში შესაყვანი ფუნქციებისა და უფლებამოსილებების მაგალითად (მხოლოდ მაგალითად და არა სრულ ჩამონათვალად) შეგვიძლია დავასახელოთ შემდეგი:

_ განათლება

განათლების სისტემის მმართველთა შორის აფხაზეთში უნდა იყონ ისეთი პირები, რომელნიც კომპეტენტურნი იქნებიან აფხაზური ენისა (სალიტერატურო ენისა) და კულტურის რეალურ მდგომარეობაში და მისგან გამომდინარე ამოცანებში, აფსუა (“აფხაზი”) საზოგადოების მენტალიტეტის რეალურ სადღეისო მდგომარეობაში, მის მიერ ისტორიისა და საკუთარი ეროვნული ამოცანების ხედვაში და მათ უნდა ჰქონდეთ სასწავლო პროგრამების, სახელმძღვანელოებისა და დამხმარე სახემლმძღვანელოების შექმნასა და შემოღებაში ინიციატივის კომპეტენცია. მაგრამ ამ ინიციატივას ესაჭიროება კონტროლი ცენტრალური ხელისუფლების მხრიდან, რათა არ წარმოიშვას შეურიგებელი შინაარსობრივი წინააღმდეგობა ერთის მხრივ აფხაზეთში მიღებულ პროგრამებსა და სახელმღვანელოებსა და მეორეს მხრივ დანარჩენ საქართველოში მიღებულ პროგრამებსა და სახელმძღვანელოებს შორის.

_ სიმბოლიკა (დროშა, ალამი, ჰიმნი); აფხაზეთის ტერიტორიის ადმინისტრაციული საზღვრები; აფხაზეთის ოფიციალური სახელი (ეს ინსტიტუციური საკითხებია). ეს სფერო პირდაპირ კავშირშია საქართველოს სახელმწიფოში აფხაზეთის სტატუსის რაგვარობასთან, ამიტომ აღნიშნულ საკითხებზე პოზიტიური გადაწყვეტილებების მიღება (ანუ ისეთებისა, რომელიც ეხება რაღაცა ნაბიჯის გადადგმას და არა აღკვეთას, რაღაცა ახალი ინსტიტუტის შექმნას და არა გაუქმებას), უნდა ხდებოდეს აფხაზეთის ხელისუფლების ინიციატივით, მაგრამ საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების დასტურით.

_ ჯანდაცვა

ნორმალურ პირობებში, ანუ როცა ცენტრი არ მოელის ავტონომიისგან პირდაპირ მტრულ ქმედებას და საქმის დივერსიას, ან პირუკუ, ბუნებრივია ამ დარგში ორგანულად შეწყობილი თანამშრომლობა მათ შორის. მაგრამ თუ პირობები განსაკუთრებულია, _ მაგალითად, ცენტრი მოელის მიზანმიმართულ დივერსიას, ვთქვათ, ვიღაცისათვის მედდახმარების არმიწოდებას, მაშინ ცენტრს უნდა ჰქონდეს უფლება, ეს მომსახურება თვითონ გაწიოს ან პირუკუ. მან დროებით უნდა ჩამოართვას ავტონომიის ჯანდაცვის ორგანოებს მოცემული საქმე და იგი თავის ხელში უნდა აიღოს. იგივე ითქმის წესრიგის დაცვის სამსახურებზე (კრიმინალური პოლიცია, როგორც ვთქვით, საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების კომპეტენციაში უნდა შედიოდეს).

ერთობლივი კომპეტენციის მომთხოვნ ფუნქციათა და უფლებამოსილებათა მაგალითების დასახელებას აღარ გავაგრძელებთ, რადგან ეს ჩამონათვალიც, ისევე როგორც ცენტრის ერთპიროვნულ კომპეტენციაში მყოფი ფუნქციებისა, ღიაა: ყოველთვის შეიძლება აღმოჩნდეს, რომ აფხაზეთის ხელისუფლების (“სოხუმის”) კომპეტენციაში შემავალი ესა თუ ის ფუნქცია მოითხოვს ერთობლივთა რიცხვში გადაყვანას ან პირიქით, იმისდა მიხედვით, თუ საით წავა დროის მოცემულ მონაკვეთში პოლიტიკური და ფსიქოლოგიური ამინდის ევოლუცია.

აფხაზეთის ხელისუფლების (“სოხუმის”) ერთპიროვნულ კომპეტენციაში ბუნებრივია შედიოდეს ყველა ისეთი ფუქციები, რომლებიც ეხება შინაგან რეგულირებას და რომელთა შესრულების ხარისხი და მიმართულება არ ახდენს და ვერ მოახდენს მნიშვნელოვან სახიფათო ზეგავლენას საქართველოს სახელმწიფოს უსაფრთხოებაზე (ვთქვათ, ქალაქმშენებლობა, საკურორტო მრეწველობის განვითარება, სპორტის განვითარება და ა. შ.) (იგულისხმება, კაცობრიობის მდიდარი გამოცდილებით, რომ ამგვარი ფუნქციები უკეთ სრულდება ცენტრის მონაწილეობის გარეშე, ვიდრე მასთან ერთობლივად). ასეთ სფეროში აფხაზეთის ხელისუფლების თანამშრომლობას საქართველოს ცენტრალურ ხელისუფლებასთან ვერ ექნება სავალდებულო ხასიათი, არამედ იგი იქნება მხოლოდ ნებაყოფლობითი. Mმეორე პრინციპად უნდა აღებულ იქნას ის, რომ რომელიმე სახის ეკონომიკური აქტივობისაგან მიღებული და მისაღები შემოსავლების არაპროპორციულად დიდი მოცულობა (ვთქვათ, ტურიზმისა) ვერ გახდება და ვერ უნდა გახდეს იმის საფუძველი, რომ ეკონომიკის ეს დარგი აფხაზეთის ერთპიროვნული კომპეტენციიდან გადაყვანილ იქნას საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლებისა და აფხაზეთის ხელისუფლების ერთობლივ კომპეტენციაში, ან საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების ერთპიროვნულ კომპეტენციაში (სხვა სიტყვით რომ ვთქვათ; აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის გამდიდრების შეზღუდვა დაუშვებელია).

აფხაზეთის ცენტრალური ხელისუფლებისა და აფხაზეთის სხვადასხვა თემების (რაიონების) კომპეტენციაზე და მათი არაადექვატური გამიჯვნით განპირობებულ საშიშროებებზე ზემოთ უკვე გვქონდა ლაპარაკი. ცენტრალური ორგანოების (უზენაესი საბჭოს და მთავრობის) ყოვლისშემძლეობამ შესაძლებელია (და მოსალოდნელია) არაერთხელ აცდუნოს დღეს, სამწუხაროდ, დაპირისპირებული ეროვნული ჯგუფები, რომ გაათკეცებული ენერგიით ეცადონ ამ ცენტრალურ ორგანოებში რიცხობრივი უპირატესობს მოპოვებას, რათა მისი გამოყენებით მოახდინონ მოპირისპირე თემის შეზღუდვა და დათრგუნვა. ეს რომ ვერ მოხდეს, საჭიროა ორგვარი იურიდიული მექანიზმის შემოღება:

პირველი; როგორც უკვე ითქვა ზემოთ, კანონმა უფლება უნდა მისცეს საქართველოს ცენტრალურ ხელისუფლებას, ყველა ცალკეულ შემთხვევაში თავის ხელში აიღოს _ დროებით _ აფხაზეთში არსებული იმ საქმის რეგულირება (წარმართვა), რომელშიც იგი აფხაზეთის ხელისუფლების მიზანმიმართულ საბოტაჟურ მოქმედებას აღმოაჩენს.

მეორე; აფხაზეთის უზანაეს საბჭოსთან უნდა იყოს კანონის მიერ დიდი უფლებამოსილებით აღჭურვილი რაიონთა საბჭო, რომელიც შემდგარი იქნება რაიონთა აღმასრულებელი ხელისუფლების წარმომადგენლებისაგან. ამის ანალოგია შეგვიძლია დავინახოთ გერმანიის ბუნდესრათში, რომელიც ლანდების (“ქვეყნების”) აღმასრულებელ ხელისუფლებათა მაღალი წარმომადგენლებისაგან შედგება.

ეს ორი სამართლებრივი ხერხი საკმარისი იქნება, რათა შესაძლებელი გახდეს აფხაზეთის რეალობაში ეროვნული ჯგუფის ინტერესის დაცვა თემის (რაიონის ან რაიონების) დონეზე.

გამიჯნულ უფლებამოსილებათა მოქმედება აფხაზეთის სხვადასხვაგვარ (ქართველი მოსახლეობის, აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობის, სხვა და შერეული მოსახლეობის მყოლ) ტერიტორიებზე რამდენსამე პრინციპულ (და ამასთანავე, იდეოლოგიურ) საკითხს ბადებს. სახელდობრ, შემდეგს:

ის, თუ რატომ არის საჭირო, რომ აფსუების (“აფხაზების”) კომპაქტური სახლობის სივრცეში საჯარო წარწერები იყოს ქართულ და აფსუურ (“აფხაზურ”) ენაზე, გასაგებია: ქართული უნდა იყოს იმიტომ, რომ ეს სახელმწიფო საქართველოა, აფსუური (“აფხაზური”) კი იმიტომ, რომ ეს სწორედ ის ტერიტორიაა, აფხაზეთისა და მთლიანად საქართველოს სწორედ ის ნაწილია, რომელიც აფსუა (“აფხაზი”) ხალხის მარადიული ცხოვრებისა და ყოველმხრივი თვითრეალიზაციის ასპარეზად იგულისხმება. ისიც ნათელია, რომ იქ, სადაც შერეული ქართული და აფსუური (“აფხაზური”) მოსახლეობაა, წარწერები ასევე უნდა იყოს მოთავსებული. მაგრამ უნდა იყოს თუ არა აფსუური წარწერები გალში ან გენწვისში (დალის ხეობა), სადაც არც ერთი აფსუა (“აფხაზი”) არ ცხოვრობს, არ უცხოვრია და სადაც არც ერთის მოსვლა, თუ არ იშვიათ შემთხვევაში, არ იგულისხმება? Pპასუხია ან “არა”, ან “დიახ”, რომელსაც აუცილებლად თავისი მოტივაცია ახლავს: დიახ იმიტომ, რომ აფსუა (“აფხაზი”) ხალხის ყოველმხრივი თვითრეალიზაციის ასპარეზი მთელი აფხაზეთია. მაგრამ ამ პასუხს მოსდევს ახალი კითხვა: “რატომ, რა საფუძველზე თვლით გალს ან დალის ხეობას აფსუა (“აფხაზი”) ხალხის თვითრეალიზაციის ასპარეზად?” ეს კითხვა უპასუხოა, თუ არ ვიხმართ სიტყვას “შეთანხმება”. მაშინ პასუხი ასეთი იქნება: იმიტომ, რომ ქართველები და აფსუები, საერთო ინტერესიდან გამომდინარე, ასე შევთანხმდით”. არსებობს ამ საკითხზე უფრო ყოფითი შეთანხების შესაძლებლობაც. მაგალითად, ასეთი: “გენწვისში, რა თქმა უნდა, კინოფილმის აფიშას აფსუურად (“აფხაზურად”) არავინ თარგმნის, მაგრამ გალის რკინიგზის სადგურში, იმიტომ რომ ეს მნიშვნელოვანი ობიექტია, აფსუური (“აფხაზური”) წარწერაც უნდა მოვათავსოთ”.

უფრო რთული კითხვაა: რა ენაზე იყოს წარწერები აფხაზეთის სომხურ და ესტონურ სოფლებში, სადაც აფსუური არავინ იცის? ქართულს რაც შეეხება, პასუხი უკვე ვიცით, რაც აფსუურს (“აფხაზურს”) შეეხება, აქ ისევ იმ სიძნელის წინაშე ვდგებით: მივათვალოთ თუ არა ეს სომხური დასახლება აფსუა (“აფხაზი”) ხალხის ზემოხსენებული მარადიული და ყოველმხრივი თვითრეალიზაციის ასპარეზს? პრინციპულად პასუხია მხოლოდ “ჰო”, თუმცა პრაქტიკულად შეიძლება კვლავ ამოცანებს წავაწყდეთ. ანალოგიური კითხვაა: აფსუური (“აფხაზური”) ენა ასევე ჩავთვალოთ თუ არა ყველასათვის სავალდებულო სახელმწიფო ენად (აფხაზეთის) ტერიტორიაზე, როგორც ქართულს ვთვლით. პრინციპულ დონეზე ამ კითხვის პასუხი უკვე გავეცით: “დიახ, ჩავთვალოთ, რადგან შევთანხმდით”. აქ უკვე რეალიზმის საზღვრების პრობლემას ვაწყდებით. ე.წ.  “წარწერების ომი” მსოფლიოში ცნობილი და ძალიან მნიშვნელოვანი მოვლენაა. მასთან დაკავშირებულია ბევრი ულოგიკობაც. ამ პრობლემის გარდუვალი სიმწვავე აფხაზეთში ჩვენ იმის ერთერთ მაგალითად უნდა გავიგოთ, რომ აუარებელ შემთხვევაში ჩვენ, გვინდა თუ არა, არაფორმალური მოლაპარაკების, ადამიანური შეთანხმების საჭიროების წინაშე დავდგებით, რომელიც კომპრომისს შობს და ამ კომპროსმისს ნებაყოფლობითი შეთანხმების მყარ ბეჭედს ასვამს ფსიქოლოგიურად. მეორე მაგალითად, რომელსაც ნაკლებ სიმბოლური ხასიათი აქვს და ამავე დროს პრაქტიკულად არანაკლებ მწვავე, სასამართლოს ენის საკითხი დავასახელოთ. ქართულ ენაზე, ანუ სახელმწიფო ენაზე რომ ყველა სასამართლო პროცესის ჩატარება შესაძლებელი უნდა იყოს, ეს ცხადია. მაგრამ რომელ ენაზე გავასამართლოთ აფსუური (“აფხაზური”) ენის სრულებით არმცოდნე გაგრელი სომეხი, რომელმაც დანაშაული ჩაიდინა გუდაუთაში? რა ენაზე ჩავატაროთ სოხუმში სამოქალაქო პროცესი ადგილობრივ ქართველსა (რომელმაც აფსუური (“აფხაზური”) ენა არ იცის და ადგილობრივ აფსუას (“აფხაზს”) შორის, რომელმაც ქართული ენა იცის, მაგრამ მის ცოდნას შეგნებულად მალავს? (პრინციპული პასუხი ნათელია: ან აფსუურად (“აფხაზურად”),  ან ქართულად. ამავე დროს გასათვალისწინებელია შემდეგი: აფხაზეთში მნიშვნელოვანი რაოდენობით არსებობს ტერიტორიები, სადაც რუსეთის შემოსვლის დროისთვის (XIX ს. I ნახევარი) მოსახლეობა აფსუური (“აფხაზური”) იყო, ამჟამად კი სხვაა _ ძირითადად სომხური და რუსული. ისეთი ტერიტორია, სადაც იმ დროს აფსუები (“აფხაზები”) სახლობდნენ, 1992-93 წლების გენოციდამდე კი ქართველები, თითქმის არ არსებობს. მიზეზი შემდეგია: რუსეთის ხელისუფლებამ XIX საუკუნის II ნახევარში აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობის მუსლიმანურ ნაწილში, ისევე როგორც ჩრდილო კავკასიის ხალხებში, აქტიურად გაწია მუჰაჯირობის პროპაგანდა და შეძლო (ზეწოლის პირობებში) ამ მოსახლეობის თითქმის ნახევრის ამ გზით გადასახლება თურქეთში. მათ ნასახლარებზე რუსეთმა მოიყვანა ყველაზე დიდი რაოდენობით სომეხი მოახალშენეები თურქეთიდან, მათზე ნაკლებად _ რუსები და ესტონელებიც კი, მაგრამ ქართველების დასახლება ამ ადგილებში მას არ დაუშვია. სომხების და რუსების შემოსახლების სტიმულირება გაგრძელდა საბჭოთა ეპოქაშიც, რის შედეგადაც საბჭოთა კავშირის დროინდელი სომეხი და რუსი იმიგრანტების რიცხვმა აფხაზეთში ჯამში დიდად გადააჭარბა საქართველოს სხვა ადგილებიდან შემოსული ქართველებისას. ამ პროცესის მორალური მხარე და ამ უკანასკნელისაგან გამომდინარე შედეგი დღევანდელ სიტუაციაში ორიენტირებისათვის ასე შეიძლება ჩამოვაყალიბოთ: იმაში, რომ რუსულმა ადმინისტრაციამ ზეწოლის ქვეშ დაითანხმა მუსლიმანი აფსუების (“აფხაზების”) თითქმის ნახევარი თურქეთში მუჰაჯირად წასვლაზე და ეს ნაწილი მოსახლეობისა მას დაეთანხმა, იმ დროის ქართველ მოსახლეობას, ქართველ საზოგადოებრიობას ბრალი არ უდევს (და საქართველო ამ ტრაგედიაზე პასუხისმგებელი არ არის), პირიქით: ადგილობრივი ქართველი მოსახლეობა ცდილობდა მუსლიმი აფსუებისათვის (“აფხაზებისათვის”) გადაეთქმევინებინა სამშობლოს მიტოვება და ამაში გარკვეულ წარმატებასაც მიაღწია მათი ნაწილის გადარჩენის სახით. საყურადღებოა, რომ რუსული ადმინისტრაციის მცდელობა ქართველთა და აფსუათა (“აფხაზთა”) შორის მტრობის ჩამოგდებისა სწორედ ამის შემდეგ დაიწყო, პირველ ყოვლისა _ საღვთო წერილის აფსუურ (“აფხაზურ”) ენაზე თარგმნის მცდელობის სახით, რათა მოეწყვიტათ ეს ქრისტიანები ქართული ღვთისმსახურებისაგან. ამ წამოწყების ჩავარდნის ერთადერთ მიზეზად სახელდება ის, რომ აფხაზური ენა “არ არის მომზადებული” საღმრთო წერილის ტექსტის გადმოსაცემად.

ეს გარემოება _ აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობის ნაწილის ესოდენ ვერაგული განდევნა მისი საცხოვრებელიდან, _ საკმარის საფუძველს წარმოადგენს იმისათვის, რომ აფსუა (“აფხაზი”) ხალხის სამართლიანად კუთვნილი თვითრეალიზაციის ასპარეზი უფრო ფართო სივრცედ ჩავთვალოთ, ვიდრე აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობის დღევანდელი კომპაქტური ცხოვრების არეალის საზღვრებია. მაგრამ ცხადია, ამ საზღვრებში ვერ მოექცევა აფხაზეთის ყველა ტერიტორიები, რომლებშიც მოსახლეობა არც ქართულია და არც აფსუური (“აფხაზური”), რადგან ანგარიშგაუწეველი ვერ დარჩება ის ფაქტი, რომ, როგორც ავღნიშნეთ ზემოთ, ქართველი ხალხი ავტოხთონურია აფხაზეთის მთელ ტერიტორიაზე. ხსენებული ტერიტორიების განაწილება ასეთი გადაწყვეტილების შემთხვევაში ერთი იმ საკითხთაგანია, რომლის გადაჭრისათვის ერთადერთი გონივრული მეთოდი არსებობს: ქართველებისა და აფსუების (“აფხაზების”) პირდაპირი მოლაპარაკება არაფორმალურ პირობებში.

 

უფლებამოსილებათა განაწილების რამდენიმე კონკრეტული საკვანძო საკითხი

როგორც აღინიშნა ზემოთ, საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების კომპეტენციათა, აფხაზეთის ხელისუფლების კომპეტენციათა და ერთობლივ კომპეტენციათა იდეალურად სამართლიანი და სიცოცხლისუნარიანი (პერსპექტიული) ფორმულირება შეუძლებელია აქტიურ საზოგადოებასთან (როგორც ქართულთან, ისე აფსუურთან (“აფხაზურთან”) წინასწარი კონსულტაციის გარეშე. მაგრამ ზოგი საკვანძო პრობლემა უკვე სრულად ჩანს და მასზე პრინციპული პასუხის გაცემა შესაძლებელია.

ა)    წიაღის და ბუნების სხვა სიმდიდრეების გამოყენება

ის, თუ ვინ არის ბუნებრივ სიმდიდრეთა მესაკუთრე და, შესაბამისად, ვის აქვს მათგან შემოსავალი, არ არის, _ თუკი ეს სიმდიდრეები სტრატეგიული არ არის, _ დაკავშირებული სახელმწიფოს უშიშროების ამოცანასთან. ასეთ შემთხვევაში საქართველოს სახელმწიფოს ერთპიროვნულ კომპეტენციაში უნდა იყოს ამ სიმდიდრის გამოყენებისა და განკარგვის ზოგადი სტრატეგია, მაგრამ არა მისი კომერციული გამოყენების მართვა. იმ შემთხვევაში, თუ იმ ბუნებრივი სიმდიდრის კომერციული ექსპლოატაცია ნებადართულია საქართველოს სახელმწიფოს მიერ, ეს უკანასკნელი არ ერევა მის მართვაში. იგი იღებს კანონით დადგენილ პროცენტს იმ თანხიდან, რომელიც ეკუთვნის ამ ბუნებრივი სიმდიდრის მესაკუთრეს, და კანონით დადგენილ გადასახადს ამ წარმოებაზე.

ბ) საგარეო ვაჭრობა.

საგარეო ვაჭრობის კონტროლი სტრატეგიული მასალების და ნაწარმის გატანის თვალსაზრისით საქართველოს სახელმწიფოს ერთპიროვნულ კომპეტენციაშია, რათა არ შეიქმნას საქართველოს რომელიმე სტრატეგიული მასალის ან ნაწარმის გარეშე დატოვების მექანიზმი ექსპორტის ფორმით.

გ) ტოპონიმიკა.

ტოპონიმიკის თემას უკვე შევეხეთ ზემოთ. აფხაზეთის ხელისუფლებას და საქართველოს ცენტრალურ ხელისუფლებას აქვს ინიციატივის უფლება აფხაზეთის ტერიტორიაზე ტოპონიმთა შეცვლაში ან ახალთა შექმნაში. გადაწყვეტილებებს ტოპონიმის შეცვლის ან ახლის შექმნის შესახებ იღებს აფხაზეთის ხელისუფლება და ამტკიცებს საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლება. საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების ეს უკანასკნელი უფლებამოსილება აუცილებელია იმისათვის, რომ ბოროტი ნების არსებობის შემთხვევაში არ მოხდეს პოლიტიკური დივერსიული მიზნით ტოპონიმიკის გაყალბება ან ტოპონიმებად ისეთ პირთა სახელების გამოყენება, რომლებიც მიუღებელნი არიან საქართველოს ზოგადი მენტალიტეტისათვის.

დ) სასჯელაღსრულების სისტემა.

სასჯელაღსრულებითი სისტემა საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების კომპეტენციაშია. აფხაზეთის ტერიტორიაზე დანაშაულის ჩადენის ფაქტი ვერ იქნება სასჯელის აფხაზეთში მოხდის საფუძველი. თუ აფხაზეთში მაცხოვრებელ პატიმარს _ აფხაზეთში გასამართლებულს ან სხვაგან _ ჰსურს სასჯელის მოხდა აფხაზეთში და საამისო პირობები აფხაზეთში არსებობს მისი სურვილი უნდა შესრულდეს.

ე) საკონსტიტუციო სასამართლო

იხილავს ყველა საკანონმდებლო ან კანონქვემდებარე ყველა აქტს საქართველოს კონსტიტუციასთან შესატყვისობის თვალსაზრისით. აფხაზეთის უზენაესი სასამართლო იხილავს აფხაზეთის კონსტიტუციასთან მიმართების თვალსაზრისით.

ვ) სამხედრო სამსახური.

აფხაზეთის მაცხოვრებელი სამხედრო ვალდებულია ისევე, როგორც საქართველოს ყოველი სხვა მოქალაქე. მას უფლება აქვს სამხედროვალდებულება მოიხადოს საერთო წესით (თუ ეს სურს), აგრეთვე უფლება აქვს იგი მოიხადოს აფხაზეთში ან მის მახლობლად დისლოცირებულ ნაწილში, აგრეთვე უფლება აქვს აირჩიოს ალტერნატიული სამსახური კანონის თანახმად. აფხაზეთის მაცხოვრებლისათვის (კანონით დადგენილ თარიღამდე) საქართველოს ჯარში სამსაურის არსურვილი საკმარისი საფუძველია ალტერნატიული სამსახურის არჩვისათვის.

ზ) სიმბოლიკა

აფხაზეთის ოფიციალური სიმბოლიკა (დროშა, გერბი, ალამი) და სახელწოდება განისაზღვრება იმავე წესით, რაც აფხაზეთის კონსტიტუციის სხვა მუხლები.

თ) მიგრაციის რეგულირება

საქართველოს სახელმწიფო, ისევე როგორც ყველა სხვა, ვერ დაუშვებს უკონტროლო იმიგრაციას. ამიტომ ყოველი ახალი ადამიანის შემოსახლება საქართველოს რომელსამე წერტილში, აფხაზეთის ჩათვლით, დასაშვებია მხოლოდ საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების დასტურით. ამავე დროს ფაქტია, რომ აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობისათვის ყველაზე დიდი სოციალური შიშის წყარო არის ამ მოსახლეობის პროცენტული წილის სიმცირე აფხაზეთის მოსახლეობაში მთლიანად. ეს შიში არ კმარა იმის საფუძვლად, რომ აფხაზეთში შიდა მიგრაციული პროცესები და მთლიანად საქართველოს შიდა მიგრაციული პროცესები, აფხაზეთში საქართველოს სხვა აგილებიდან ამა თუ იმ მიზეზით ახალ მოქალაქეთა შემოსახლების ჩათვლით, შეწყდეს, მაგრამ ამ შიშის მოხსნა შეიძლება იმით, რომ იმ რაიონებში, სადაც აფსუა (“აფხაზი”) მოსახლეობა კომპაქტურია და სადაც, ამგვარად, არის ძირითადი ბაზა აფსუა (“აფხაზი”) ხალხის ყოველმხრივი ეთნიკური, კულტურული, სოციალური და პოლიტიკური წინსვლისათვის, ადგილობრივ არჩევით თვითმმართველობის ორგანოებს კანონითა და კონსტიტუციით მიეცეთ დამატებითი უფლებამოსილება, რათა დართონ ან არ დართონ მუდმივი დასახლების (სახლის შეძენის ან აშენების ჩათვლით) უფლება ნებისმიერი სხვა ადგილიდან, მათ შორის საქართველოს რომელიმე სხვა ადგილიდან მოსულ მოქალაქეს.

 

დამატება

მოლაპარაკებათა ფორმატისა და პროცედურისათვის

ქართული და აფსუური (“აფხაზური”) საზოგადოებრიობის ურთიერთმოლპარაკება უნდა წარმოებდეს ერთით ერთზე. მასში მესამე მხარის ჩაბმა არბიტრის სახით გარდუვალად დაარღვევს როგორც გულწრფელი მიდგომის, ისე რეალისტური მიდგომის ატმოსფეროს.

არძინბას (ბაღაფშის) ჯგუფთან მოლაპარაკება უაზროა, ვინაიდან მის პოზიციას სავსებით განსაზღვრავ უცხო (რუსული) ნება.

რუსეთთან მოლაპარაკება მისაღებია მხოლოდ როგორც მოწინააღმდეგესთან.

მსოფლიოსთან (მსოფლიოს თანამეგობრობასთან) მოლაპარაკება, როგორც არბიტრთან, საკითხის განვითარების გარკვეულ ეტაპზე შესაძლებელია გარდუვალი აღმოჩნდეს. ამ არბიტრისათვის წარსადგენი გეგმა დარეგულირებისა საქართველოს, როგორც დავინახეთ, აქვს (იხ. აქვე ზემოთ). მაგრამ მოლაპარაკებათა აგება მხოლოდ ასეთი სქემით _ “მაგიდაზე დევს ქართული გეგმა და იგი განიხილება. შეთანხმება მიღწეულად ჩაითვლება, როცა აფსუური (“აფხაზური”) მხარე დაეთანხმება მას”! _ არც სამართლიანია და არც რეალისტური. მაგიდაზე უნდა იდოს ორივე გეგმა _ ქართულიც და აფსუურიც (“აფხაზურიც”), _ რათა ჩანდეს _ თუ მას ახასიათებს _ ამ უკანასკნელის გარდუვალი შეუთავსებლობა სამართლის, უფლებადაცვის, პოლიტიკისა და მორალის საყოველთაოდ აღიარებულ ნორმებთან და მოლაპარაკების მონაწილეებს შეეძლოთ მისი კრიტიკული ანალიზი.

 

მოლაპარაკების აყვანა უფრო მაღალ საფეხურზე

წინამდებარე ტექსტი შეიცავს წინადადებას ქართველებისა და აფსუების ურთიერთთანხმობის იმ მინიმუმის მისაღწევად, რომელიც აუცილებელია, რათა შეიძლებოდეს თანაცხოვრება, ანუ ერთიმეორის ხელშეუხებლობა, წესრიგის დაცვა და აუცილებელი მინიმალური თანამშრომლობა. ამ მინიმუმის მიღმა იხსნება შესაძლებლობა სამომავლო მოკავშირეობის განჭვრეტისა, როცა ქართველი და აფსუა (“აფხაზი”) ხალხი _ მხოლოდ ერთმანეთთან მოკავშირეობით და სხვა, მესამე და მეოთხე მეწილის ჩაურევლად, _ შეთანხმდება და დაგეგმავს უსაზღვრო სამომავლო პერსპექტივას, რომელიც დამყარებულია ხელსაყრელ გეოგრაფიულ მდებარეობაზე (პირველ რიგში) და ხელსაყრელ ბუნებრივ პირობებზე (მეორე რიგში). ეს პერსპექტივა შეეხება

_ შეუზღუდველ გამდიდრებას

_ შეუზღუდველ წინსვლას, ნახტომს განათლების საქმეში (მიზანმიმართული დაგეგმვით და ზემოხსენებული სიმდიდრის გეგმაზომიერი გამოყენებით)

_ საკუთარი ეროვნული საზოგადოების მაქსიმალურად პერსპექტიული სტრუქტურის, სამომავლო კონკურენტუნარიანი საწარმო (ამ სიტყვის ფართო აზრით) სტრუქტურის და ეროვნული ინფრასტრუქტურის შექმნას

_ პერსპექტივის შექმნას გავლენისათვის რეგიონში, პირველ ყოვლისა _ ჩრდილო კავკასიაში.

 

2007