• სახელმწ. აღდგენის კონცეფცია

საქართველოს ეროვნულ–განმათავისუფლებელი მოძრაობა

 

საქართველოს

სახელმწიფოებრივი აღდგენა-აღორძინებისა და განვითარების

კ ო ნ ც ე ფ ც ი ა

 

 

პ რ ე ა მ ბ უ ლ ა

1. პოლიტიკური ფილოსოფიის სამართლებრივი გაგება და მისი ძირითადი მიმართულებები საქართველოსათვის

2. ეროვნულ–სარწმუნოებრივი საკითხი

3. ახალი ინიციატივა და ალტერნატივა ახალი საზოგადოებების შექმნისათვის

 

***

  

პ რ ე ა მ ბ უ ლ ა

 

საქართველოს ეროვნულ–განმათავისუფლებელი მოძრაობის მიზანია, დაანახოს და გააცნოს ქართველ ერს, საქართველოს ყველა მოქალაქესა და მთელ კაცობრიობას თავისი ხედვა ქვეყნის მოწყობის, მისი სრული პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური სტაბილურობის მიღწევის, ერთიანობის უზრუნველყოფის, განათლებული სამოქალაქო და სოციალური სოლიდარული საზოგადოების ჩამოყალიბების გზით ჭეშმარიტი ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი აღორძინების, რეალურად დამოუკიდებელი, თავისუფალი, დემოკრატიული სახელმწიფო წყობილების შექმნა-განმტკიცებისა და მისი კანონიერი რეალიზაციის, მსოფლიოში თავისუფლების, სამართლიანობისა და მშვიდობის, დემოკრატიულ და სამართლებრივ სახელმწიფოთა მშენებლობის, მათი მშვიდობიანი თანამშრომლობის ფუძემდებლური, ყოველმხრივი აღორძინების რეალური გეგმა და გზები, რითაც მოხდება სახელმწიფოს მიერ ადამიანის პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური, კულტურული, რელიგიური, ეროვნული, სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების ცხოვრებაში გატარება, ადამიანის ღირსებების უზრუნველყოფა და რაც დაფუძნებული იქნება სახელმწიფოებრიობის, სამოქალაქო საზოგადოებისა და სოციალური ჰარმონიის პრინციპებზე, ზნეობის პრიმატისა და პასუხისმგებლობის გაცნობიერებით დაიცავს და დაამკვიდრებს ეროვნული თვითმყოფადობის, დემოკრატიის, სამართლებრივი სახელმწიფოსა და თვითმმართველობის იდეალებს, პატივს სცემს ხალხთა თანასწორუფლებიანობას, საკუთარი ბედის გამგებლობას, მხარს დაუჭერს საომარი კონფლიქტების, გათიშულობისა და კონფრონტაციის თავიდან აცილების სამშვიდობო ცივილიზებულ პოლიტიკას. სახელმწიფოს ამოცანა უნდა იყოს ყველა სფეროში ერის პოტენციალის მაქსიმალური გამოვლენა, ეროვნული ინტერესების დაცვა, ერის თვითმყოფადობის, მეცნიერებისა და კულტურის აღორძინება, ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებების დამკვიდრება, საკუთარი იერსახის შენარჩუნება-განვითარებით მსოფლიო ცივილიზაციაში ქართველი ერისათვის ღირსეული ადგილის დამკვიდრება. ამ ფუძემდებლურ პრინციპებს კი აშკარად მივყევართ მომავლისაკენ, სადაც წარმატების კრიტერიუმი შრომა, ნიჭი და მსახურება იქნება, სადაც მთავარია: შესაძლებლობა, პასუხისმგებლობა და სოციალური სოლიდარობა. ეს იქნება ბურჯი, რასაც ქართული სახელმწიფო დაეფუძნება. სახელმწიფო კი უნდა იყოს ენის, მამულისა და სარწმუნოების დაცვის გარანტი, ქართული ცხოვრების არსის განმსაზღვრელი.

 

***

1. პოლიტიკური ფილოსოფიის სამართლებრივი გაგება

და

მისი ძირითადი მიმართულებები საქართველოსათვის

პოლიტიკას ყოველდღიურ ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი და ყოვლისმომცველი ადგილი უკავია, რადგან ადამიანის მიერ სამართლიანობის დაუოკებელი ძიება მჭიდროდაა გადაჯაჭვული ძალაუფლების გამოყენებასთან, მიუხედავად იმისა, რომ ზნეობრივი საკითხები შეიძლება ხანდახან, არასწორად, საზოგადოებისათვის შეუმჩნეველი რჩებოდეს.

როგორც მოქალაქეები, ჩვენ ხშირად მხარს ვუჭერთ, ან ვეწინააღმდეგებით პოლიტიკას და ლიდერებს, რადგან გვჯერა, რომ ისინი დაგვეხმარებიან, ჩვენი საზოგადოება უკეთესი ან უფრო სამართლიანი გავხადოთ. ბევრი ჩვენი პოლიტიკური არჩევანის უკან გარკვეულწილად იმალება საზოგადოებრივი სიკეთისა და კარგი საზოგადოების იდეა. ზოგჯერ, მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ გვჯერა ამა თუ იმ პოლიტიკური წყობის, ხშირად ვერ ვახერხებთ დავასაბუთოთ ამის მიზეზები. არადა, თუ გვინდა, რომ პოლიტიკური სისტემების გააზრებული შედარება შევძლოთ, მნიშვნელოვანია, შეგვეძლოს ჩვენი პოლიტიკური იდეებისა და იდეალების საფუძველმდებარე წარმოდგენების გამოხატვა და ანალიზი.

აუცილებელია, განვსაზღვროთ, თუ რა არის საზოგადოებრივი სიკეთე და რა – არა.

ისევე, როგორც ადამიანის ცოდნის ნებისმიერ სხვა სფეროს, პოლიტიკურ მეცნიერებასაც გააჩნია საკუთარი ლექსიკონი და ენა. ამ ენის მოხმარებისას ძირითადად იყენებენ სამ მნიშვნელოვან პოლიტიკური წონის მატარებელ სიტყვას: წესრიგი (სტრუქტურები, წესები, რიტუალები, პროცედურები და ჩვეულებები, რომლებიც პოლიტიკურ სისტემას შეადგენენ და დაფუძნებულია საზოგადოებრივი წყობილების საძირკველზე), ძალაუფლება და სამართლიანობა. ერი, სახელმწიფო, ხელისუფლება, სამართლიანობა და მისი თანაფარდი ცნებები პოლიტიკური ფილოსოფიის ძირითადი შემადგენელი ნაწილებია.

ერი შედგება ადამიანთა განსხვავებული ჯგუფებისაგან, რომელთაც აერთიანებთ საერთო წარსული და შემდეგ ნიშანთვისებათაგან ყველა ან რომელიმე მაინც: გეოგრაფიული მდებარეობა, ისტორია, რასობრივი ან ეთნიკური კუთვნილება, რელიგია, ენა, კულტურა და საერთო პოლიტიკური იდეების რწმენა. ერები ერთმანეთისგან განსხვავდებიან წარსულისა და ჰომოგენურობის (ერთგვაროვნების ანუ წევრთა მსგავსების) მიხედვითაც.

არსებობენ ერები სახელმწიფოს გარეშეც, რომლებსაც საერთო იდენტობის (ან თემის) გრძნობა აქვთ, მაგრამ სამშობლო–ქვეყანა არ გააჩნიათ. ამ ერების სახელმწიფოების გარეშე არსებობა ქმნის ძალზე არამდგრად სიტუაციას.

პოლიტიკის ენაზე, სახელმწიფო იგივეა, რაც ქვეყანა. თანამედროვე სამყაროში, სახელმწიფოა სუვერენობის ერთპიროვნული მატარებელი. სუვერენული სახელმწიფო არის ერთობა მკაფიოდ განსაზღვრული საზღვრებით, რომელსაც ლეგიტიმური მთავრობა განაგებს.

მთავრობის, მმართველობის საშუალებით იმართება ქვეყნის მოსახლეობა და იქმნება აუცილებელი წესები. თუკი მსოფლიოში მმართველობების არსებულ დიდ მრავალფეროვნებას გავითვალისწინებთ, გავრცელებულია განსხვავება რესპუბლიკებად (სადაც ძალაუფლება, საბოლოო ჯამში, ხალხის ხელშია) და სახელმწიფოებად, სადაც ძალაუფლება მმართველთა ხელშია, როგორიცაა მონარქია ან ტირანია. დღეისათვის, თითქმის ყველა რესპუბლიკა დემოკრატიული (ან წარმომადგებლობითი) რესპუბლიკაა, რაც იმას ნიშნავს, რომ ძალაუფლება არჩეული წარმომადგენლების ხელშია, რომლებიც ხალხის წინაშე უნდა იყვნენ პასუხისმგებელნი.

ერთმანეთისგან განასხვავებენ დემოკრატიებს, სადაც ტარდება თავისუფალი არჩევნები და დიქტატურებს, სადაც ასეთი რამ არ ხდება. თუმცა, მართებულია, მეტი ყურადღება მიექცეს ეკონომიკასაც და სახელმწიფოები ასევე განასხვავონ: კაპიტალისტური, ანუ ბაზარზე დაფუძნებული სისტემებით და სოციალისტური, ანუ სახელმწიფოს მიერ რეგულირებული სისტემებით, რადგანაც, განვითარებად ქვეყნებში მთავრობას, ისეთი სახის გამოწვევებთან, პრობლემებთან, სირთულეებთან გამკლავება უხდება, რომლებთან ბრძოლა განვითარებული ქვეყნებს არ სჭირდება.

მთავრობებისა და მათი ლიდერების უნარი, მიიღონ და ცხოვრებაში გაატარონ წესები, წახალისებისა, თუ სასჯელის მეშვეობით გავლენა იქონიონ ინდივიდებისა თუ ჯგუფების ქცევაზე, შეადგენს ძალაუფლებას. მის გარეშე ხელისუფლება ვერ უზრუნველყოფს ქვეყნისა და თავის უსაფრთხოებას, ვერ მისცემს სტიმულს ეკონომიკურ ზრდას და ვერ გაატარებს ეფექტურ პოლიტიკას.

არსებობს ძალაუფლების მრავალი და განსხვავებული წყარო: დამაჯერებელი საარჩევნო მანდატი, ორატორული ნიჭი, სიმდიდრე ან რეპრესიული საიდუმლო პოლიცია, ყველა ეს, წარმოადგენს ძალაუფლების განსხვავებულ წყაროს. რა თქმა უნდა, რაც უფრო მეტი ძალაუფლების წყარო (რესურსი) არსებობს, მით უფრო მეტია მთავრობის შესაძლებლობები.

არანაკლებ მნიშვნელოვანია საკითხი, უპყრია თუ არა მმართველს პოლიტიკური ძალაუფლება კანონიერად. თუ ხელისუფლება ფარულია და ძალაუფლების არაფორმალური მოდელი მკვეთრად განსხვავდება ქვეყნის მთავარ, სამართლებრივ, კანონში გაწერილ ძალაუფლების ფორმალური სტრუქტურებისაგან, შესაძლოა რთული იყოს იმის გამოვლენა, თუ რეალურად ვინ მართავს.

ძალაუფლებისა და ხელისუფლების ცნებები ერთმანეთს უკავშირდებიან და ერთმანეთის მაგივრადაც გამოიყენებიან ხოლმე, სინამდვილეში კი, ეს ორი განსხვავებული ცნებაა და პოლიტიკის ორ განსხვავებულ განზომილებას აღნიშნავს.

პოლიტიკური ძალაუფლება ნაწილობრივ მართლაც გამომდინარეობს იძულების ინსტრუმენტების მფლობელობიდან, მაგრამ არა მხოლოდ ამ წყაროებიდან. ძალაუფლება შეიძლება გამომდინარეობდეს სიმდიდრიდან, პიროვნული ქარიზმის, იდეოლოგიიდან, უცხო ქვეყნის ფარული, მარიონეტული დამორჩილებიდან და ბევრი სხვა წყაროდან.

ხელისუფლება არამარტო თავისი განსაზღვრებიდან გამომდინარეობს, არამედ იმ ნორმებიდანაც, რომლებიც აღიარებული და მიღებულია საზოგადოების დიდი უმრავლესობის მიერ. ეს ნორმები დაფუძნებული უნდა იყოს ზნეობრივ, სულიერ და საკანონმდებლო კოდექსებში. აქედან გამომდინარე, ხელისუფლება უნდა გულისხმობდეს კანონიერებას, სამართლიანობასა და ჯამობრივ ლეგიტიმურობას, ანუ, როდესაც ძალაუფლება ხორციელდება აღიარებული ინსტიტუტებისა და წესების საშუალებით, რომლებიც ხალხის მიერაა აღიარებული სამართლიანად და სწორად.

ესეთი განსაზღვრება კი სულაც არ გულისხმობს, რომ დემოკრატია მმართველობის ერთადერთი ლეგიტიმური ფორმაა. ლეგიტიმური ხელისუფლებისათვის მნიშვნელოვანია, თუ რამდენად ფასეულია იგი ხალხისათვის. თუ ხალხი კმაყოფილია არსებული სამართლებრივი და კანონიერი პოლიტიკური წესრიგით, მისი ძალაუფლება გაერთიანებულია ხელისუფლებასთან, სახელმწიფოს სტაბილურობასთან და სახელმწიფო ხელისუფლების ლეგიტიმურობაც ეჭვს არ იწვევს.

უახლოესმა ისტორიამაც საკმარისად გვაჩვენა, რომ შესაძლებელია ძალაუფლების არასამართლებრივი გზებით ხელში ჩაგდება და სახალხო მანდატის, საზოგადოების მხარდაჭერის, მორალური, სულიერი თუ კანონიერი გამართლებისა და ლეგიტიმური ხელისუფლების გარეშე მართვა.

ხელისუფლებაზე პრეტენზია შეიძლება გამოითქვას, თუმცა პრეტენზიის ამ მოთხოვნას აზრი არა აქვს, თუ არ გაგაჩნია მისი განხორციელების კანონიერი საშუალებები. ის, თუ რამდენად სერიოზულ გამოწვევას მიიღებს მმართველობის უფლებამოსილება და გახდება თუ არა საჭირო სამართლის დაცვა, დიდად არის დამოკიდებული ლეგიტიმურობის საკითხზე.

მმართველებისათვის უკეთესია, გააჩნდეთ ხალხის მხარდაჭერა და ცხადია, თუ ხალხი პატივს სცემს თავის ხელისუფლებას და ძალდაუტანებლად ემორჩილება არსებულ წესებსა და სამართლებრივ კანონებს, საზოგადოებაში წესრიგისა და სტაბილურობის შენარჩუნება გაცილებით ადვილად განსახორცილებელია.

იმის გამო, რომ მართულები მმართველებზე ყოველთვის მეტნი არიან, ეს წარმოშობს განსხვავებულ, ხშირად დაპირისპირებულ მოსაზრებებს ხელისუფლების პოლიტიკისა და სამართლიანობის შესახებ. ხელისუფლების ძალაუფლების განხორციელება სამართლიანობის საკითხის მეშვეობით უნდა იქნას გაწონასწორებული: ხორციელდება თუ არა ძალაუფლება სამართლიანად, მართულთა ინტერესების დაცვით, თუ მხოლოდ მმართველთა სასარგებლოდ გამოიყენება.

თუ ხალხი უარს განაცხადებს სცნოს ხელისუფლების არასამართლებრივი უფლებამოსილება, არაკანონიერი მმართველები იძულებულნი გახდებიან უარი თქვან ძალაუფლებაზე, ან გაატარონ რეპრესიები ხალხის წინააღმდეგ, რადგანაც უკანონო ძალაუფლების მქონე ფაქტობრივი მმართველები სამართლიანობის საკითხის დასმის საშუალებას არ იძლევიან. ასეთი მთავრობები სასტიკად და სისტემატურად დევნიან პოლიტიკურ დისკუსიასა და დებატებს, რადგან ეშინიათ, რომ, თუკი საზოგადოების ყურადღება სამართლიანობისა და საერთო სიკეთის ძირითად საკითხებზე შეჩერდება, ლეგიტიმურობის საკითხის დასმით შეიძლება საფრთხეში აღმოჩნდეს არსებული, მათი ფაქტობრივი, უკანონო და არასამართლებრივი პოლიტიკური წყობა.

შესაძლებელია საზოგადოებრივი ზნეობის საკითხები დათრგუნო, მაგრამ მათი საბოლოოდ ჩახშობა შეუძლებელია, რადგანაც სახელმწიფოს პოლიტიკური სამართლიანობის, ლეგიტიმურობის თავისუფლება უმნიშვნელოვანესია და უდიდესი ძალა აქვს.

პოლიტიკურ მეცნიერებაში, პოლიტიკისა და ხელისუფლების შესახებ ჭეშმარიტების ძიებისა და საკითხისადმი ტრადიციულად მიდგომის შემთხვევაში, ეროვნულ-სარწმუნოებრივი ცოდნითა და გამოცდილებით შეიარაღებული მამულიშვილნი ცდილობენ შეაფასონ, თუ რამდენად კარგად მუშაობს ესა თუ ის პოლიტიკა, პროცესი ან ინსტიტუტი, გარკვეული ზნეობრივი, კანონიერი სტანდარტების გათვალისწინებით. მსგავსი შეფასების გაკეთებისათვის კი, საჭიროა მრავალგვარი კრიტერიუმი, როგორიცაა ფილოსოფია და ფორმალური ლოგიკა, კონსტიტუციები, ხელშეკრულებები, ოფიციალური დოკუმენტების ტექსტები, სასამართლო საქმეები, ექსპერტთა აზრები და სხვა მსგავსნი.

მათგან განსხვავებით, ე. წ. ბიჰევიორისტული მიდგომით კი, აქცენტი მხოლოდ პოლიტიკის ნორმატიულ საკითხებზე კეთდება და მათ მიერ მეტი ყურადღება ეთმობა მხოლოდ მეცნიერულ მეთოდს. ისინი ერიდებიან პოლიტიკის შესახებ მორალური თუ ფილოსოფიური ხასიათის შეფასებებს და გაურბიან ზნეობრივ ღირებულებებს. პოლიტიკურ ცხოვრებაში არსებობს აშკარა განსხვავება ღირებულებებსა და ფაქტებს შორის და ეს, სამწუხაროდ, ის საკითხია, რომელიც სათანადო ყურადღებას იშვიათად იმსახურებს და რაც მთავარია, მსგავსი კვლევების თვალსაწიერის მიღმა რჩება პოლიტიკის ბევრი გაცილებით უფრო ფართო საკითხი, განსაკუთრებით კი ისინი, რომლებიც სამართლიანობას ეხება.

აღსანიშნავია ასევე, რომ პოლიტიკური მეცნიერების ცნობილი დარგებიდან აღნიშვნის ღირსია: პოლიტიკური თეორია, მმართველობის შედარებითი პოლიტიკა, საერთაშორისო ურიერთობები, სახელმწიფო მმართველობა, საკონსტიტუციო სამართალი და პოლიტიკური ეკონომიკა. პოლიტიკა, აუცილებლად, პოლიტიკური ეკონომიკის პრიზმაში უნდა განიხილებოდეს. პოლიტიკური ანალიზი, რომელიც იგნორირებას უკეთებს ეკონომიკას, უგულებელყოფს რეალობას, რადგანაც, ბუნებრივია, რეალურ სამყაროში, პოლიტიკა და ეკონომიკა მჭიდროდაა ერთმანეთზე დამოკიდებული. ეროვნული ეკონომიკური განვითარების გზა ეროვნული პოლიტიკური ხასიათის უნდა იყოს, რამეთუ მხოლოდ ეკონომიკური განვითარებისაკენ მიმართულ გონივრულ კანონებსა და პოლიტიკას შეუძლიათ განვითარებისაკენ სვლა.

ნორმატიული პოლიტიკური თეორია, ანუ პოლიტიკური ფილოსოფია და პოლიტიკის სწორი და სამართლებრივი გაგება მოითხოვს იმ კრიტერიუმების ცოდნას, რომლითაც პოლიტიკა კარგისა და ცუდის შეფასებას იმსახურებს, რამეთუ ზნეობრივი ფასისა და მისი შედეგების შესახებ ცოდნის გარეშე, ვერც მოქალაქეებსა და ვერც ლიდერებს საკმარისად სწორად ვერ ექნებათ განსაზღვრული ზუსტი ორიენტირი და ცხადი მიზანი.

შედარებითი პოლიტიკა კი ცდილობს ერთმანეთს შეადაროს და შეაფასოს მმართველობები და პოლიტიკური სისტემები. მმართველობის ფორმების, ეკონომიკური განვითარების საფეხურების, საშინაო და საგარეო პოლიტიკისა და პოლიტიკური ტრადიციების შედარებითი ანალიზი საშუალებას აძლევს პოლიტოლოგებს ჩამოაყალიბონ მნიშვნელოვანი განზოგადოებები. შედარებითი პოლიტიკის ზოგიერთი მიმდევარი სპეციალიზდება მსოფლიოს რომელიმე კონკრეტული რეგიონში ან ინტენსიურად სწავლობს რომელიმე კონკრეტულ ერს, შეისწავლიან რომელიმე კერძო პოლიტიკურ მოვლენას, მაგალითად, არასტაბილურობას ან საარჩევნო ქცევას.

ყველა პოლიტიკურ სისტემას აქვს გარკვეული საერთო ნიშან–თვისებები. ყველა პოლიტიკური სისტემა ფუნქციონირებს გარკვეული პოლიტიკური კულტურის კონტექსტში, რომელიც შესდგება ტრადიციების, ღირებულებებისა და საერთო ცოდნისაგან. გარდა ამისა, იგი გულისხმობს, რომ მოქალაქეებს ყოველთვის გააჩნიათ მოლოდინი და მოთხოვნები პოლიტიკური სისტემის მიმართ, მაგრამ, ამასთანავე, ისინი სხვადასხვა გზით მხარდაჭერას აღმოუჩენენ სისტემას. ისინი შეიძლება მონაწილეობდნენ მმართველობაში, არჩევნებში, ან უბრალოდ ემორჩილებოდნენ სახელმწიფოს კანონებს.

ზნეობრიობის როლი კი საგარეო პოლიტიკაში კვლავაც რჩება მწვავე დებატების თემად. მეცნიერ-რეალისტების აზრით, სახელმწიფო ინტერესები ყოველთვის იყო და იქნება უმთავრესი პრინციპი საერთაშორისო ურთიერთობებში. იდეალისტი მეცნიერები კი, ამის საპირისპიროდ ამტკიცებენ, რომ ზნეობრიობის მიმართ ყურადღების გაზრდა ბოლოს მოუღებს `ომის სისტემას~, რომელსაც რეალისტები ფატალისტურად იღებენ. სხვები კი ფიქრობენ, რომ ეროვნულ ინტერესებსა და საერთაშორისო ზნეობრიობას შორის განსხვავების გაკეთება მცდარია.

სახელმწიფო მმართველობა ძირითად ყურადღებას მიაპყრობს იმას, თუ როგორ ახორციელებს ბიუროკრატია სახელმწიფო პოლიტიკას.

როგორც წესი, ძირითადი აქცენტი კეთდება ცენტრალურ, ეროვნულ მთავრობაზე, მაგრამ სახელმწიფო მმართველობა, ასევე ინტერესდება რეგიონებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობითი ხელისუფლებებითა და მათ შორის ურთიერთობებითაც. რამეთუ, საყურადღებოა არა მარტო ის, თუ რა საშუალებებით ხორციელდება სახელმწიფო ხელისუფლება, არამედ ისიც, თუ როგორ ხორციელდება და გამოიყენება თუ არა ძალაუფლება საზოგადოებრივ ინტერესების შესაბამისად. ამ თვალსაზრისით სახელმწიფო მმართველობა მთლიანად იზიარებს პოლიტიკური მეცნიერების საზრუნავს.

ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი სამოქალაქო საზოგადოება და პოლიტიკის გაბატონებული კლიმატი მნიშვნელოვან გავლენას ახდენენ ხალხზე. ამიტომაც, ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი სამოქალაქო საზოგადოება უნდა განისაზღვრებოდეს და აისახებოდეს უბრალო ხალხის მიერ მიღებულ ყოდელდღიურ გადაწყვეტილებებსა და არჩევანში.

სახელმწიფოს კონსტიტუცია ჰქმნის მთავრობის მოწყობისა და მოქმედების სქემას, შესაბამისად განსაზღვრავს, როგორც მის უფლებამოსილებებს, ისე ამ უფლებამოსილებების განხორციელების ჩარჩოებს.

კონსტიტუციები იქმნებიან გარკვეული ძირითადი ღირებულებების საფუძველზე, რომლებიც მოიცავენ თავისუფლებას, გარკვეული სახის თანასწორობას, განუყოფლად საყოველთაო, მიუკერძოებელ სამართლიანობას კანონის ფარგლებში.

გამომდინარე კონსტიტუციური დემოკრატიის არსობრივი კონცეფციიდან, ხელისუფლება, მთავრობა იდეალურია იმ შემთხვევაში, თუ იგი ერთდროულად გულისხმიერიც არის, შეზღუდულიცა და ეფექტურიც. ამ ძირითად მოთხოვნებს შორის შესაბამისი ბალანსის შენარჩუნება ერთ-ერთი გზაა ნებისმიერი დემოკრატიის წარმატების ხარისხის განსაზღვრისათვის. კონსტიტუციური დემოკრატიები კი, უმრავლესობის მმართველობის პრინციპის შესაბამისად, უნდა იყენებდნენ სახალხო კონტროლს.

მიუხედავად იმისა, რომ უმრავლესობის მმართველობის პოლიტიკური პრინციპი მხარდაჭერას პოულობს, როგორც თანასწორობის იდეაში, ისე თვითინტერესში, უმრავლესობის მმართველობის მიღწევა არც ისე იოლია და არც ყოველთვისაა დიდად დაფასებული, რადგანაც საპარლამენტო სისტემების უმეტესობას გააჩნია ქვეყნის საკანონმდებლო ორგანოში მრავალპარტიული წარმომადგენლობის სისტემა, მრავალპარტიული სისტემები კი, ჩვეულებრივ, არ ქმნიან უმრავლესობას. ასევე, შეუძლებელია რომელიმე ერთმა პარტიამ კოალიციურ მთავრობაში თანმიმდევრულად დაიცვას თავისი პლატფორმა და თავისი კოალიციური პარტნიორების სურვილებისა და პოზიციების იგნორირება მოახდინოს. შედეგი კი ისაა, რომ მოხდეს ვიწროპარტიული პოზიციების წაშლა და ამის შესაბამისად მთავრობის მუშაობა უფრო დაეყრდნოს უმცირეს საერთო ნიშნულს და არა უმრავლესობის მმართველობას. თუკი მსგავს შემთხვევებში ვამბობთ, რომ უმრავლესობა არ მართავს, მხედველობაში ის კი არ გვაქვს, რომ უმცირესობამ ძალაუფლების უზურპაცია მოახდინა, არამედ ის, რომ უმრავლესობა, როგორც ასეთი, არ არსებობს. შესაბამისად, საუბარი უმრავლესობის მითის შესახებ არ გულისხმობს უმრავლესობის მმართველობის პრინციპის გაცამტვერებას, ამ შემთხვევაში საქმე უფრო გვაქვს იმ სირთულის აღიარებასთან, რაც თან ახლავს ამ პრინციპის პრაქტიკაში დანერგვას. უმრავლესობის მმართველობის მიერ მართვა სათქმელად უფრო იოლია ვიდრე გასაკეთებლად. ის ფაქტი, რომ უმრავლესობა ხშირად ეფემერულია, პრობლემას წარმოქმნის დემოკრატიის თეორიისათვის, ხოლო ის ფაქტი, რომ ის ხშირად ტირანულია, დემოკრატიული პრაქტიკისთვის ქმნის პრობლემას.

პასუხისმგებლობის გრძნობის მქონე ხელისუფლების, მთავრობის ყოლის სურვილი აშკარაა, მაგრამ მისი არსებობა გარანტიას არ იძლევა, რომ სერიოზული სახის უსამართლობები არ იჩენენ თავს.

ამიტომაც, შეზღუდული მმართველობის აუცილებლობა აშკარაა. მორალურად უცდომელი უმრავლესობის ცნება კი აბსურდია. იმისათვის, რომ თავიდან აცილებულ იქნას სამართლის გადაცდომები, საჭიროა სახალხო მმართველობაზე შეზღუდვის დაწესება, რაც შესაძლებელია სხვადასხვა სახით გამოიხატოს.

ზღვარი უმრავლესობის მმართველობასა და უმცირესობის უფლებებს შორის რეალურად ხშირად დაუზუსტებელია და ღიაა, შესაბამისად, კონსტიტუციური უფლებები არაა თვითგანსაზღვრადი, მოქალაქეებს ენიჭებათ თვითგამოხატვის უფლება, მაგრამ ეს უფლება არაა აბსოლუტური.

იდეა, რომ სახელმწიფოები უნდა იმართებოდნენ მიუკერძოებელი და საყოველთაოდ სავალდებულო კანონების მიერ, სიახლეს არ წარმოადგენს. კანონის უზენაესობა თითქმის ყოველთვის უპირატესი უნდა იყოს კონკრეტული პირების შეუზღუდავ ძალაუფლებაზე. მიუხედავად იმისა, რომ კანონები ინტერპრეტირებულნი და გატარებულნი უნდა იყვნენ ინდივიდების მიერ (კანონმდებლები და სამართლის აღმსრულებლები), კანონის მმართველობა უმეტესი უნდა იყოს, ვიდრე ერთეული ინდივიდებისა. სახელმწიფოს შიდა, თუ საერთაშორისო საერთო სამართალი უნდა აკონტროლებდეს ამდაგვარ აქტებს და როდესაც ასეთი აქტი საერთო უფლებების, ან გონიერების საწინააღმდეგოა, ან შეუსაბამოა მათთან, ან შეუძლებელია მისი აღსრულება, საერთო სამართალმა უნდა გააკონტროლოს და განსაჯოს იგი.

რატომღაც საქართველოს ყოველი ხელისუფლების შეცვლის შემდეგ, ქვეყნის სამთავრობო წრეებში და მის გარეთაც, განახლებული ენერგიით იწყება საუბარი ქვეყნის მოწყობის ახალ–ახალ მოდელთა წარმოდგენით.

სამწუხაროდ, ქართველ საზოგადოებაში ძალიან ბუნდოვანი წარმოდგენა არსებობს ქვეყნის მოწყობის რაობაზე.

ფედერაციულია სახელმწიფო, რომელსაც აფუძნებენ და შეადგენენ ცალკეული სახელმწიფოები („სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნები“), რის გამოც იწოდებიან კიდეც ეს უკანასკნელნი ფედერაციის სუბიექტებად, სათანადოდ უზრუნველყოფილნი, საკუთარი კონსტიტუციითა და შესაბამისი ინსტიტუტებით. ფედერაციის ეს რაობა უშუალოდაა გამოხატული პირველი ფედერაციული სახელმწიფოს – ამერიკის შეერთებული შტატების (state – სახელმწიფო) თვით ამ სახელში. ზემონათქვამიდან გასაგები უნდა იყოს, რომ ფედერაციის შექმნისას „მოქმედ პირებად“ გვევლინებიან მომავალი მოკავშირე სახელმწიფოები (ფედერაციის სუბიექტები), რომლებიც საზღვრავენ, სახელმწიფო სუვერენიტეტის რა ნაწილი უნდა გადაეცეს ფედერალურ (ცენტრალურ) ხელისუფლებას და რა დაიტოვონ თავისთვის (ამიტომაც ითქმის, რომ ფედერაციულ სისტემაში ნაწილები წინ უსწრებენ თავის „საერთო ეროვნულ“ მთელს, საპირისპიროდ უნიტარული სისტემისა, სადაც ეს მთელი პირველადია). ფედერაცია არის პოლიტიკური სისტემა, რომლისთვისაც დამახასიათებელია ძაბვა ცენტრიდანულ და ცენტრისკენულ ძალებს შორის და რომლის არსებობაც დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად ძალუძს მას, დაიცვას ამ ძალთა ბალანსი.

ფედერაციულის საპირისპიროდ, უნიტარული ჰქვია სახელმწიფოს, რომელიც არ შეიცავს, თავის შემადგენელ ერთეულს, არანაირ სახელმწიფოს და თუ საამისო საჭიროებაა, სრულებითაც არ გამორიცხავს მის შემადგენლობაში ავტონომიის არსებობას. ავტონომიის შექმნა ქვეყნის გარკვეული რეგიონისთვის და ასეთი სტატუსის მინიჭება, სახელმწიფოსა და მისი ხელისუფლების პრეროგატივაა და სწორედ უნიტარული სახელმწიფოსთვისაა ნიშნეული.

უზნეობისა და უმეცრების ჩვენში ინტენსიურად მიმდინარე „იდეოლოგიზაციის” პირობებში ე. წ. „შავი ფიარის“ ობიექტებად იქცნენ არა მარტო ადამიანები, ცნებებიც კი, ერთ–ერთი რომელთაგანიცაა უნიტარიზმი. „ფედერალისტები“ მოსახლეობაში ავრცელებენ და ამკვიდრებენ აზრს, თითქოს თვითმმართველობის პრინციპი უნიტარიზმთან ძნელად შესათავსებელია, თუმცა ჯერ არავის დაუმტკიცებია, რომ ადგილობრივი ინტერესები ფედერაციულ სისტემაში უკეთ არის დაცული და წარმოდგენილი, ვიდრე უნიტარულში.

ის გარემოება, რომ ფედერაციის სუბიექტებს საკუთარი კონსტიტუციები უნდა ჰქონდეთ, მათი სიმრავლე, „ადგილობრივი სუვერენიტეტის“ სხვა კომპონენტებთან ერთად, ისეთ ქვეყანაში, როგორიც დღევანდელი საქართველოა, მისი ამჟამინდელი სამართლებრივი და მასთან პოლიტიკური კულტურის მეტად არასახარბიელო მდგომარეობის გათვალისწინებით, ნამდვილად არ იქნება ხელშემწყობი ერთიანი სამართლებრივი სივრცის შესაქმნელად, ჩვენთვის ესოდენ საჭირო შეუფერხებელი და ეფექტიანი საერთო სახელმწიფო პოლიტიკის გასატარებლად, ადამიანის უფლებათა და მათ შორის, საკუთრების უფლების დაცვის სფეროში.

სწორედ დეცენტრალიზებული უნიტარული საქართველოს (და არა ფედერაციულის) პირობებში იქნება უკეთესი შესაძლებლობები ერთიანი ეკონომიკური სივრცის ჩამოყალიბებისათვის, თავისუფალი მეწარმეობის დამაბრკოლებელი ყოველგვარი ბარიერის გარეშე, რაც უზრუნველყოფს რეგიონების შედარებით თანაბარ და ჰარმონიულ სოციალურ-ეკონომიკურ განვითარებას, ისევე როგორც მეტი სტიმული მიეცემა მოსახლეობის მობილურობასაც ქვეყნის შიგნით.

ერთადერთი რეგიონი, რამდენადაც ეს შესაძლებელია ერთიანი სახელმწიფოს ფარგლებში, უფლება ჰქონდეს ავტონომიაზე, არის აფხაზეთი, სამკვიდრო აფხაზი ეთნოსისა, როგორც ქართველი და ქართველური ერის ნაწილისა და რომელიც ორგანულად განუყოფელია საქართველოსაგან.

შეხედულება საქართველოზე, როგორც ,,მრავალეროვან” ქვეყანაზე, სწორი არაა. ის, რომ გერმანიაში რამდენიმე მილიონი თურქი ცხოვრობს, არ ნიშნავს იმას, თითქოს იქ თურქი ერი ცხოვრობდეს: თურქი ერი თურქეთში ცხოვრობს და არა გერმანიაში (ან კიდევ სხვაგან, თურქეთის გარეთ). იგივე ითქმის საქართველოში მცხოვრებ ეთნიკურ უმცირესობებზეც: სომხებზე, აზერბაიჯანელებზე, იმავე ოსებსა და სხვებზე.

ქართველი ერი არასდროს არ ყოფილა „ერიჭამია”, მისთვის, თვით უკიდურესი კულტურული დაქვეითების დროსაც კი, ყოველთვის უცხო იყო ეს უსაზიზღრესი ფორმა, რისი მოწმობაცაა ქართველებისა და ებრაელების ორიათასწლეულზე მეტი ხნის მშვიდობიანი თანაცხოვრება.

სულ არ არის საინტერესო, კონსტიტუციონალისტები როგორ მოიხსენიებენ საქართველოს ტერიტორიული მოწყობის ფორმას. საინტერესოა, რამდენად მყარი და ნაკლებრისკიანი იქნება ერთიანი ქართული იდეისათვის დამოკიდებულება ცენტრალურ ხელისუფლებასა და ქვეყნის შიდა მოწყობის სუბიექტებს შორის, მაგრამ ცალსახაა – საქართველოს ფედერალიზაცია ვერ გადააწყვეტინებს საქართველოს უკვე განდგომილ რეგიონებს რეინტეგრაციას.

კონსტიტუციონალიზმი კანონის უზენაესობის სინონიმურია, თუმცა სამართლებრივი პროცედურა ხშირად არ იძლევა გარანტიას სერიოზული უსამართლობის წინააღმდეგ. მსგავსი გარანტიის მოლოდინი, ალტერნატივა, ზედმეტ მოთხოვნად არ უნდა იქცეს ნებისმიერი პოლიტიკურ-სამართლებრივი სისტემის მიმართ.

მიუხედავად იმისა, რომ კონსტიტუციური მთავრობის შეზღუდვის გზად ზოგჯერ მიიჩნევენ იმას, რაც ხელისუფლების ტერიტორიული დანაწილების საფუძველზე ხდება და რასაც ფედერალიზმი ჰქვია. ამ გზის მომხრეთა აზრით, ფედერალიზმი უზრუნველყოფს ეროვნული მთავრობის ძალაუფლების შეზღუდვას და ამავდროულად თავისუფლებასაც იცავს. თუმცა ისეთი ისტორიული და ეროვნული სახელმწიფოსათვის, როგორიც საქართველოა, ბევრად მნიშვნელოვანია, იგი დარჩეს უნიტარულ, რესპუბლიკური მმართველობის სახელმწიფოდ. უნიტარული სისტემა ხომ მმართველობის ყველაზე გავრცელებული ფორმაა და ასეთ უნიტარულ სახელმწოფოში პოლიტიკურ სისტემას მთავრობის ერთი ძირითადი ერთეული აქვს და ესაა ცენტრალური მთავრობა, რომელიც სხვადასხვა საკითხის თაობაზე ხშირად მიმართავს ადგილობრივ სახელმწიფოში ისტორიულად ჩამოყალიბებულ ტრადიციულ კუთხეთა თვითმმართველობით რეგიონულ შესაბამის ორგანოებს.

ამრიგად, უმჯობესია, საქართველო იყოს დემოკრატიული პრინციპებზე დაფუძნებული უნიტარული სახელმწიფო, შესაძლო (რეფერენდუმით) ავტონომიით აფხაზეთისათვის და ადგილობრივი თვითმმართველობით მთელი ქვეყნისათვის. ისტორიული-პოლიტიკური კონტექსტის გარეშე შეუძლებელია ასეთი საკითხების გადაწყვეტა და სწორედ ასეთი პირობით შეიძლება ლაპარაკი საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენაზე.

აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ, საჭიროებისამებრ, შესაძლებელია ზედმეტი ზეწოლისაგან დამატებითი ექვივალენტური დამცავი პოლიტიკური სისტემური მექანიზმების ჩასმაც, რაც გააიოლებს ცენტრალურ და ადგილობრივ პოლიტიკურ-ადმინისტრაციულ ერთეულებს შორის თავისუფალ ორმხრივ ურთიერთობებს.

დემოკრატიული მთავრობაც კი, რომელიც გულისხმიერიცაა და შეზღუდულიც, ყოველთვის როდია სიცოცხლისუნარიანი. იმისათვის, რომ წარმატებული იყოს და ხშირ შემთხვევაში უბრალოდ გადარჩეს, დემოკრატიული მთავრობა, ისევე როგორც ხელისუფლების მოწყობის სხვა ფორმები, ეფექტურიც უნდა იყოს. მას უნდა გააჩნდეს იმის შესაძლებლობები, რომ განახორციელოს ის მიზნები, რისთვისაც იგი შეიქმნა. შეზღუდული, გულისხმიერი მთავრობა, რომელსაც ძალუძს იმოქმედოს სწრაფად და მოქნილად უნდა ეყრდნობოდეს ძალაუფლების შეკავების, გაწონასწორების სტრუქტურებს და აუცილებელია სტაბილურობისა და ენერგიულობის შერწყმა თავისუფლებისა და რესპუბლიკური ფორმის ხელშეუხებლობასთან. ეს ყოველივე აუცილებელია სახელმწიფოს შიდა სიმშვიდისა და წესრიგისათვის, საგარეო გამოწვევების გადაჭრის გზით ეროვნული უსაფრთხოებისათვისა და საზოგადოებრივი თვითრწმენისთვის.

პოლიტიკური და სისტემური სტაბილურობა ეფექტური მთავრობის არსებითი ატრიბუტია. არჩეულ წარმომადგენლებს საკმარისი დრო და ვადა უნდა მიეცეთ იმისთვის, რომ განახორციელონ ან მიაღწიონ რაიმე ღირებულს. უნდა არსებობდეს გარკვეული სახის პოლიტიკური დისპუტებისა და სოციალური კონფლიქტების მოგვარების ინსტიტუციური გზები, რათა თავიდან იქნას აცილებული ქვეყნის ნაწილებად დახლეჩვისა და დესტაბილიზაციის ალბათობა.

ძალზედ მნიშვნელოვანია პოლიტიკურ სისტემათა ინსტიტუციური პროცედურები, მათი რეგულარიზებული მეთოდების საშუალებით, რადგან არცერთ დემოკრატიულ მთავრობას არ ძალუძს შეასრულოს თავისი დანაპირები, თუკი იგი გულისხმიერი და შეზღუდული არაა. ხალხს, მუდამ, თავად უნდა შეეძლოს სამართლებრივი კონსტიტუციის ფარგლებში საკუთარი თავის მართვა. განსაზღვრულ სფეროებზე ძალაუფლების რეგულარული განაწილება, შეკავებისა და გაწონასწორების კანონმდებლობითი მექანიზმების დანერგვა, თავისუფალი, სამართლიანი და კომპეტენციის საფუძველზე შერჩეული მოსამართლეებისაგან შემდგარი სასამართლოების დაწესება, არჩევით ორგანოებში ხალხის ნებითა და ვალდებულებებით აღჭურვილი წარმომადგენლობები და კიდევ ბევრი სხვა, ძლიერი საშუალებებია იმისათვის, რომ უნიტარული სახელმწიფოს რესპუბლიკური მმრთველობის უპირატესობები შენარჩუნებულ იქნას და ნაკლოვანებები თავიდან იქნას აცილებული. სწორად და სამართლებრივად აგებულ სახელმწიფოს კი თავად შეუძლია გააკონტროლოს იმათი ამბიციები, ვინც მისი სახელით მართვაზე აცხადებს პრეტენზიას.

კონსტიტუცია ხელისუფლების ყოველ შტოს სპეციფიურ ამოცანებს აკისრებს. პოლიტიკური სისტემა ძალაუფლების დანაწილებით ხასიათდება, რომლის ფარგლებშიც ეროვნული მთავრობის საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო შტოები შესაბამისი უფლებამოსილებებისა და ვალდებულებების განხორციელებისათვის ცალ-ცალკე არიან პასუხისმგებელნი ამომრჩეველთა სხვადასხვა ჯგუფის მიმართ. მთავრობა ფორმალურად სხვადასხვა ფუნქციური ჩარჩოს მიხედვითაა ორგანიზებული, ვინაიდან ყოველი მთავრობისათვის სავალდებულოა კანონების ფორმულირება, აღსრულება და ინტერპრეტირება.

მსგავსი მოწყობის ლოგიკამ არ იცის არც პოლიტიკური და არც გეოგრაფიული საზღვრები, დღეისათვის იგი ასახულია მსოფლიოს ყველა რეგიონის მრავალი დემოკრატიის სტრუქტურაში.

სამართლებრივად და კარგად გამართულ რესპუბლიკაში კი განათლებული თვითინტერესი საყოველთაო სიკეთისათვის იღვაწებს მუდამ.

პარლამენტს სასურველია მინიჭებული ჰქონდეს აღმასრულებელ ხელისუფლებაზე მძლავრი შეზღუდვის მექანიზმი – ეგრეთწოდებული ხაზინადარის ძალაუფლება. როცა პრეზიდენტი წარადგენს წლიური ბიუჯეტის პროექტს და ცდილობს მიზნობრივი დაფინანსების შესახებ პარლამენტის გადაწყვეტილებებზე გავლენა მოახდინოს, სამთავრობო ხარჯვებზე საბოლოო სიტყვის უფლება მაინც პარლამენტს უნდა გააჩნდეს. ძალაუფლების დანაწილების ასეთ მოდელში შესაძლებელია იყოს გარკვეული სფეროები, რომლებშიც ძალაუფლების განხორციელება ხელისუფლების სხვადასხვა შტოს ერთობლივადაც შეეძლოს. ასეთ სფეროს, მსგავსი გამჭოლი და გადამკვეთი პასუხისმგებლობებით, შეიძლება მიეკუთვნებოდეს, მაგალითისათვის, ომის გამოცხადების უფლება. პარლამენტს კონსტიტუციურად უნდა ჰქონდეს იმის უფლება, რომ შეკრიბოს და მხარი დაუჭიროს სახელმწიფოს შეიარაღებულ ძალებს, შექმნას მისი მარეგულირებელი წესები, საჭირო რესურსებით უზრუნველყოს და ზედამხედველობა გაუწიოს სამხედრო მდგომარეობას. თუმცა კონსტიტუცია შეიარაღებული ძალების მთავარსარდლად მაინც პრეზიდენტს აცხადებს. შესაბამისად, გამოცხადებული თუ გამოუცხადებელი ნებისმიერი მნიშვნელოვანი სამხედრო აქცია ხელისუფლების ორივე შტოს თანამშრომლობასა და სოლიდარობას მოითხოვს.

აღსანიშნავია, რომ ბევრ საპრეზიდენტო სისტემაში, კრიზისის პერიოდში, სამხედრო გადატრიალების ალბათობა პრინციპულ საფრთხეს წარმოადგენს. მართალია, მთავრობის (ხელისუფლების) სამივე შტოს წევრები სხვადასხვა ამოცანის შესრულებას ემსახურებიან და სხვადასხვა გზებით ჭრიან მათ, ისინი სხვადასხვა ვადით და სხვადასხვა ამომრჩევლის მიერ ირჩევიან. ალბათ, უმჯობესია, კონსტიტუციის და მისი შესაბამისი ჩასწორების მიხედვით, პრეზიდენტი ყოველ ოთხ წელიწადში ერთხელ ირჩეოდეს და ერთსა და იმავე პირს ორ ვადაზე მეტად თანამდებობის დაკავება არ უნდა შეეძლოს. პრეზიდენტი წარმოადგენს მთავრობის უმაღლეს თანამდებობის პირს, რომელსაც ძალაუფლების მანდატი სრულიად ეროვნული ელექტორატის მიერ გადაეცემა. პარლამენტში არჩეული პარტიული სიითი წარმომადგენლები კი კონკრეტული ადმინისტრაციული ელექტორატისგან იღებენ მანდატს და სამი წლის ვადით უნდა ირჩეოდნენ. ასეთივე წესითა და ვადით უნდა ხდებოდეს მაჟორიტარი დეპუტატების არჩევნები, რომლებიც წარმოადგენენ კონკრეტულ ადმინისტრაციული ერთეულს. რაც შეეხება ადგილობრივი თვითმმართველობითი ორგანოების დეპუტატებს, ისინი არჩეულ უნდა იქნას ორი წლის ვადით, როგორც პარტიული, ასევე მაჟორიტარული ნიშნით, კონკრეტული ადმინისტრაციული ელექტორატისაგან. უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეები და ყველა სხვა კონკრეტული ადმინისტრაციული მსხვილი ერთეულის მოსამართლე არ უნდა ირჩეოდნენ, ისინი უნდა ინიშნებოდნენ პრეზიდენტის მიერ, პარლამენტის მიერ შერჩევის საფუძველზე. განსაკუთრებულ მნიშვნელობა ენიჭება დანიშვნის ამ სახეს, ვინაიდან მიუკერძოებელი სამართლის აღსრულებისათვის საჭიროა, რომ სასამართლო თავისუფალი იყოს პოლიტიკური ზეწოლისაგან, ვინაიდან კონსტიტუციის მიხედვით მთავრობის (ხელისუფლების) არცერთ შტოს არ უნდა ჰქონდეს უფლება დომინირებდეს სხვაზე. ამ დროს, ძალაუფლება დანაწევრებული და გარკვეულწილად მისი ერთიანად მოცვა შეუძლებელი უნდა იყოს. მსგავსი პოლიტიკური მოწყობის პირობებში, პოლიტიკა პოლიტიკური კამათითა და გავლენისათვის ბრძოლით ხასიათდება, განსაკუთრებით კი პრეზიდენტსა და პარლამენტს შორის ურთიერთობებში.

უმრავლესობის ძალის შესარბილებლად, გარკვეულწილად, საკანონმდებლო ორგანოს ორპალატიან პრინციპზე მოწყობას მიიჩნევენ, მაგრამ თუკი პარლამენტი იგივე შინაარსობრივ დათვირთვას განახორციელებს ერთიან პარლამენტში, შესაბამისად, ეს ყოველივე ბევრად დააბალანსებს აღმასრულებელ და საკანონმდებლო ხელისუფლების ორგანოთა ქმედებას. აქ შესაბამისი მნიშვნელობა უნდა ჰქონდეს დეპუტატთა არჩევის, მათი გამოწვევის წესისა და ქმედითი მექანიზმების დანერგვას, რომელთა განხორციელება ხალხის (ამომრჩეველთა) ნებითა და უზენაესი კანონის – კონსტიტუციით მინიჭებული უფლება-მოვალეობების საფუძველზე უნდა ხდებოდეს.

საპრეზიდენტო და საპარლამენტო ვეტოები, სასამართლოების დამოუკიდებლობა და ძალაუფლების დანაწილება მნიშვნელოვანია, როგორც უმრავლესობის მმართველობისათვის დამახასიათებელი პოტენციური საფრთხეების თავიდან ასაცილებლად. პრეზიდენტებს კანონების მიმართ ვეტოს გამოყენების უფლება აქვთ, მაგრამ ერთიან და გაბედულ საკანონმდებლო ორგანოსაც უნდა შეეძლოს საპრეზიდენტო ვეტოს დაძლევა. მათ შორის სადავო საკითხების შემთხვევაში პრობლემის მოგვარებისას, ისეთ ეროვნულ-სახელმწიფოებრივ ქვეყანაში, როგორიც საქართველოა, სასარგებლო იქნება, ეროვნულ, სამართლებრივ, ზნეობრივ და მორალურ საკითხებში, მათი შესაბამისი სტატუსის მიხედვით, სახელმწიფოებრივი ისეთი ინსტიტუტებისა თუ ხელმძღვანელი პირების ჩართვა და მათი რეკომენდაციების გათვალისწინება, როგორიცაა: სამართლებრივი, მართლმადიდებელი საპატრიარქოს უმაღლესი პირი – პატრიარქი (განსაკუთრებულ შემთხვევაში სინოდი) და კონსტიტუციური მონარქიის არსებობისას – მეფე. პრობლემატური საკითხის მოუგვარებლობის შემთხვევაში კი, საკითხის მნიშვნელობის მიხედვით, განსაზღვრული მცირე ვადის შემდგომ, უზენაესი სასამართლოს საკონსტიტუციო გადაწყვეტილებით უნდა შეეძლოს რიგგარეშე არჩევნების დანიშვნა, რომლის ჩატარება დაეკისრება დამოუკიდებელ და თავისუფალ ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას, რომელიც ირჩევა ოთხი წლის ვადით, ინდივიდუალური პირების წარმომადგენლობით ხალხის წიაღიდან, არაპარტიული სიით, საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისა თუ საინიციატივო ჯგუფების წარდგენით, კონსტიტუციური და მისგან გამომდინარე მკაცრადგანსაზღვრული ორგანული კანონების შესაბამისი მოთხოვნებით და მტკიცდება თავისთავად უზენაესი სასამართლოს მიერ.

ასეთი სისტემა უფრო ეფექტური იქნება არა მარტო იმისათვის, რომ ხელი შეეშალოს ტირანიის დამკვიდრების შესაძლებლობას, არამედ იმისთვისაც, რომ უზრუნველყოფილი იქნას ძლიერი, ენერგიული და სოლიდარული მმართველობა. ამ მიზნისათვის ასეთი სისტემა და ასევე, იმპიჩმნენტის შესაძლებლობაც, პოლიტიკურად სტაბილურს გახდის სამართლებრივ, რეგულარულ არჩევნებს და ეფექტურად გააწონასწორებს მთავრობის (ხელისუფლების) ძალაუფლებასა და ხალხთან სოლიდარობას.

რა თქმა უნდა, ის, თუ სად გადის, ან უნდა გადიოდეს, უფლებამოსილებებსა და შეზღუდვებს შორის გამყოფი ხაზი, დიდადაა დამოკიდებული პოლიტიკურ კულტურასა და გარემოებებზე, მაგრამ ზნეობრიობისა და მორალის, ეროვნულ-სარწმუნოებრივი და ჯანსაღ ისტორიულ ტრადიციებზე დაყრდნობილი, სამართლებრივი კონსტიტუცია უნდა გამორიცხავდეს სავარაუდო პრობლემების არაკონსტიტუციური მეთოდებით გადაჭრას. მყარ კონსტიტუციურ, სამართლებრივ სახელმწიფოებებში კი მთავრობები ხომ უცილობლად სახალხონიც უნდა იყვნენ და შეზღუდულნიც. ისინი კონსტიტუციის სიქველეებითაც უნდა არსებობდნენ, რომლებიც შეიძლება ერთმანეთისგან ფორმატისა და დეტალიზებულობის ხარისხით განსხვავდებოდნენ, მაგრამ მკაცრად უნდა ისაზღვრებოდეს მთავრობების ძალაუფლება და მისი გამოყენების ჩარჩოები. ამრიგად, სახალხო კონტროლის კონცეფცია მთავარი იდეაა გულისხმიერი მთავრობის შესაქმნელად, ხოლო სამართლებრივი, კონსტიტუციური, ჭეშმარიტი დემოკრატიის დედა-აზრი იმის რწმენაა, რომ მთავრობა იყოს სახალხო, შეზღუდული, ენერგიული, ეფექტური და სტაბილური.

გასათვალისწინებელია ისიც, რომ, ავტორიტარული სახელმწიფოები მაშტაბებითა და ხასიათითაც გამოირჩევიან ერთმანეთისაგან. ისინი საყრდენს მმართველობის უძველეს (მონარქიები, თეოკრატიები) და თანამედროვე ფორმებში (დიქტატურა, სამხედრო ხუნტა) პოულობენ. ავტორიტარიზმის ერთ-ერთ თანამედროვე გამოვლინება კი, მისი უკიდურესი ხასითიდან გამომდინარე, ტოტალიტარიზმია. ჩვეულებრივ მსგავს სისტემებს სათავეში თვითგამოცხადებული მმართველი უდგას ხოლმე, ხოლო პოლიტიკური ძალაუფლება მხოლოდ ერთი ან რამდენიმე ადამიანის ხელშია მოქცეული. ავტორიტარულ მმართველთა უმრავლესობა რეალისტურ მიზნებს სახავს, თუმცა, უკიდურეს შემთხვევაში, შესაძლოა, თავისი უხეში და სასტიკი ქმედებების გასამართლებლად უტოპიური იდეოლოგია გამოიყენოს. ჩვეულებისამებრ, ავტორიტარი მმართველები არ ცდილობენ საზოგადოებრივი ცხოვრებისა თუ ეკონომიკის ყველა სფეროს გაკონტროლებას. მათი ძალისხმევა ძირითადად ძალაუფლებისა და სახელმწიფო მმართველობის არსებული სტრუქტურის შენარჩუნებისაკენ არის მიმართული. ავტორიტარული რეჟიმები დღემდე რჩებიან სამართლებრივი კონსტიტუციური დემოკრატიის იირითად ალტერნატივად და პირიქით.

მონარქია, როგორც პოლიტიკური სისტემა, ხშირად სერიოზული საფრთხის წინაშე არასოდეს დამდგარა და გარკვეულ ეპოქებში მმართველობის უპირატეს ფორმად რჩებოდა, თუმცა მონარქიის ძირითად ალტერნატივას ავტორიტარიზმის კიდევ ერთი ფორმა _ ოლიგარქია წარმოადგენდა და არა – რესპუბლიკური მმართველობა. ავტორიტარიზმი ისტორიაში მართველობის ყველაზე გავრცელებული ფორმაა და რამდენიმე მიზეზით არის განპირობებული: იგი მარტივია, არ მოითხოვს რთული კომპლექსური სტრუქტურების, პროცედურების, კანონების შემუშავებას და ხისტია. თუნდაც თეორიულად ეფექტური, იგი გამორიცხავს აზრთა სხვადასხვაობას და, შესაბამისად, მხარეთა შორის გარიგების, შეთანხმებისა და კონსენსუსის აუცილებლობას. ბიუროკრატია კი არსებული რეჟიმისადმი ლოიალური ადამიანებითაა დაკომპლექტებული. ამ დროს საზოგადოებას არ ძალუძს წინ აღუდგეს ხელისუფლების ნებას და არც ცალკეულ ინტერესთა ჯგუფებს. ამავე დროს, არც საზოგადოებრივ აზრს შეუძლია სახელმწიფოს ქმედებათა ბლოკირება. მსგავს მცდელობებს ძალადობრივი რეაქცია მოჰყვება ხოლმე. ოპოზიცია და რეპრესიები ერთი მედლის ორ სხვადასხვა მხარეს წარმოადგენენ. იქ, სადაც უსაფრთხოება მჭიდრო კავშირშია გარე საფრთხეებისაგან თავდაცვასთან, ძლიერი ლიდერის უნარი შეაგროვოს გადასახადები, აშენოს გზები კომუნიკაციისა და ვაჭრობის ხელშეწყობის მიზნით, შექმნას ჯარი და დარაზმოს ხალხი თვითგადარჩენის უმთავრესი ფაქტორია. ხალხის მმართველობა – დემოკრატია კი მხოლოდ ეკონომიკური კეთილდღეობის, ძლიერი საშუალო ფენის არსებობის პირობებში ყვავის.

როგორც ცნობილია, ავტორიტარულ სახელმწიფოებს სათავეში ან ერთპიროვნული ლიდერი უდგას ან ელიტარული მმართველი ჯგუფი. ერთპიროვნული მმართველობა ავტოკრატიის, ხოლო ჯგუფური მმართველობა – ოლიგარქიის სახელითაა ცნობილი და ასეთ ჯგუფებს ზოგჯერ ხუნტასაც უწოდებენ. მათი ხელისუფლებაში ყოფნის ვადა არჩევნებით კი არ განისაზღვრება, არამედ – მითისა და ძალაუფლების სინთეზზეა დაფუძნებული. ერთის მხრივ, ხალხს მუდმივად უნერგავენ, რომ ხელისუფლებისადმი უტყვი მორჩილება მათი წმიდათაწმინდა მოვალეობაა, მეორეს მხრივ, მმართველები მუდმივ მზადყოფნაში არიან გამოიყენონ ძალა ყოველგვარი აჯანყების წინააღმდეგ და ნებისმიერ ფასად შეინარჩუნონ თავიანთი მდგომარეობა. ტრადიციულად ავტორიტარულ ხელისუფლებას სათავეში ხომ დიქტატორი დგას. იქ, სადაც ძალადობრივი ძალაუფლება დომინირებს პოლიტიკურ სისტემებზე, კონტროლს ახორციელებენ კასტები, რომელსაც სათავეში ვითომ მათი პირობითი ინდივიდი უდგას. ასეთი სისტემების რეჟიმი თავის ლეგიტიმურობას სამოქალაქო მმართველობის კორუმპირებულობით ხსნის და ასაბუთებს, რომ მხოლოდ მას ძალუძს წესრიგისა და სტაბილურობის შენარჩუნება, მაგრამ ავტორიტარული სახელმწიფოები ხომ ისეთ რეჟიმებს წარმოადგენენ, რომლებიც ძალაუფლების მცირეოდენ შეზღუდვასაც არ სცნობენ. მათი უმრავლესობა, უკეთეს შემთხვევაში, მხოლოდ ზედაპირულად ინტერესდება მოქალაქეთა კეთილდღეობით.

ავტორიტარი მმართველები ხელისუფლებაში ძირითადად ძალადობრივი გზით მოდიან. წინა ხელისუფლებას ჯერ ძირს უთხრიან, ხოლო შემდეგ სახელმწიფო გადატრიალების მექანიზმების მეშვეობით ამხობენ. ასეთ ქვეყნებში კი, ძირითადად, არაფერი არ იცვლება ხალხისათვის. ძალაუფლებაზე მონოპოლიის შენარჩუნება ავტორიტარული სახელმწიფოების მთავარ მიზანს წარმოადგენს.

ამ დროს რეპრესიული პოლიტიკა და ინსტიტუტები წესრიგისა და სტაბილურობის სახელით არის გამართლებული. თავიანთ ეგოცენტრულ პოლიტიკას ავტორიტარი მმართველები თავიანთი რეჟიმების წესრიგსა და თავდაცვაზე მუდმივი ზრუნვით ხსნიან.

ერთადერთი ლეგიტიმური მთავრობა კი ის არის, რომელიც სამართლიანობაზე, ხალხის ნებასა და საყოველთაო თანხმობაზეა დაფუძნებული.

ამავდროულად, უმნიშვნელოვანესია ასევე, ქვეყნისა და ხალხის ეროვნულ-სარწმუნოებრივი ტრადიციული საკითხიც. ისტორიულად ხომ, სწორედ ტრადიციები და რელიგია წარმოადგენდა ხელისუფლების ლეგიტიმურობის ერთ-ერთ მთავარ წყაროს. ადამიანის არსებობის არსი ღვთიურ საქმეში თანაზიარებაა. სწორედ ამიტომაა ეროვნული ყოფიერების საფუძვლად მდებარე სულიერ სუბსტანციაზე ზრუნვა უპირველესი მიზანი, რადგან სწორედ ეროვნული სულის მეოხებით ძალუძს ყოველ ადამიანს ეზიაროს ჭეშმარიტად საღვთო საქმეს. დამოუკიდებელი, თავისუფალი და ძლიერი სახელმწიფოს შექმნა კი არის აუცილებელი წინაპირობა ერის სულიერი მისიის განსახორციელებლად. სახელმწიფოს დანიშნულება ერის პოლიტიკური და სულიერი დამკვიდრებაა. თვითდამკვიდრების ურთულეს გზაზე ყოველი ერი ესწრაფვის თავისი სულიერი და სოციალურ-პოლიტიკური ველის გაფართოებას. სწორედ ამაში ვლინდება ერის სიძლიერე და სიცოცხლისუნარიანობა.

ეროვნულ–სარწმუნოებრივი გზა გრძნობის, გაგების, ხასიათის სულია და არა მხოლოდ ცნობიერების სამშვინველი. დემოკრატიის გარეშე კი შეუძლებელია რაიმე სახის სულიერების გავრცელება.

ნათელია, რომ კეთილდღეობა, რომელიც დემოკრატიულ ქვეყნებთან ასოცირდება, ბევრს აღფრთოვანებისა და მიბაძვისაკენ უბიგებს. ბოლო ხანებში დემოკრატიული მოდელი უფრო და უფრო დიდ წარმატებას აღწევს, ავტორიტარიზმი გზას თანდათანობით დემოკრატიას უთმობს, თუმცა, ჯერჯერობით, ცალსახად დემოკრატიზაციის პროცესის შეუქცევადად გამოცხადება ნაადრევია.

საქართველოს სამართლებრივი სახელმწიფო ძირეულად უნდა იზიარებდეს და ეყრდნობოდეს ჭეშმარიტი ეროვნულ-სარწმუნოებრივი იდეოლოგიის საფუძვლებს, უნდა აღიარებდეს ღვთისა და ერის უზენაესობას და მათთვის სამსახურს თავისი არსებობის უმთავრეს მიზნად უნდა მიიჩნევდეს და ამავდროულად უნდა აღიარებდეს ერისა და პიროვნების გათავისუფლების პროცესის დიალექტიკურ ბუნებას, რამეთუ დამოუკიდებელი, თავისუფალი სახელმწიფოს შექმნა პიროვნების თავისუფლებისათვისაცაა აუცილებელი, პიროვნების უფლებების დაცვა კი მხოლოდ ძლიერ, დამოუკიდებელ, თავისუფალ, ეროვნულ სახელმწიფოშია შესაძლებელი.

ასევე, მნიშვნელოვანი და აუცილებელია იბერიულ-კავკასიური მსოფლმხედველობის, როგორც ჭეშმარიტად ეროვნული იდეოლოგიის აღორძინება და დამკვიდრება საქართველოში. საქართველოს სამართლებრივი სახელმწიფო უნდა ზრუნავდეს, როგორც ქართველი და სახელმწიფოს ნებისმიერი სხვა ეროვნების მოქალაქის, ასევე იბერიულ-კავკასიური მოდგმის სხვა ხალხთა უფლებების, ინტერესებისა და თავისუფლებების დასაცავად, უნდა ამხელდეს და ბრძოლის მშვიდობიანი ფორმით წინ აღუდგეს ყველა იმ მზაკვრულ პოლიტიკას, რომელიც განადგურებით ემუქრება იბერიელ-კავკასიელთა გენოფონდს, მათ სახელმწიფოებრიობას, შლის ეროვნულ ცნობიერებას, ერთმანეთს უპირისპირებს იბერიულ-კავკასიური მოდგმის ხალხებს, არღვევს ისტორიულად ჩამოყალიბებულ ტრადიციებს, ამცირებს კავკასიურ ღირსებას.

სამართლებრივი სახელმწიფოს ჩამოყალიბებისათვის, არსებული კრიზისული მდგომარეობიდან საქართველოს გამოსახსნელად, აუცილებელი და ერთადერთი გზაა მშვიდობიანი პოლიტიკური ბრძოლით, ლეგიტიმური ეროვნული მთავრობის (ხელისუფლების), ეროვნული კონსტიტუციისა და სამართლებრივი კანონმდებლობის ბაზის აღდგენა-შექმნის გზით დამოუკიდებელი და თავისუფალი საქართველოს ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი აღდგენა-აღორძინება.

დღეს, თავისი მრავალსაუკუნოვანი ისტორიის მნიშვნელოვან ეტაპზე, საქართველოს ხალხმა მიიღო ურყევი გადაწყვეტილება, აშენოს დამოუკიდებელი და თავისუფალი სახელმწიფო, სადაც გარანტირებული იქნება კანონის უზენაესობა, ადამიანის უფლებები, უსაფრთხოება, მოქალაქეების კეთილდღეობა და საბაზრო ეკონომიკა. დამოუკიდებლობა და თავისუფლება საქართველოს ხალხისათვის სასიცოცხლო მნიშვნელობის მქონე, ტრადიციული ფასეულობებია, რომლის ფუნდამენტური ღირებულებები ეროვნულ ფასეულობებსა და ტრადიციებზეა დაფუძნებული.

აქედან გამომდინარე, საქართველოს ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფცია უნდა იყოს ფუძემდებლური დოკუმენტი, რომელშიც ასახული იქნება ქვეყნის უსაფრთხო განვითარების ხედვა, ფუნდამენტურ ეროვნული ღირებულებები და ეროვნულ ინტერესები, მასში აღწერილი უნდა იყოს ეროვნული უსაფრთხოების წინაშე მდგარი საფრთხეები, რისკები და გამოწვევები და უნდა ასახავდეს უსაფრთხოების პოლიტიკის ძირითად მიმართულებებს.

საქართველოს ხელისუფლება ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფციის საფუძველზე უნდა ატარებდეს შესაბამის გრძელვადიან ღონისძიებებს, რომლებიც უზრუნველყოფს ფუნდამენტური ეროვნული ღირებულებების დაცვას და ეროვნული ინტერესების განხორციელებას ეროვნული უსაფრთხოების წინაშე მდგარ საფრთხეებზე, რისკებსა და გამოწვევებზე ადეკვატურად რეაგირებით.

ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფციის საფუძველზე იქმნება ასევე, სხვადასხვა დარგობრივი სტრატეგიები და გეგმები. ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფციის ცვლილებასთან ერთად ხდება ცალკეული დარგობრივი სტრატეგიებისა და გეგმების განახლებაც.

საქართველოს სამართლებრივი სახელმწიფოებრიობა უნდა ეფუძნებოდეს მის ფუნდამენტურ ეროვნულ ღირებულებებს, რომელთა დაცვა ასე აუცილებელია საქართველოს რესპუბლიკის არსებობისა და უსაფრთხოებისათვის, მისი მოქალაქეების უსაფრთხოებისა და კეთილდღეობისათვის.

საქართველოს რესპუბლიკის კანონიერმა და სამართლებრივმა ლეგიტიმურმა ხელისუფლებამ, ყველა არსებული კანონიერი საშუალებებით, უნდა იბრძოლოს და დაიცვას სამართლებრივ-სახელმწიფოებრივი ფუნდამენტური ეროვნული ღირებულებები: სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობა; სუვერენიტეტი; ტერიტორიული მთლიანობა; მის საშინაო საქმეებში სხვა ქვეყნების ჩარევის დაუშვევლობა; თავისუფლება; ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციითა და ადამიანის უფლებებისა და ფუნდამენტური თავისუფლებების დაცვის კონვენციით გათვალისწინებული უფლებები და თავისუფლებები; ჭეშმარიტად ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი დემოკრატია და კანონის უზენაესობა; ქართველი ერისა და ქვეყნის ყველა მოქალაქის კეთილდღეობა, რომლისთვისაც და ცხოვრების ღირსეული პირობების შესაქმნელად, აუცილებელია სახელმწიფომ უზრუნველყოფს ქვეყნის ეკონომიკური განვითარება მისი მართვის გამჭვირვალე წესების საფუძველზე და ეფექტიანი სოციალური პოლიტიკის გატარება; ეროვნული პოლიტიკითა და საერთაშორისო სამართლით აღიარებულ ნორმებზე დამყარებული საერთაშორისო ურთიერთობების ჩამოყალიბება ყველა სახელმწიფოსთან; მშვიდობა სახელმწიფოსა და კავკასიურ-რეგიონული უსაფრთხოებისა და სტაბილურობის განმტკიცებაში.

საქართველოს რესპუბლიკის კანონიერმა და სამართლებრივმა ლეგიტიმურმა ხელისუფლებამ, ყველა არსებული კანონიერი საშუალებებით, ასევე უნდა იბრძოლოს და დაიცვას სამართლებრივ-სახელმწიფოებრივი, ფუნდამენტურ ეროვნულ ღირებულებებზე დაფუძვნებული ეროვნული ინტერესები: ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის უზრუნველყოფა, რისთვისაც უნდა გამოიყენოს მის ხელთ არსებული ყველა კანონიერი საშუალება იმ პრობლემების მშვიდობიანად და სამართლებრივად მოგვარებისათვის, რომლებიც შეიძლება წარმოიშვას საქართველოს ტერიტორიაზე კონსტიტუციური წესრიგის აღდგენის დროს; ეროვნული ერთიანობისა და სამოქალაქო თანხმობის უზრუნველყოფა, რათა მოქალაქეებს განუმტკიცოს კონსტიტუციის პატივისცემა და უზრუნველყოს საქართველოს მოქალაქედ მათი თვითიდენტიფიკაცია; როგორც სახელმწიფოს შიდა ადმინისტრაციული, ასევე კავკასიურ-რეგიონული სტაბილურობა; თავისუფლებისა და ჭეშმარიტად სახალხო დემოკრატიის განმტკიცება, რომელიც ხელს შეუწყობს თავისუფალი სამოქალაქო საზოგადოების, როგორც სტაბილურობისა და უსაფრთხოების უზრუნველყოფის მნიშვნელოვანი პირობის, განმტკიცებას; ქვეყნის სატრანზიტო ფუნქციის განმტკიცება, ენერგეტიკული უსაფრთხოება და სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი სახელმწიფოებრივი და რეგიონული ინფრასტრუქტურის განვითარება, რომელიც უკავშირდება საქართველოში სტაბილურობის განმტკიცებას, ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებას და მისი მოქალაქეების კეთილდღეობას; ქვეყნისა და კავკასიის რეგიონის ეკოლოგიური უსაფრთხოება, რამეთუ გარემოს დაცვის ხარისხი და ბუნებრივი რესურსების რაციონალური გამოყენება მჭიდროდაა დაკავშირებული საზოგადოებრივი უსაფრთხოებასა და ჯანდაცვასთან; საქართველოს, როგორც მრავალსაუკუნოვანი ისტორიისა და მდიდარი კულტურული მემკვიდრეობის მქონე სახელმწიფოს, კულტურული მრავალფეროვნებისა და ეროვნული თვითმყოფადობის შენარჩუნება; ტერიტორიული მთლიანობის ურღვევობა, საერთაშორისო ტერორიზმის, ქვეყნის სტაბილურობისათვის, სამხედრო ინტერვენციისა და მეზობელი ქვეყნებიდან არსებული კონფლიქტების გადმოდინების ხელყოფა, რადგანაც ტერიტორიული მთლიანობის დარღვევა არის მთავარი წყარო ზოგიერთი პრობლემისა, რომლებიც ძირს უთხრის ქვეყნის პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და სოციალურ სტაბილურობას; კონტრაბანდისა და ტრანსნაციონალური ორგანიზებული დანაშაულებათა აღკვეთა; კორუფციასთან, არაჯანსაღ, ეკონომიკურ, ეკოლოგიურ, ენერგეტიკულ, ინფორმაციულ და სოციალურ გამოწვევებთან, ჯანმრთელობის დაცვისა და განათლების სისტემის დეგრადაციასთან, დემოგრაფიული მდგომარეობის გაუარესებასთან, უმუშევრობის მაღალ დონესა და უკიდურეს სიღარიბეში მცხოვრებ ადამიანთა რიცხვის ზრდასთან და სახელმწიფო მართვის არაეფექტიანი სისტემებთან ბრძოლა; ეროვნულ-სარწმუნოებრივ ფასეულობათა და სხვა ეროვნული, სამართლებრივ-ლეგიტიმურ ღირებულებათა დაცვა.

ამრიგად, საქართველოს ეროვნული უსაფრთხოების პოლიტიკის მიზანია დაიცვას ფუნდამენტალურ ეროვნულ ღირებულებებზე დაფუძნებული ეროვნული ინტერესები, უპასუხოს და გადაჭრას ქვეყნის წინაშე მდგარი საფრთხეები, ხელი შეუშალოს რისკებისა და გამოწვევების საფრთხეებში გადაზრდასა და არსებული საფრთხეების გაძლიერებას.

საქართველოს ეროვნული უსაფრთხოების პოლიტიკის მთავარი მიართულებები უნდა იყოს: სამართლებრივი სახელმწიფოს აღდგენა-აღორძინება, მისი ლეგიტიმური მართვის აღდგენა-გაძლიერება და ჭეშმარიტად ეროვნული, სახალხო და დემოკრატიული ინსტიტუტების განმტკიცება, რამეთუ საქართველოს რესპუბლიკის მოქალაქეების მტკიცე ნებაა, ააშენონ ეროვნული, სამართლებრივი, ლეგიტიმური, თავისუფალი და დემოკრატიული საზოგადოება, შექმნან კანონის უზენაესობასა და კანონის წინაშე თანასწორობაზე დაფუძნებული, გამჭვირვალე და ხალხის წინაშე ანგარიშვალდებული მმართველობის სისტემა, რომელიც იქნება ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების გარანტი ქვეყნის ყველა მოქალაქისათვის. ასეთი პოლიტიკური სისტემა კი ქვეყნის შემდგომი განვითარების უმთავრესი საფუძველია; სახელმწიფო თავდაცვისუნარიანობის ამაღლება, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა და ასევე, დროული და ეფექტიანი ნაბიჯები, რომლებიც მიმართული იქნება კონფლიქტების მშვიდობიანი, საერთაშორისო სამართლის პრინციპებზე დამყარებული მეთოდებით მოგვარებისაკენ, რათა სახელმწიფომ უზრუნველყოს თავის ტერიტორიაზე მცხოვრები ყველა ეთნიკური ჯგუფის სამოქალაქო, პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური, რელიგიური და კულტურული უფლებების დაცვა; იძულებით გადაადგილებულ პირთა, დევნილთა და ლტოლვილთა მათ კანონიერ საცხოვრებელ ადგილებში დაბრუნება და მათთვის უსაფრთხოების გარანტიების უზრუნველყოფა უნდა განხორციელდეს სამართლიანობის, თანასწორობის, ადამიანის უფლებების, თავისუფლებებისა და ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი ინტერესების სრული დაცვითა და საერთაშორისო სამართლის პრინციპებზე დაყრდნობით; საგარეო პოლიტიკა და სტრატეგიული პარტნიორობა, უპირველეს ყოვლისა, კავკასიურ-რეგიონული და შემდგომ ყოველმხრივი მიმართულებით, საქართველოს ეროვნული უსაფრთხოების პოლიტიკის ერთ-ერთი მთავარი მიმართულება უნდა იყოს და მიზნად ისახავდეს საქართველოსათვის ხელსაყრელი საერთაშორისო გარემოს ჩამოყალიბებას; საქართველოს რესპუბლიკის ეკონომიკური, სოციალური, ეკოლოგიური, კულტურული მემკვიდრეობისა და ინფორმაციული უსაფრთხოების პოლიტიკა, რომელიც მიზნად ისახავს აუცილებელი ეკონომიკური პირობების შექმნას სახელმწიფოს ეროვნული უსაფრთხოების განვითარებისათვის.

კიდევ ერთხელ აღსანიშნავია, რომ დღეს საქართველოსათვის ერთ–ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და განსაკუთრებული ამოცანაა ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის სამართლებრივი გადაწყვეტა და მისი დაცვა.

ქვეყნის სახელწიფოებრიობისათვის გამორჩეული მნიშვნელობა აქვს მისი ტერიტორიის, და ბუნებრივი რესურსების დაცვას. როგორც შიდა სახელმწიფოებრივი ფუნქციონირების, ასევე სახელმწიფოებათაშორისი ურთიერთობის თვალსაზრისითაც, განსაკუთრებულია, სახელმწიფო საზღვრისა და მასთან დაკავშირებული სამართლებრივი, პოლიტიკური, ეკონომიკური თუ სხვა პრობლემატური საკითხების გადაწყვეტის სასიცოცხლო მნიშვნელობა.

საქართველოს ტერიტორიულ დანაწევრებას სათანადო გეზს აძლევდა გეოპოლიტიკური ტენდენციები და მათ განსახორციელებლად შემუშავებული ქვეყნის შიდა თუ გარე სქემები. დღეს გეოპოლიტიკური სტრუქტურა მნიშვნელოვნად შეიცვალა, ამუშავდა სხვა სქემები. ჩვენი ქვეყნის პოლიტიკით, მსოფლიო ინტერესებიდან გამომდინარე, აუცილებელია ოპტიმალურად გადავწყვიტოთ დღევანდელი პრობლემები. ოღონდ ყოველივე ამის განსახორციელებლად საქართველომ, სხვა მნიშვნელოვან პრობლემებთან ერთად, უნდა გადაჭრას უპირველესი პრობლემა: უნდა აღდგეს და მოწესრიგდეს საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის სამართლებრივი საფუძველი, რაც ქვეყნის ადმინისტრაციულ-ტერიტორიულ მოწყობასა და მასთან ერთად, ქვეყნის ხელისუფლების შიდა ადმინისტრაციულ ერთეულებთან ურთიერთობებს დაარეგულირებს.

რეალობიდან გამომდინარე, უნდა სამართლებრივად, პოლიტიკურად და იურიდიულად შეფასდეს 1991-1993 წლების სახელმწიფო გადატრიალება და მისგან გამომდინარე შემდგომი პროცესები; უნდა შემუშავდეს ახალი კონსტიტუცია და სამართლებრივი აქტები, სადაც გათვალისწინებული იქნება და იურიდიულად აღსდგება 1992 წლის 2 იანვარს გაუქმებული საქართველოს რესპუბლიკის კონსტიტუციის შესაბამისი მუხლები საზღვრების ურღვევობის, ტერიტორიული მთლიანობისა და ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული მოწყობის პრინციპების შესახებ, რაც სრულიად აღადგენს სამართლებრივ საფუძველს ტერიტორიული მთლიანობისათვის: 1991-1993 წლებისა და 2008 წლის ომები დაკარგავს თავის პოლიტიკურ შინაარსს და ის ტერიტორიები, რომლებიც ცენტრალური ხელისუფლების იურისდიქციის გარეთ დარჩა, კანონიერად მოექცევა მისი გავლენის ქვეშ. ამის შემდეგ ტერიტორიული მთლიანობის ფაქტობრივად აღდგენისათვის წარმოებული ყოველგვარი ღონისძიება საერთაშორისო სამართლის დამატებითი სტატუსითაც იქნება განმტკიცებული. სამართლებრივად მოგვარებული პრობლემების გადაჭრა საერთაშორისო სამართლის პრეროგატივაა, ამას საერთაშორისო არბიტრაჟი მოყვება და ამგვარ დონეზე საკითხთა გადაწყვეტა კი, ცხადია, სათანადოდ შეამცირებს ძალადობის ფაქტორს.

ჟამთა ცვალებადობამ ბევრჯერ შეცვალა სახელმწიფოს საზღვრები, ქართულ სამეფოთა დინასტიები, კუთხე-ტომთა სახელწოდებები და ქართული ენის დამწერლობათა გრაფიკა, მაგრამ ღვთისა და ქართველი კაცის მედგარი და დაუოკებელი სამშობლოსადმი დიდი სიყვარულის წყალობით დღესაც არსებობს ქართული გენი, ენა, მამული და რწმენა.

დღესაც, ქვეყნის დაშლასთან, ეკონომიკის რღვევასთან, ხალხის გაღატებასთან, განათლების, მეცნიერების, კულტურის დაცემასთან ერთად, საქართველოს ემუქრება ყველაზე საშინელი საფრთხე – თავისი ეროვნული სახის დაკარგვა და უფრო მეტიც, ქართველი ერის, როგორც კულტურულ-ისტორიული ერთობის ფიზიკური გაქრობა.

დღეს, როცა ასე აუცილებელია, აშენდეს ერთიანი ქართული სხეულით გასხივოსნებული სახელმწიფო, საჭიროა საქართველოს სახელმწიფოებრივობის არამარტო მისი ბოლო წლების, არამედ მთლიანად ისტორიული სამართლიანობის აღდგენაც.

საშუროა, ერის საყოველთაო თანხმობითა და საქართველოს სახელმწიფოებრიობის ისტორიული სამართლიანობისა და კანონიერების აღდგენის გზით, ქვეყნის სახელის, სიმბოლიკის, სახელმწიფო ენისა და ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული მოწყობის საკითხის გადაწყვეტა.

ისტორიული პროცესების განვითარების დიალექტიკა თავისთავად გვკარნახობს არსებულ წარმოდგენათა გარკვეული კორექტირების აუცილებლობას. ჩვენი სააზროვნო არსენალიდან დღეს ბევრი რამ საჭიროებს აუცილებელ სამართლებრივ გამოსწორებას, სულიერ ფასეულობათა სასწრაფო და გადაუდებელ გადარჩევა-გადაფასებას, რაც მომავალში ქართველი ერის ისტორიული მეხსიერების, დროთა მიერ ტრაგიკულად დარღვეული კავშირისა და `ჩატეხილი ხიდების’’ გამრთელების აუცილებელ წინაპირობად უნდა იქცეს.

ეროვნული სამართლებრივი სახელმწიფოს ჩამოყალიბებისათვის ასევე აუცილებელია:

– უნდა მოხდეს სრული, ჭეშმარიტი ეროვნული თანხმობა და შერიგება საქართველოს სახელმწიფოებრივი აღდგენა-აღორძინებისა და განვითარების ძირითად პრინციპეპზე დაყრდნობით, რომელიც გაცხადებულია საქართველოს ეროვნულ–განმათავისუფლებელი მოძრაობის მანიფესტში და საჭიროა დაფიქსირდეს სახელმწიფოს ძირითად კანონში – კონსტიტუციაში და წარმოადგენდეს ერთადერთ სავალდებულო პოზიციას სახელმწიფოს ყველა მოქალაქისათვის, პოლიტიკური, თუ არაპოლიტიკური ორგანიზაციებისათვის;

– უნდა შემუშავდეს, მომზადდეს და რეფერენდუმის გზით მიღებულ იქნას ახალი ეროვნული კონსტიტუცია, სადაც ასევე აღნიშნული იქნება სახელისუფლო კანონიერებისა და მისი სამართლებრივი უწყვეტობის საკითხი, რითაც ერთხელ და სამუდამოდ უნდა გადაიჭრას ქვეყნის სამართლებრივი, პოლიტიკური და იურიდიული მოწყობის სამართლიანობა და კანონის უზენაესობა;

– სახელმწიფოს მმართველობითი სისტემის მოწყობა (პრეზიდენტი, პარლამენტი და მინისტრთა კაბინეტი). მასთან საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლების სრული გამიჯვნა;

– პოლიტიკური ცხოვრების დემოკრატიზაცია, აზრთა და პოზიციათა პლურალიზმის რეალური დაშვება, ადმინისტრაციული აპარატის სრული დაქვემდებარება სამართლებრივად და კანონიერად არჩევითი ხელისუფლებისადმი;

– პოლიტიკური მართვის სისტემის ძირეული დეცენტრალიზაცია;

– ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს შემოღება, ბრალდებებისა და დაცვის უფლებათა გათანაბრება;

– სახელმწიფოებრივი და საზოგადოებრივი ცხოვრების უმნიშვნელოვანესი საკითხების, ასევე კონსტიტუციის საყოველთაო რეფერენდუმის წესით მიღების გადაწყვეტა;

– დაკანონდეს მრავალპარტიული, საყოველთაო დემოკრატიული პოლიტიკური სისტემა;

– ეროვნული, სახელმწიფოებრივი საკანონმდებლო წესით განისაზღვროს ქვეყნის მოქალაქის სტატუსი და ამ სტატუსის მიღების წესი;

– გარდაიქმნას და ჩამოყალიბდეს ქვეყნის თავდაცვის, უშიშრეობისა და შინაგან საქმეთა სამინისტროს ახალი თანამედროვე სტრუქტურები და საჯარისო ფორმირებები (საზღვრის დაცვის, უშიშროების, შინაგანი ჯარის ფორმირებები და ეროვნული გვარდია);

– ეროვნული პრინციპების შესაბამისად გადასინჯული იქნას ყველა ის კანონი, რომელმაც განსაზღვრული დაბრკოლებები შექმნა დამოუკიდებელი საქართველოს განვითარების სფეროებში.

საქართველოს სახელმწიფომ დასახული მიზნების მისაღწევად მჭიდროდ უნდა ითანამშრომლოს მსოფლიოს ყველა ქვეყანასა და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან, ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო გაერთიანებებთან, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებთან და ცალკეულ მოქალაქეებთან.

ამავე დროს საქართველოს სახელმწიფო თავისი სტრატეგიული სამოქმედო პროგრამით ძირეულად უნდა იზიარებდეს და ეყრდნობოდეს ჭეშმარიტი ეროვნულ–სარწმუნოებრივი იდეოლოგიის საფუძვლებს, რომ აუცილებელია იბერიულ-კავკასიური და ეროვნულ–სარწმუნოებრივი მსოფლმხედველობის, როგორც ჭეშმარიტად ეროვნული იდეოლოგიის, აღორძინება და დამკვიდრება საქართველოში. რეფერენდუმის გზით მართლმადიდებლური ქრისტიანული რელიგია აყვანილ უნდა იქნას სახელმწიფო რელიგიის დარგში და სამართლებრივად დაშვებულ იქნას კონსტიტუციური მონარქია.

ერთა თანაარსებობის ზემოთმითითებულ ტრადიციებზე დაყრდნობით საქართველოს სახელმწიფომ ხელი უნდა შეუწყოს რელიგიური თვითმყოფადობის დაცვას. თავსებადობის ამ პრინციპთა ცხოვრებაში გატარება ქართული სახელმწიფოებრიობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მახასიათებელი უნდა გახდეს (მით უფრო, რომ ეროვნულ უმცირესობათა ეთნიკურ, კულტურულ, ენობრივ და რელიგიურ თვითმყოფადობის დაცვის პრინციპებს კონსტიტუციური კანონის ძალა აქვს), რაც მისი საერთაშორისო ავტორიტეტის გარანტადაც იქცევა. ამ პრობლემის გადაწყვეტა ძალზე საშური შეიქმნება, რადგან უაღრესად გამძაფრებული პოლიტიკური, ეთნიკური ურთიერთობების კიდევ უფრო გამწვავებამ შესაძლოა, კატასტროფა მოაახლოოს და ჩვენ აუცილებლად უნდა ავიცილოთ იგი.

სახელმწიფო უნდა იბრძოდეს ადამიანის უფლებების Dდარღვევის ნებისმიერი გამოვლინების წინააღმდეგ, სახელმწიფოს სახელისუფლებო კანონიერებისა და ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა-შენარჩუნებისათვის, მისი მკვიდრი მოსახლეობის პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური და ეკოლოგიური კატასტროფის წინააღმდეგ, დემოგრაფიული ექსპანსიის შესაჩერებლად, ეროვნული თანხმობისა და ერთიანობისათვის. მაქსიმალურად უნდა იქნეს უზრუნველყოფილი ყველა ის ძირითადი უფლება, რომელიც განსაზღვრულია საერთაშორისო სამართლის ნორმებით. აღიარებულია, რომ არ არსებობს ადამიანის სამართალი. სახელმწიფოს კი აუცილებელია ჰქონდეს შეფარდებითი სამართალი, რომელსაც საფუძვლად დაედება სულიერ ღირებულებათა უპირატესობის აღიარება. დრო სწორედ სულიერ ღირებულებებს ვერ ხელყოფს, რადგან მისი დაგროვება და სრულყოფა ხდება მხოლოდ დროში.

მთავარი ამოცანაა ყველა სფეროში ერის პოტენციალის მაქსიმალური გამოვლენა, ეროვნული ინტერესების დაცვა, ერის თვითმყოფადობის, მეცნიერებისა და კულტურის აღორძინება, ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებების დამკვიდრება, საკუთარი იერსახის შენარჩუნება-განვითარებით მსოფლიო ცივილიზაციაში ქართველი ერისათვის ღირსეული ადგილის დამკვიდრება.

სახელმწიფოს კეთილდღეობა უმაღლესი კანონია და მისთვის თავდადებული ზრუნვა ყოველი ეროვნული ღირსების მქონე ადამინისათვის აუცილებელი და საჭიროა. ეროვნული ღირსების იდეა ერისა და ეროვნებების ძირითადი მსოფლმხედველობის პრინციპს უნდა წარმოადგენდეს, რითაც უნდა მოხდეს ხელმძღვანელობა, როგორც თეორიულ მსჯელობაში, ასევე საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. ეროვნული და სახელმწიფოებრივი ღირსების ამაღლება – ერის, სახელმწიფოს სულიერი და მატერიალური განვითარების გარანტი უნდა იყოს.

ქართველ ნამდვილ მამულიშვილს გაცნობიერებული უნდა ჰქონდეს და სჯეროდეს, რომ უნდა ემსახუროს თავისი ხალხის უზენაესობას, მარადიული ჭეშმარიტების მოთხოვნებს. დიდი მიზნების მიღწევას შესაძლოა, ხანგრძლივი ბრძოლა დასჭირდეს. გამარჯვების გარანტი სწორედ საქართველოს ჭეშმარიტი თავისუფლებისაკენ დაუოკებელი სწრაფვაა.

არსებული კრიზისული მდგომარეობიდან საქართველოს გამოსახსნელად ერთადერთი გზაა მშვიდობიანი და სამართლებრივი გზით საქართველოს დამოუკიდებელი ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი აღდგენა-აღორძინება და განვითარება.

მნიშვნელოვანია პირველადი განმარტება: სახელმწიფოებრივი სამართალმემკვიდრეობისა და კანონიერების აღდგენა, უპირველეს ყოვლისა ნიშნავს, სახალხო მოთხოვნით საქართველოს რესპუბლიკის ლეგიტიმური დევნილი მთავრობის მიერ სამართლებრივი საკანონმდებლო ბაზისა და მის საფუძველზე ქვეყანაში განხორციელებული კანონიერი საკონსტიტუციო წესრიგის აღდგენას.

ღვთის იმედად ყოფნა აუცილებელია, მაგრამ არც ჩვენ არ უნდა ჩამოვუშვათ ხელები.

საქართველომაც პირუთვნელად უნდა აღასრულოს თავისი სულიერი მისია კაცობრიობის წინაშე.

 

***

 

2. ეროვნულ–სარწმუნოებრივი საკითხი

ვაშენოთ ჩვენი ტაძარი ქვაზე,

ბნელში მსხდომთ კვლავაც ავუნთოთ კვარი

და მიგვიძღვოდეს ეკლიან გზაზე

წმინდა გიორგი და ნინოს ჯვარი.

ზვიად გამსახურდია

ცივილიზაციათა გასაყარზე, ეთნოსოციალური მეხსიერების ფორმირების საკითხისათვის, წარმართულ ცივილიზაციაში ქრისტიანობის გავრცელებამ ძირეული გადატრიალება მოახდინა კაცობრიობის მსოფლმხედველობაში, კულტურაში, ეთიკაში, პოლიტიკაში, მაგრამ ამ ყველაფერს წინ უძღოდა კაცობრიობის ცნობიერების შემოტრიალება ახალი სარწმუნოებრივი იდეალებისაკენ. წარმართული ცივილიზაციის ქრისტიანობასთან ურთიერთმიმართება თავის თავში მოიცავს უდიდეს ძვრებს, რომლებმაც კაცობრიობის განვითარების ისტორია რადიკალურად შეცვალა და ეს ტრანსფორმაცია დღემდე გრძელდება. ერის ეთნოსოციალური მეხსიერება ეროვნული და სარწმუნოებრივი იდენტობის შენარჩუნების საწინდარი და მისი შემადგენელი ნაწილია. თვით ეს ფენომენი კი საკმაოდ არაერთმნიშვნელოვანია. ერთის მხრივ, ის შესაძლოა გამოყენებულ იქნას ეთნიკური და ჯგუფური ზიზღის გაღვივებაში, ეროვნებათაშორისი დაძაბულობის აღმოცენებაში, მეორეს მხრივ, კეთილმეზობლობასა და ერებს შორის თანამშრომლობის გამყარებაში. ეთნოსოციალური მეხსიერების ასეთი წინააღმდეგობრივი გამოვლინება ამ ფენომენის ანგაჟირებულობითაცაა განპირობებული. არაჯანსაღი სახელისუფლებო სტრუქტურები, სხვადასხვა პოლიტიკური თუ სოციალური დაჯგუფებანი ყოველთვის ისწრაფოდნენ საზოგადოებისათვის თავს მოეხვიათ ისტორიული მეხსიერების საკუთარი გაგება, რომელიც ხშირ შემთხვევაში ტენდენციურია და არაფერი აქვს საერთო ისტორიულ რეალობასთან. ერის სოციალური მეხსიერება რთული და მრავალკომპონენტიანი მოვლენაა, რომელიც სავალდებულო პირობაა ნებისმიერი საზოგადოების არსებობისა, ეფუძნება დაგროვებას, შენახვასა და სოციალურად მნიშვნელოვანი ინფორმაციის ტრანსლირებას. ეთნოსოციალური მეხსიერება, როგორც ქვესისტემა სოციალური მეხსიერებისა, სპეციფიკური ფორმის აკუმულირებისა და სოციალურ-ეთნიკური გამოცდილების ტრანსლირებას განსაზღვრავს. ამ მეხსიერების შემადგენელ საფუძველს კი ერის კულტურული გენოფონდი შეადგენს, რომელიც თავისთავში მოიცავს ეთნიკური კულტურის ელემენტებს: ენა, ხალხური ხელოვნება, ერის მატერიალური კულტურა, ნაციონალური ჩვეულებანი და ტრადიციები, ხალხური ფილოსოფია და ტრადიციული აღზრდის სისტემა, ხალხის ეთიკა და, რაც მთავარია, რელიგია. ამათგან ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორი და, შესაბამისად, ადამიანის ეროვნულ–სარწმუნოებრივი მსოფლმხედველობის განმსაზღვრელი არის ერის ენა და რელიგია, რომელნიც ყველაზე უფრო მეტად ახდენს აკუმულირებას ერის ეთნოსოციალურ მეხსიერებაში. ფრიად მნიშვნელოვანია ეთნოსოციალური მეხსიერების რელიგიური დატვირთვა. იგი ეროვნული თვითშეგნებისა და იდენტიფიკაციის ჩამომყალიბებელია, რადგან ერი არის ერთი ეთნიკური წარმოშობის მატერიალური და სულიერი კავშირის მქონე მკვიდრი მოსახლეობა, რომლის წევრებიც, გარდა ხორციელ-სულიერი ერთობისა, აგრეთვე ერთმანეთთან შედუღაბებულ-შეკავშირებულნი არიან ისტორიით. ქართველი ხალხის ეთნიკური თვითშემეცნება სწორედ ამგვარად ყალიბდებოდა. ეთნოსოციალური მეხსიერების მთავარი ფუნქციური მახასიათებელია ეროვნული თვითმყოფადობის, თვითიდენტობის შენახვა და გადაცემა. ერის სულიერი ხატების სისტემაში ეთნოსოციალური მეხსიერება წარმოადგენს ერთ–ერთ ყველაზე რთულ სოციალურ-ფსიქოლოგიურ წარმონაქმნს, რომელიც ფენა-ფენა ილექება ენაში, კულტურაში, ჩვეულებებში, რიტუალებში, ფსიქოლოგიაში. ეთნოსოციალური მეხსიერება თავის თავს წარმოაჩენს მშობლიურ მიწაზე წარმოდგენებში, ეროვნული ინტერესების გააზრებაში, ერის დამოკიდებულებაში მატერიალური და სულიერი ფასეულობებისადმი. ეთნოსოციალურ მეხსიერებაში ასახვას ჰპოვებენ, როგორც გმირული, ასევე ისტორიის დრამატული მოვლენები, როგორც ეროვნული სიამაყე, ასევე ეროვნული წყენა. ხალხის სოციალური მეხსიერება ხშირ შემთხვევაში სხვადასხვა თაობათა პირადი გამოცდილების ჩარჩოთია შემოფარგლული, მაგრამ ეთნოსოციალური მეხსიერების ცენტრში ეთნიკური კომპონენტის წინ წამოწევა მეტყველებს არა მის მეთაურობაზე, პირობითად რომ ვთქვათ, ამ ფენომენში ეთნიკური მეხსიერების სოციალურ მეხსიერებაზე, არამედ იმაზე, რომ გაცილებით უფრო მდგრადად და მტკიცედ გვევლინება ეროვნული მეხსიერების ეთნიკური მხარე. არ არსებობს ისტორია, სადაც არ ყოფილიყოს სახელმწიფოთაშორისო ომები და ეროვნებათშორისი კონფლიქტები, უსამართლობა და წყენა, მაგრამ ცალსახაა, წარსულის მოვლენათა ანალიზი ნაციონალური ტოლერანტურობის პოზიციით უნდა განხორციელდეს. ეს, პირველ რიგში, კი იმას ნიშნავს, რომ წარმოჩინდეს, თუ რა ისტორიული კონტაქტები ამდიდრებდა ხალხებს, აახლოებდა მათ და არა ის, რაც ყოფდა, აშორებდა და ანსხვავებდა. ჩვენი ღვთის ძეობა, სარწმუნეობის აღსარება, ეკლესიურობა არის კულტურა, რომლისგანაც ჩვენ დავალებული ვართ იმ ცხოვრების წესით, რის ჩარჩოებში ჩვენ ვიმედოვნებთ არა მარტო გადარჩენას, არამედ სრულფასოვან ცხოვრებას. ამავე დროს იგი არის ჩვენი კუთვნილება საკუთარ ხალხთან, რომელსაც თავისი ისტორიული გზა აქვს, რომლის შენარჩუნებასა, თუ შეცვლაში, ჩვენ ასე თუ ისე ვმონაწილეობთ. საქართველოს სახელმწიფოებრივი აღორძინება, მისი დამოუკიდებლობის აღდგენა ვერ მოხერხდება ეროვნულ–სარწმუნოებრივი, ზნეობრივი გაწმენდა–ამაღლების გარეშე, რასაც ადასტურებს საქართველოს წარსულიცა და აწმყოც. საქართველოში, როგორც მართლმადიდებელ ქრისტიანულ ქვეყანაში, ტრადიციული იყო კავშირი ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის. ქართველთა ცხოველი მორწმუნეობა განსაზღვრავდა მტრულ გარემოცვაში ჩვენი სახელმწიფოს მრავალსაუკუნოვან არსებობას. სახელმწიფო კი, თავის მხრივ, ხელს უწყობდა ეკლესიის სამოციქულო მოღვაწეობას.
სწორედ ამიტომაც ქართველი ერი მჭიდროდ იყო და არის დაკავშირებული რელიგიურ ცნობიერებასთან, ეკლესიის წიაღთან.

აქვე, ნიშანდობლივია იმის აღნიშვნა, რომ დღევანდელი საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი – ეროვნულ–სარწმუნოებრივი მოძრაობა, ეს არა ორი სხვადასხვა, განსხვავებული, არამედ ერთიანი, თავისი შინაგანი არსით – ეროვნულ-რელიგიური მოძრაობაა, რამდენადაც იგი არ გულისხმობს მხოლოდ ეროვნულ-პოლიტიკური მიზნების მიღწევას, არამედ, უპირველესყოვლისა, ითვალისწინებს ზნეობრივ აღორძინებას ქრისტიანულ რწმენასა და ცნობიერებაზე დაყრდნობით.

აქედან გამომდინარე, საქართველოს რესპუბლიკის ლეგიტიმურმა, ეროვნულმა მთავრობამ (ხელისუფლებამ) უნდა იღვაწოს კიდეც ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის ტრადიციული ერთობის აღსადგენად, რათა ეროვნული სახელმწიფოს ავტორიტეტი დაემყაროს, არა მარტო ხელისუფლების სოციალურ-პოლიტიკურ განსაზღვრულობას, არამედ, უმეტესწილად, ქრისტიანულ ზნეობრივ საწყისებს.

სამართლებრივი ეროვნული სახელმწიფოს დამოკიდებულება ეკლესიისადმი უნდა დაეფუძნოს ეროვნული ეკლესიის რელიგიურ-ზნეობრივი ავტორიტეტის უზენაესობისა და განსაკუთრებული სოციალური ფუნქციის აღიარებას.
ეკლესიის სამოციქულო მოღვაწეობის სულიერი ბუნება თავისთავად გამორიცხავს მის უშუალო მონაწილეობას ქვეყნის პოლიტიკურ სისტემაში, მაგრამ პოლიტიკური სისტემიდან ეკლესიის გამოყოფა არ უნდა ნიშნავდეს სახელმწიფოსა და ეკლესიის ურთიერთგათიშვას. მართალია, სახელმწიფო და ეკლესია არ უნდა ერეოდნენ ურთიერთის საქმიანობაში, მაგრამ მათ ერთობლივად უნდა უზრუნველყონ საერო და საეკლესიო ცხოვრების მთლიანობა, რომელიც იმავდროულად პოლიტიკური სისტემისა და ეკლესიის ურთიერთდამოკიდებულებას დაემყარება. სწორედ ამიტომაც, ლეგიტიმურმა და კანონიერმა მთავრობამ (ხელისუფლებამ) სახელმწიფოში, სამართალმემკვიდრეობისა და კანონიერების აღდგენასთან ერთად, მართლმადიდებლობა სახელმწიფო რელიგიად უნდა აქციოს.
მართლმადიდებლობის სახელმწიფო რელიგიად აღიარება არ ხელყოფს სხვა რელიგიების აღმასარებელთა, ასევე ათეისტთა მოქალაქეობრივ უფლებებს, პირიქით, სახელმწიფოს მიერ გარანტირებული იქნება სინდისის თავისუფლება და თითოეულ პიროვნებას მიეცემა შესაძლებლობა იყოს აღმსარებელი იმ სარწმუნოებისა, რომელსაც თავად აღიარებს. მოქალაქეთა უფლებები არ შეიზღუდება რელიგიური ნიშნით და სახელმწიფო კვლავაც ერთგული დარჩება ტრადიციული რელიგიური შემწყნარებლობისა.

ჩვენი ისტორია, ცხოვრების წესი, ბრძოლა სარწმუნოებისათვის, ეროვნული დამოუკიდებლობისა და თავისუფლებისათვის, არის მოწამეობრივი გზა, ქრისტესმიერი გზა სიკეთისა, სიქველისა და სიყვარულისა.
აუცილებელია, დავუბრუნდეთ მამა–პაპისეულ გზას, ავაღორძინოთ დამოუკიდებელი და თავისუფალი სახელმწიფო და საქართველოს დაუბრუნდეს ღირსეული ადგილი მსოფლიოს ერთა თანამეგობრობაში, დიადი მიზნები კი მხოლოდ ღვთაებრივი სიყვარულით აღსრულდებიან.

სამწუხაროდ, დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდგომ, როცა საქართველოს კვლავ დაეპატრონნენ ანტიეროვნული, გლობალისტური, კომპრადორული ძალები და, სამწუხაროდ, დღესაც, უკუღმართ ძალთა მიერ, საქმე ისე წარმოჩინდება, თითქოს დამოუკიდებლობის მოპოვებით ეროვნული და ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ყველა მიზანი აღსრულდა, ამით კი ეროვნულ-სარწმუნოებრივი იდეოლოგიის საჭიროებაც გაქრა და იგი ბუნებრივად შეცვალა ,,იმპორტირებულმა” „დემოკრატიულმა” და „ლიბერალურმა” იდეოლოგიამ.

დღეს, საქართველოს გადასარჩენად, აუცილებლად სჭირდება ეროვნული ხასიათისა და სულის მქონე პოლიტიკა, ეკონომიკა, სოციალური სტრუქტურები, სჭირდება განახლებული ეროვნული აზროვნება, ეროვნული იდეოლოგია და თეორია, საყოველთაოდ გაზიარებული, დაფასებული ავტორიტეტული აზრი და სიტყვა, საქართველოს სამართლებრივი სახელმწიფოებრიობის პირობებში, დამოუკიდებლობისა და თავისუფლების შესაბამისი, ქართველი ერის ერთიანი და საყოველთაოდ აღიარებული, ავტორიტეტული იდეოლოგიის აღორძინება–განვითარება, რამეთუ სარწმუნოება, რელიგია, საფუძვლიანად, ფუნდამენტურად, კაპიტალურად დაფუძნებულია და, უპირველეს ყოვლისა, ეყრდნობა ღმერთის, უფლის, ღვთაებების ავტორიტეტსა და თაყვანისცემას.

ცნობილია, რომ ეროვნულ-სარწმუნოებრივი ხასიათის, ტრადიციული ანუ რელიგიაზე, სარწმუნოებაზე და, შესაბამისად, ზნეობასა და სულიერებაზე დაფუძნებული სახელმწიფოები უპირატესად იმართებოდა სიტყვის ავტორიტეტზე, თაყვანისცემაზე, სიტყვაზე, მორალურ, ზნეობრივ და სულიერ ავტორიტეტზე და სიტყვისმიერ თაყვანისცემაზე დაყრდნობით, რაც, თავის მხრივ, ღმერთის, უფლის, ღვთაებების ავტორიტეტისა და თაყვანისცემიდან იღებდა სათავეს. ათასწლეულთა განმავლობაში ხალხში ღვთიური ძალით დათესილი სიტყვის მოლოდინი სიტყვად მოევლინა, რის შემდგომაც კაცობრიობისთვის სიტყვის მთავარი მნიშვნელობა სიყვარული, ამ სიყვარულის ავტორიტეტი და თაყვანისცემა შეიქნა.

სამწუხაროდ, ეკონომიკური განვითარებისა და მატერიალური სიმდიდრის დაგროვების კვალდაკვალ, სიმდიდრის, მატერიალურის კერპი თანდათანობით სულ უფრო და უფრო ძლიერი გახდა და ძლიერად დაუპირისპირდა ღვთიური სიყვარულის სიტყვას. სიმდიდრის კერპმა დაიწყო გავლენის მოპოვება მანამდე ასკეტიზმით გამორჩეულ ეკლესიაშიც და ეკლესიის საჭეთმპყრობელთა შორის. იმისათვის, რომ შეესუსტებინათ და შემდეგ მოესპოთ სიტყვის ავტორიტეტსა და თაყვანისცემაზე დაფუძნებული სისტემები, ფულად-სასაქონლო სისტემაზე დაფუძნებულ, აგებულ სისტემებს და, მათ შორის, სახელმწიფოებრივებს, პირველ რიგში, უნდა მოესპოთ ზოგადად სიტყვის, ანუ საერთოდ ავტორიტეტისა და თაყვანისცემის გავლენა, დაესუსტებინათ შესაბამისი ინსტიტუციები, წეს-ჩვეულებები, ტრადიციები და სახელი გაეტეხათ სიტყვის მცველი ეკლესიისათვის, სანაცვლოდ კი დაენერგათ სიტყვისგარეშე, სიტყვისმგმობელი ამორფული აზროვნება, რომელსაც არ გააჩნია და არც შეიძლება გააჩნდეს ფუნდამენტური, საყოველაო ავტორიტეტები და მათდამი თაყვანისცემა, ანუ უნივერსალურ და საყოველთაო ღვთაებრივ სიტყვაზე დაფუძნებული რამე.

ამგვარ საზოგადოებებში კი ადამიანებს უკვე აღარ და ვეღარ აერთიანებს ერთიანი და უნივერსალური ღვთიური სიყვარული, სიტყვა, ავტორიტეტი, თაყვანისცემა, იდეოლოგია და აზროვნება, ხდება ხალხის, საზოგადოების, სოციუმის სრული ატომიზირება, არავინ აღარ იზიარებს და ითავისებს სხვის აზრს. ასეთ საზოგადოებაში ინერგება თვით ღვთიური სიტყვისადმი, სარწმუნოებისადმი მახინჯი დამოკიდებულებები, ხდება თვით ავტორიტეტისა და თაყვანისცემის, სიტყვის დაკნინება და დამდაბლება, დევალვირება და ინფლაცია, რაც თავისთავად ამდაბლებს და აკნინებს ურთიერთსიყვარულის ფაქტორს საზოგადოებაში.

საზოგადოებას სულ უფრო ნაკლებად აერთიანებს სიტყვა, ღვთიური სიყვარული, საერთო ავტორიტეტები, საერთო თაყვანისმცემლობა და სულ უფრო მეტად აერთიანებს მატერიალური, მიწიერი, ბილწი ინტერესები და გამაერთიანებელი სიძულვილი რეალური მტრისადმი თუ მტრის ხატისადმი. სიტყვის მადლს მოკლებული ასეთი საზოგადოების ადამიანი კი უძლური ხდება გაუგოს და დაეხმაროს სხვა ადამიანებსა და საზოგადოებებს, ჩაწვდეს მათს ჭირ-ვარამს, იგი შეუთავსებადი, ცივი ხდება სხვის მიმართ და ამითი საკუთარი თავის მიმართაც.

განათლების, როგორც ღვთიური გონიერებითი სინათლის მიწვდომის სისტემა კი სავსებით ქრება. ახალგაზრდობას უნერგავენ ნიჰილიზმს, ავტორიტეტისა და თაყვანისმცემლობის უარყოფას, რომ არ არსებობს რაიმე უნივერსალური, საყოველთაო და, მით უმეტეს, ღვთიური დოგმები, წესები და წესრიგი. განათლების, ანუ ღვთიურ სინათლესთან სულიერი ზიარების სისტემა სრულებით ისპობა და პრაქტიკულად რჩება მხოლოდ ფუნდამენტურად უცხოური ფესვების მქონე, ცენტრალიზებული მატერიალური ინტერესებით შედუღაბებული, ორგანიზებული კომპრადორული, გლობალისტური პოლიტიკურ-ეკონომიკური ძალა.

ნიშანდობლივია, რომ ფულის, მატერიალურის ზეგავლენა სულ უფრო მეტად იგრძნობა ეკლესიაშიც, იმ ადამიანთა უკანასკნელ თავშესაფარში, რომელთაც კიდევ შემორჩათ სულიერება, სადაც ღვთისმსახურების პროცესშიც და წამომადგენლურ, საზოგადოებრივი თვალთახედვის არეში მყოფ წრეებში, ფრიად იშვიათი გახდა ასკეტიზმი, თავმდაბლობა და ყოველდღიური ზნეობრივი მარხულობა, რომელიც საუკუნეების განმავლობაში სწორ გზას უგებდა ეკლესიის ავტორიტეტს.

არადა, სწორედ საქართველოში ეკლესია, რომელსაც ყველაზე მეტად ჰქონდა და უნდა ჰქონდეს კიდეც მოსახლეობის ნდობა, ყოველთვის იყო და უნდა იყოს კიდეც ძირითადი ეროვნულ–სარწმუნოებრივი მასაზრდოებელი ქვეყნის ეროვნული საზოგადოებისა. სამწუხაროდ, მოსახლეობა აქტიურ სამოქალაქო საზოგადოებრივ სივრცეში ინტეგრაციას არ ჩქარობს და გარკვეულწილად ეს ეკლესიის სისუსტეზეც მიუთითებს, რომელიც მოსახლეობას მხოლოდ მრევლის თვალით უყურებს. ვერც ეკლესია და ვერც მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი ვერ აცნობიერებს მათ როლს სამოქალაქო საზოგადოების განვითარებაში.

მიუხედავად იმისა, რომ ეკლესია მოსახლეობაში შედარებით ყველაზე მეტი ნდობით სარგებლობს, იგი, თავის შესაძლებლობებთან შედარებით, ერიდება პრინციპული პოზიციების დაკავებას.

ეკლესია საზოგადოებაზე გავლენის მოხდენას მხოლოდ კულტურული, რელიგიური და ეროვნული სიბრტყიდან ცდილობს. მხოლოდ ამ ფასეულობათა დასაცავად და ისიც ხშირად ზერელედ იწყებს მოსახლეობის გააქტიურებას, მათთვის არასასურველი იდეების გამავრცელებლებთან საბრძოლველად.

რა თქმა უნდა, მიზანშეწონილი არაა ეკლესიის პოლიტიზირება, თუმცა მნიშვნელოვანია ეკლესიის როლი ეროვნულ–სახელმწიფოებრივ მშენებლობაში, რამეთუ ეკლესია ყოველთვის ახერხებდა პოლიტიკური პროცესებიდან განზე დოგმას.

საქართველოში, სამწუხაროდ, ეკლესიის პოზიცია, მიუხედავად რთული პოლიტიკური დაპირისპირებების ფონისა, ყოველთვის როდია მოზომილი და კონკრეტულ შედეგებზე გათვლილი, იგი ხშირად მმართველი პოლიტიკური რეჟიმის მიმართ დამთმობი და უუნაროა, არადა, ამ დროს, ეკლესია აუცილებელია იყოს ეროვნულ–სარწმუნოებრივი იდეოლოგიის ყველაზე მნიშვნელოვანი ქვაკუთხედი.

საქართველოს ეკლესია ხომ დაარსებისთანავე თავისთავადია, ქართველ ერზე კი ნათქვამია: ,,ერი იგი საზეპურო”, რაც უფლის სიტყვებით ნიშნავს, რომ ქართველი ერი არისტოკრატიულია, არისტოკრატიული კი გაგებულ უნდა იქნეს, როგორც დახვეწილი, კეთილშობილი, განსაკუთრებული, რჩეული და თავისუფალი.

როგორც ვიცით, ეგზეგეტების, ბიბლიის განმმარტებლების ახსნით, ზეციური ეკლესია მონაწილეობს ღვთის განგებულებაში მსოფლიოს ხალხებზე. ყოველ ქვეყანას, ხალხსა და ტომს მიეცა მფარველი ანგელოზი და ანგელოზებთა სიმბოლური ბრძოლა არის მათი ლოცვა მსოფლიოს ხალხებისათვის.

საქართველოს მფარველი ანგელოზი კი თვით ზეციური დედოფალია. ეს უდიდესი წყალობაა, მაგრამ მიწიერ სიბრტყეზე ეს არის საღმრთო მოწოდება ღვაწლისა და თავდადებისაკენ.

საქართველო, იოანე-ზოსიმეს ,,ქებაი და დიდებაი ქართულისა ენისაის” მიხედვით, არის ქრისტეს უსაყვარლესი მეგობარი ლაზარე, რომელმაც თავისი სიკვდილით ეწამა უფლისათვის, ხოლო ქართული ენა არის ღვთის ენა, რომლითაც ღმერთი ამხელს და განსჯის კაცობრიობას:

,,დამარხულ არს ენაი ქართული დღემდე მეორედ მოსვლისა მისისა საწამებელად, რაითა ყოველსა ენასა ღმერთმან ამხილოს ამით ენითა”.

ამ სიტყვებით გამოხატულია ქართული კაცის პროფეტული რწმენა იმისა, რომ მისი ენა, ანუ მისი ხალხი, მისი ქვეყანა მეორედ მოსვლამდე, კაცობრიული დროის დასასრულამდე იქნება შენახული, მანამდე კი ქართველთა გულებში ფესვები უნდა გაიდგას ეროვნულ-სარწმუნოებრივმა თვითშეგნებამ და ეს იქნება უკვე დიდი გამარჯვების საწინდარი. დგება უმძიმესი ჟამი. წინ დიდი გამოცდა გველის. ის, რაც ჩვენს კომპეტენციაშია, ჩვენც უნდა შევუნდოთ ერთმანეთს, მაგრამ ამასთანავე, არ უნდა დავივიწყოთ, რომ ეკლესიაში ბოროტი ძალების მიერ შეგზავნილი პიროვნებები კი არ განსაზღვრავენ მის არსს, არამედ უფალი ჩვენი, იესო ქრისტე, ღვთისმშობელი და წმინდანები, სახარება, ანუ მთავარია მოძღვრება და არა პიროვნებები. მაშინ, როდესაც აშკარად მოქმედებს უსჯულოების საიდუმლო, რის შესახებაც გვაფრთხილებდა წმ. იოანე ღვთისმეტყველი აპოკალიფსში, გასათვალისწინებელი და შესაძლოა მრავალნი, მათ შორის, მღვდლებიცა და ეპისკოპოსებიც, ამას მოეკიდებიან არა სულიერად, არამედ ამსოფლიურად, ყალბად დაამშვიდებენ ხალხს და საერთოდ ყველა უსჯულოებას გაამართლებენ, რითაც იმგვარ მდგომარეობაში ჩააგდებენ ადამიანებს, რომლიდანაც გამოსავალი ნაკლებად იქნება, მაგრამ, უეჭველია, ამგვარი ადამიანები სრულად აგებენ პასუხს ყოველივეზე. აუცილებელია, ვეცადოთ, ვიცხოვროთ უფრო მეტად სულიერად, ვიყოთ უფრო ახლოს ქრისტესთან და არაფრის გვეშინოდეს, რადგან ყველაზე დიდი, რაც შეიძლება შეგვემთხვას, არის ის, რომ მოწამეები გავხდებით. ამიტომაც, ვითარცა დიდგორის ომის წინ, ჩვენ, ყველამ, ხელთა ცისადმი აღპყრობით, ძლიერ ღმერთს აღთქმა უნდა მივცეთ, რომ ამ ბრძოლის ველზე სიყვარულისათვის უფრო მოვკვდებით, ვიდრე გავიქცევით. არც უნდა შეგვეძლოს გაქცევა, რომც მოვინდომოთ, ,,ხეობის გასასვლელ-გასაქცევი” ეროვნულ-სარწმუნოებრივი, ზნეობრივი ,,მოღაღადე ქვათა კედლით” შევკრათ-გადავღობოთ და რწმენით აღსავსე მტკიცე გულით შევებრძოლოთ მტერსა და განსაცდელს, არ დავდუმდეთ, როდესაც სამშობლო და სარწმუნოება საფრთხეშია. ჩვენი ერი ვერასოდეს გახდება დამოუკიდებელი და თავისუფალი, თუ ის ზნეობრივად, რელიგიურად და სარწმუნოებრივად არ ამაღლდა. თუ ღვთის სჯულის დასაცავად ზნეობრივად და წესიერად ვიბრძოლებთ, არამც თუ ეშმაკის ურიცხვ მიმდევართა, არამედ თვით ეშმაკებსაც ადვილად დავამარცხებთ. საქართველოში სამართალი და იურისპრუდენცია ზნეობრივად აუცილებლად უნდა აღმოცენდეს მსოფლიოს შვიდი საეკლესიო კრების დოგმებისა და ახალი ,,რუის-ურბნისის კრების” საფუძველზე სამართლებრივად არჩეული პატრიარქისა და საპატრიარქოს მიერ. საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობა, პრაქტიკულად მისი შექმნისთანავე, ატარებდა ეროვნულ-სარწმუნოებრივი მოძრაობის ნიშნებსაც და ამდენად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ამავდროულად იყო, არის და იქნება ეროვნულ-სარწმუნოებრივი მოძრაობა. მისი ლოზუნგიც – „ენა, მამული, სარწმუნოება“, ხომ ამასვე ადასტურებს. საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის, ქართული ეროვნულ-სარწმუნოებრივი იდეოლოგიისა და ცნობიერების წინააღმდეგ საქართველოს მტერთაგან ყოველთვის გააფთრებული თავდასხმები და აგრესია ხორციელდებოდა და ხორციელდება დღესაც – ანტიეროვნულ-გლობალისტურ-კომპრადორული რეჟიმის ზეობისას. რაც უფრო ძლიერად წარმოჩინდებოდა საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობაში ეროვნულ-სარწმუნოებრივი საძირკველი, ანუ ზნეობრიობისა და სულიერების პრიორიტეტები, მით უფრო მეტად უპირისპირდებოდა და მტრობდა მას გლობალისტურ-დემოკრატიული იდეოლოგიები და გლობალისტურ-დემოკრატიული სახელმწიფოებრივ-სამთავრობო სისტემები. ამასთან, დამოუკიდებლობის აღდგენის დღიდან აქტუალურია და დღესაც კვლავ კანონის ძალის მქონეა საქართველოს რესპუბლიკის პრეზიდენტის – ზვიად გამსახურდიას მიერ ჩამოყალიბებული ეროვნულ-სარწმუნოებრივი მოძრაობის იდეოლოგიის საფუძვლები: – საქართველოში, როგორც მართლმადიდებელ ქრისტიანულ ქვეყანაში, ტრადიციული იყო კავშირი ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის; – ქართველთა ცხოველი მორწმუნეობა განსაზღვრავდა მტრულ გარემოცვაში საქართველოს სახელმწიფოს მრავალსაუკუნოვან არსებობას. სახელმწიფო კი, თავის მხრივ, ხელს უწყობდა ეკლესიის სამოციქულო მოღვაწეობას; – საქართველოს სახელმწიფოებრივი აღორძინება, მისი დამოუკიდებლობის აღდგენა ვერ მოხერხდება ქართველთათვის ნიშნეული ცხოველი მორწმუნეობის აღორძინების გარეშე, ზნეობრივი აღორძინების გარეშე – ამას ადასტურებს საქართველოს წარსულიცა და აწმყოც; – სწორედ ამიტომ ჭეშმარიტად ქართული ეროვნული მოძრაობა მჭიდროდ იყო და არის დაკავშირებული რელიგიურ ცნობიერებასთან, ეკლესიის წიაღთან; – დღევანდელი საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობაც თავისი შინაგანი არსით ეროვნულ-რელიგიური მოძრაობაა, რამდენადაც იგი არ გულისხმობს მხოლოდ ეროვნულ-პოლიტიკური მიზნების განხორციელებას, არამედ, უპირველეს ყოვლისა, ითვალისწინებს ზნეობრივ აღორძინებას ქრისტიანულ რწმენასა და ცნობიერებაზე დამყარებით; – ეროვნული ხელისუფლება იღვაწებს ეკლესიასა და სახელმწიფოს შორის ტრადიციული ერთობის აღსადგენად. ამ ერთობის არსი შემდგომში მდგომარეობს: ეროვნული სახელმწიფოს ავტორიტეტი უნდა დაემყაროს არა მარტო ხელისუფლების სოციალურ-პოლიტიკურ განსაზღვრულობას, არამედ უმეტესწილად ქრისტიანულ ზნეობრივ საწყისებს; – სახელმწიფოს დამოკიდებულება ეკლესიისადმი უნდა დაეფუძნოს ეკლესიის რელიგიურ-ზნეობრივი ავტორიტეტის უზენაესობისა და ეკლესიის განსაკუთრებული სოციალური ფუნქციის აღიარებას; – ეკლესიის სამოციქულო მოღვაწეობის სულიერი ბუნება თავისთავად გამორიცხავს მის უშუალო მონაწილეობას ქვეყნის პოლიტიკურ სისტემაში, მაგრამ პოლიტიკური სისტემიდან ეკლესიის გამოყოფა არ უნდა ნიშნავდეს სახელმწიფოსა და ეკლესიის ურთიერთგათიშვას; – სახელმწიფო და ეკლესია არ უნდა ერეოდნენ ურთიერთის საქმიანობაში, მათ ერთობლივად უნდა უზრუნველყონ საერო და საეკლესიო ცხოვრების მთლიანობა. ჩვენ მომხრენი ვართ არა სახელმწიფოსა და ეკლესიის, ეკლესიისა და სკოლის ურთიერთგამიჯვნისა, არამედ მათი ბუნებრივი კავშირისა, რომელიც იმავდროულად პოლიტიკური სისტემისა და ეკლესიის ურთიერთდამოკიდებულებასაც დაემყარება; – სახელმწიფოს დამოუკიდებლობის აღდგენასთან ერთად მართლმადიდებლობა სახელმწიფო რელიგიად უნდა იქცეს; – ამ პრინციპებიდან გამომდინარე, ქართულმა სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს ეკლესიის უფლება, იყოს საერო ცხოვრების აქტიური მონაწილე. სახელმწიფომ უნდა დაიცვას საეკლესიო ქონება, ხელი შეუწყოს ეკლესიას ტრადიციულ სამონასტრო მოღვაწეობაში. სახელმწიფომ უნდა იზრუნოს, რათა ეკლესიამ მიიღოს საჭირო მატერიალური დახმარება – საგანმანათლებლო საქმიანობის, ტაძრების მშენებლობისა და შეკეთებისათვის. უნდა აღდგეს საეკლესიო საკუთრება მიწაზე; – მართლმადიდებლობის სახელმწიფო რელიგიად აღიარება არ ხელყოფს სხვა რელიგიების აღმსარებელთა, აგრეთვე ათეისტთა მოქალაქეობრივ უფლებებს. სახელმწიფოს მიერ გარანტირებული იქნება სინდისის თავისუფლება და თითოეულ პიროვნებას მიეცემა შესაძლებლობა იყოს აღმსარებელი იმ სარწმუნოებისა, რომელსაც თავად აღიარებს. მოქალაქეთა უფლებები არ შეიზღუდება რელიგიური ნიშნით. საქართველოს სახელმწიფო კვლავაც ერთგული დარჩება ტრადიციული რელიგიური შემწყნარებლობისა. ამასთან, მნიშვნელოვანი და აღსანიშნავია: – ქართველი ერი გამოირჩევა თანასწორთა შორის თავისი ყოფით, ადგილითა და ენით. საქართველო ღვთისმშობლის წილხვედრი ქვეყანაა; – ჩვენი ისტორია, ცხოვრების წესი, ბრძოლა სარწმუნოებისათვის, ეროვნული დამოუკიდებლობისათვის – ეს არის მოწამეობრივი გზა, ქრისტემიერი გზა სიკეთისა, სიქველისა და სიყვარულისა; – ისტორია გვაძლევს შესაძლებლობას, რათა დავუბრუნდეთ მამა–პაპისეულ გზას, ავაღორძინოთ თავისუფალი საქართველო. დგება ჟამი, როდესაც უკლებლივ ყველას სიცოცხლე მამულს ეკუთვნის; – ერი უეჭველად მზად არის გადამწყვეტი ბრძოლისათვის, ეს ეროვნული ხელისუფლების ვალია, იყოს ღირსი უდიდესი მისსიის, შეასრულოს დაკისრებული მოვალეობა – საქართველოს დაუბრუნოს ღირსეული ადგილი მსოფლიოს ერთა თანამეგობრობაში. მართლაც, დიდი მიზნები მხოლოდ ღვთაებრივი სიყვარულით აღსრულდებიან. ყოველივე ზემოთაღნიშნულ, ეროვნულ-სარწმუნოებრივი იდეოლოგიურ საფუძვლებს, ბევრად უფრო რთულ, ეროვნულ-განმათავისუფლებელი ბრძოლის ამ ეტაპზე, დღესაც, სამომავლოდ, განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება და სახელმწიფო-საზოგადოებრივი სტრუქტურის უფრო ღრმა შრეებს სწვდება. იმათ შორის კი, ვინც თვალთმაქცურად, ვითომც იცავს ეროვნულ იდეალებს, დიდი უმეტესობა შეფარული მტრები, შემრყვნელები და გამყალბებლებია, რომელნიც ცდილობენ დააშორონ ერთმანეთს, გამიჯნონ ეროვნულობის შემადგენელი კომპონენტები, გაამარტივონ ეროვნულ-სარწმუნოებრივი ცნობიერების არსი, ეროვნულობას ჩამოაშორონ სარწმუნოებრივი შემადგენელი, ან სავსებით უგულველყონ მოდგმითი, გენეტიკური შემადგენელი და ეროვნულობა გამარტივებული თვალსაზრისით კულტურის თვისებად წარმოაჩინონ. მუდმივი, გააფთრებული, მასობრივი და კაპიტალური თავდასხმებია თვით ტერმინზე, ცნებაზე – „ეროვნული“. ამ ტერმინის, ცნების გაყალბებით, გაიაფებით, უადგილო გამოყენებითა და გაშარჟებით ცდილობენ ეროვნულობის თვით ცნებისა და არსის საფუძვლების შერყევასა და შელახვას. ასეთი ვაი-ქართველნი, დღევანდელ არაეროვნულ სიტუაციასა და გარემოში, შეიძლება კარგად დახასიათდეს იოვანე საბანისძის სიტყვებით: „აღვერიენით ერსა უცხოსა, შჯულითა განდგომილსა ქრისტჱსგან, სარწმუნოებისა ჩუენისა მაგინებელთა, რომელთაგან ვისწავენით საქმენი მათნი და ვჰმონებდით გულისთქმასა გულთა ჩუენთასა მიბაძვებითა მათითა“ და ქართველები „მძლავრებასა ქუეშე დამონებულნი და ნაკლულევანებითა და სიგლახაკითა შეკრულნი, ვითარცა რკინითა, ხარკსა ქუეშე მათსა გუემულნი და ქენჯნილნი, ძჳრა–ძჳრად ზღვეულნი” არიან. ასეთ ვითარებაში საჭიროა, კიდევ ერთხელ გამახვილდეს მამულიშვილთა ყურადღება ქართული ეროვნული იდეოლოგიისა და მოძრაობის, ეროვნული ცნობიერების დაცვის, აპოლოგიის აუცილებლობაზე. როგორც ვიცით, მნიშვნელოვანი გამოძახილი ჰპოვა მართლმადიდებელი მრევლისა და სახელმწიფოს დავამ ზოგიერთი რელიგიური კონფესიისათვის საჯარო სამართლის იურიდიული სუბიექტის სტატუსის მინიჭების თაობაზე, რომელიც საბოლოოდ სახელმწიფოში დღეს მიღებული ,,წესრიგისამებრ” მორიგი ,,მორიგებით” დასრულდა. სასაცილოა, სატირალი, რომ არ იყოს, როცა ფაქტობრივმა პარლამენტმა სამოქალაქო კოდექსში შეტანილ საკანონმდებლო ცვლილებას დაურთო ,,განმარტებითი ბარათი”, სადაც, იურისტებისა და ექსპერტების განცხადებით, იგივე განმარტებებია მოცემული, რომელთაც ისედაც ითვალისწინებდა ეგრეთწოდებული საკონსტიტუციო შეთანხმება. დღევანდელი მართლმადიდებლური ეკლესია ხომ უკვე ისედაც უკვე იყო რეგისტრირებულიცა და აღიარებულიც. ახალი კანონის პირველი პუნქტით კი, საქართველოს ავტოკეფალიური მართლმადიდებელი ეკლესიის სტატუსი კიდევ უფრო დააკნინეს – მას, სხვა რელიგიური კონფესიების მსგავსად, მისცეს საჯარო სამართლის იურიდიულ სუბიექტად ,,დარეგისტრირების” უფლება. საკონსტიტუციო შეთანხმება 12 მუხლისაგან შედგება და ამბობს, რომ მართლმადიდებელ ეკლესიას საქართველოს ისტორიაში განსაკუთრებული როლი აქვს, ამიტომაც სახელმწიფო და ეკლესია შეთანხმდნენ, რომ ქართული მართლმადიდებელი ეკლესია ისტორიულად ჩამოყალიბებული საჯარო სამართლის სუბიექტია და გამოყოფილია სახელმწიფოსგან. პარლამენტართა ,,განმარტებით ბარათშიც” ისევ იგივეა ნათქვამი. საერთოდ, გაუგებარია ,,განმარტებით ბარათს” რა ნორმატიული აქტის სახე აქვს და გვაფიქრებინებს, რომ იგი არის აბსურდული, რადგანაც იქ იგივე წერია, რაც ისედაც არის განსაზღვრული ეგრეთწოდებული საკონსტიტუციო შეთანხმებით. კანონს დართული უნდა ჰქონოდა განმარტებები, რაც მათ რელიგიური უფლებებისა თუ თავისუფლების რეალიზებაში მიეხმარებოდა. სწორედ ეს საკითხი უნდა გადაწყვეტილიყო მართლმადიდებელ ეკლესიასთან მოლაპარაკებით, სადაც სამართლის საკითხებში პროფესიონალი ექსპერტებიც იქნებოდნენ ჩართული. თითქოს არც მართლმადიდებელი ეკლესია იყო ამის წინააღმდეგი, მაგრამ პარლამენტმა, ალბათ, კვლავ ,,შეთანხმებით”, დაჩქარებული წესით, ხალხის აზრის გაუთვალისწინებლად და, მის ნაცვლად, რომ სამართლებრივად გამართულიყო პუნქტები და დეტალები, თუ როგორ, რა წესით უნდა დარეგისტრირებულიყო ესა, თუ ის რელიგიური კონფესია, რომ დაცული ყოფილიყო ჩვენი ეროვნული იდენტურობა, განსაზღვრულიყო პირობები, თუ პრიორიტეტები, მიიღო რელიგიური უმცირესობებისათვის სასარგებლო კანონი. ევროსაბჭოს წევრ ქვეყნებშიც არსებობს საკანონმდებლო განმარტებები, თუ რომელ რელიგიებს მიანიჭონ საჯარო სამართლის იურიდიული სუბიექტის სტატუსი. მათი განმარტებები, უცილობლად, მიანიშნებს, რომ პრიორიტეტი ენიჭება ტრადიციულ რელიგიურ მიმდინარეობებს ან იმ რელიგიურ მიმდინარეობას, რომლებსაც მრავალრიცხოვანი მიმდევარი ჰყავთ. ასე რომ, განმარტებების გარეშე მსგავს საკითხებს ხელაღებით ევროსაბჭოს წევრ დიდ ქვეყნებშიც არ სწყვეტენ, მაგრამ ევროპამ, სადაც ზოგან კათოლიციზმი დომინირებს, ზოგან ლუთერანობა, ან პროტესტანტიზმი, სხვადასხვა ქვეყნის იდენტურობისათვის დამახასიათებელი ვითარებანი გაითვალისწინა, ჩვენ კი, გაუგებარი, აბსურდული მოთხოვნები გავაფართოეთ და აბსურდამდეც მივედით. საქართველოს ძალაუფლებრივი ხელისუფლება ბუნდოვანი კანონით ხელს უწყობს ისეთი რჯულის მისიონერობასაც კი, რომელიც არ არსებობდა საქართველოში. კანონის ბუნდოვანება ნებისმიერ სხვა კონფენსიას საშუალებას აძლევს, გააპროტესტოს არსებული ვითარება, რატომ არ შეიძლება ჰქონდეთ მათ იგივე სტატუსი და უფლება, რითაც სარგებლობს ჩვენი ტრადიციული, მართლმადიდებლური ეკლესია. ქართული მართლმადიდებელი ეკლესია და მისი მრევლი დღეს შეურაცხყოფილია. ზოგიერთს, მეორე უკიდურესობად მიაჩნიათ მართლმადიდებლობის სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადების მოთხოვნა და განმარტავენ, რომ მართლმადიდებლობის სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადების დროს ეკლესიის პირველ პირს ნიშნავს პრეზიდენტი, სახელმწიფოს მეთაური ან მისი წარმომადგენელი, პატრიარქი ეკლესიის უმაღლესი სტატუსია, სინამდვილეში კი პირიქითააო და ეკლესია სახელმწიფოს პირველ პირზე დაქვემდებარებული ხდებაო. სახელმწიფოში, თუ მაინცდამაინც შესრულებულ უნდა იქნეს ევროკავშირის მოთხოვნა, ეკლესიისა და სახელმწიფოს ერთმანეთისგან გამიჯვნის თაობაზე, ხომ შეიძლება ეს ყოველივე შენი ქვეყნის ტრადიციების, ეროვნულ–სარწმუნოებრივი იდეოლოგიის გათვალისწინებით გაკეთდეს და სახელმწიფო კონსტიტუციაც, სამართლებრივად, ხალხის, ერისა და ბერის ერთობლივი გადაწყვეტილებით მიიღო?! არადა, ზემოთხსენებული და მსგავსი კანონის მიღებით, საქართველოს სახელმწიფოს კვლავ სერიოზული ტერიტორიული პრობლემები შეიძლება შეექმნას. აუცილებელია, ხალხისა და მრევლის საწინააღმდეგო არასახელმწიფოებრივი ნაბიჯების გადადგმისას, დროზე მოეგონ გონს ერისა და ბერის მამამთავარნი, რათა თავიდან იქნეს აცილებული შესაბამისი პრობლემები. ერშიც და ბერშიც საღმა აზრმა უნდა გაიმარჯვოს, რათა საჭიროებისამებრ განიწმინდონ უკეთურნი. შესაბამისად, ამ საკითხთან მიმართებაში კი, უპირველეს ყოვლისა, ეკლესიამ, მრევლის მოთხოვნით, უნდა თქვას თავისი ეროვნულ–სარწმუნოებრივი სიტყვა. თუ გავიხსენებთ დავით აღმაშენებელს, მისი მიზანი იყო არა მხოლოდ ეკლესიის გაწმენდა, არამედ მისი ჩაბმა საქართველოს ეროვნული გაერთიანების პროცესში, რაც ვერ მოხერხდებოდა, თუ სასულიერო იერარქები არ იქნებოდნენ ერთგულნი ღვთისა და ერისა. ისტორია გვეუბნება: რუის-ურბნისის საეკლესიო კრების მოწვევა ბევრი მიზეზით იყო განპირობებული. გარდა იმისა, რომ კრებას ღირსების მიხედვით საეკლესიო თანამდებობებზე დანიშვნის საკითხი უნდა განეხილა, მოსაგვარებელი იყო მთელი რიგი სხვა პრობლემებიც, კერძოდ: ირღვეოდა ხელდასხმის წესი, ნიავდებოდა საეკლესიო ქონება, ადგილი ჰქონდა ,,ჩვილთა ქალ-ყმათა” გვირგვინის კურთხევას, მონასტრებში იმართებოდა ვაჭრობა, რაც ქრისტიანული დოგმატით წმინდა ადგილებისათვის შეუფერებლად ითვლებოდა. ამიტომ, თუმცა საქართველოს იმდროინდელი პოლიტიკური ვითარების ფონზე კრების ჩატარება დიდ სირთულეს წარმოადგენდა, ხანგრძლივი ფიქრის შემდეგ მაინც გადაწყდა მისი მოწვევა და ,,აი დიდთა წყლულებათა კურნებათა კურნებად” შემოკრბა ერი მრავალი ,,სანახებთა ქართლისათა, მახლობელად ორთა საეპისკოპოსოთა რუისა და ურბნისისა”. აღსანიშნავია, რომ რუის-ურბნისის საეკლესიო კრება ეყრდნობოდა მართლმადიდებელი ეკლესიის სამართლებრივ კანონმდებლობას, დიდი რჯულის კანონს. რუის-ურბნისის საეკლესიო კრება არ შეიძლება მივაკუთვნოთ რიგით ადგლობრივ კრებათა რიცხვს, იგი იყო საგანგებოდ მოწვეული განსაკუთრებული კრება, რომელსაც საქართველოს ეკლესიის წინაშე მდგარი ბევრი საჭირბოროტო საკითხი უნდა გადაეწყვიტა. კრებას ესწრებოდნენ არა მხოლოდ საქართველოს ეკლესიის, არამედ უცხოეთში არსებული ქართული მონასტრების საგანგებოდ მოწვეული თვალსაჩინო წარმომადგენლები, აგრეთვე სასულიერო და საერო ადამიანები. საგულისხმოა, რომ მსოფლიო საეკლესიო კრებებსაც თავმჯდომარეობდნენ საპატრიარქო კათედრებს შორის უპირატესნი, რა თქმა უნდა, თუ თავად ისინი არ იყვნენ კრების მსჯელობის ობიექტნი. ყოველმხრივ სჩანს, რომ რუის-ურბნისის კრება მსოფლიო კრების ფორმატით ჩატარდა. მიუხედავად იმისა, რომ კრება დავითმა მოიწვია, ,,ძეგლისწერა” კი თავად მეფეს მონაწილე საპატიო პირთა რიცხვში მოიხსენიებს და არა საქმიან პრეზიდიუმში და ამითაც მჟღავნდება მეფის უდიდესი თავმდაბლობა. იგი თანაბარ სიმაღლეზე აყენებდა საერო და სასულიერო საქმეებს, მაგრამ მოქმედებდა მოძღვრის ლოცვა-კურთხევით, რამაც განაპირობა დავითის სახელმწიფოს სიძლიერე. და, საბოლოოდ, “…დღეთა მრავალთა ფრიადთა გამოწულილვითა კეთილად გამოიძიეს და ყოველი ცთომა განმარტეს, კეთილი და სათნო ღმთისა წესი ყოველი დაამტკიცეს”. რუის-ურბნისის კრების აღნიშნულ გადაწყვეტილებათა დიდმნიშვნელობას თვით დავით აღმაშენებლის სიტყვები ცხადყოფს, რომლითაც წმ. მეფემ ,,ძეგლისწერას” ,,ძეგლი შუენიერი ჭეშმარიტი სარწმუნოებისა” უწოდა. ინება უფალმაც და რუის-ურბნისის საეკლესიო კრება დაედო საფუძვლად ჩვენი ქვეყნის გაერთიანება–გაძლიერებას. ერისა და ბერის ურთიერთთანადგომა ხომ ყოველთვის საქართველოს ძლიერების ქვაკუთხედია. ჩვენც, ამგვარად, წმიდა კანონთა დაცვით ჩვენს დიდ წინაპართა იმ გზას უნდა გავყვეთ, რომელმაც საქართველო სულიერ და მატერიალურ აღორძინებამდე მიიყვანა. ყოველივეს კიდევ ერთხელ გახსენება კი აუცილებელია, რათა კიდევ ერთხელ დავფიქრდეთ ამ წმიდა კრების დადგენილებებზე, მათი აღსრულების აუცილებლობაზე და აღვიჭურვოთ საჭირო სათნო ცოდნით. თავისი არსებობის მრავალსაუკუნოვან გზაზე ქართველ ხალხს, როგორც დღეს, ყოველთვის დიდი სახელმწიფოების გვერდით უხდებოდა ცხოვრება. ამ დიდი იმპერიების ურთიერთჭიდილსა და მცირე ერებისადმი მიმართულ დამპყრობლურ ბრძოლებს ბევრი დიდი და მცირე ერი შეეწირა და ,,აღიგავა პირისაგან მიწისა”, შედარებით მცირერიცხოვანმა ქართველობამ კი დღემდე მხოლოდ და მხოლოდ მართლმადიდებლობის უბიწოების დაცვით, რწმენისადმი თავგანწირვით, ღვთისა და ერის სიყვარულით მოაღწია. ხელისუფალთ კი, რომელიც ერად ვერ აყალიბებს თავისი ქვეყნის მოსახლეობას, არა აქვს უნარი მოქალაქეთა ერთობად გარდაქმნას ქვეყნის სხვადასხვა წარმოშობისა თუ კონფესიის პირი, ანდა არ შეუძლია იყოს მაკონსოლიდირებელი ძალა თავის ქვეყანაში მცხოვრები სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფებისა, სახელმწიფო ეშლება ნაწილებად, სხვადასხვა ტერიტორიებად და სახელმწიფოებად. ქართველმა ერმა, ასევე უნდა შესძლოს თავისი ენა და კულტურა განავრცოს მთელ სახელმწიფოში, მის საზღვრებში მცხოვრებ სხვადასხვა ეთნოსს მისცეს თავისი კულტურული იერსახე, საბოლოოდ კი ჩამოაყალიბოს ისინი ქვეყნის ერთგულ მოქალაქეებად. საქართველოში მცხოვრები სხვადასხვა ხალხის ინტეგრაცია არ გულისხმობს იმას, რომ არაქართველური ეთნიკური ჯგუფები ქართველ ეთნიკურ ჯგუფად გადაიქცევიან, არამედ იმას, რომ ისინი შეინარჩუნებენ შიდა ეთნიკურ თავისთავადობას, მაგრამ საქართველოს თანამედროვე ერის ნაწილად იქცევიან ქართული ენის ცოდნით, საქართველოს საკუთარ სახელმწიფოდ აღიარებით, მისი კულტურის მატარებლობით, მის სრულფასოვან მოქალაქეებად გადაქცევით. კულტურა კი ხალხთა გამაერთიანებელი უდიდესი ძალაა, საფუძველია ერთობისა და, ცხადია, სახელმწიფოებრიობასთან, საერთო მოქალაქეობასა და სამართალთან ერთად, საერთო ქართულმა კულტურამ უნდა შექმნას სამომავლოდ საქართველოს ერის იერსახე და მისი მთლიანობის ნიშნად იქცეს. საქართველოს წმიდა ეკლესია ისტორიულად, ათასწლეულთა მანძილზე, იყო ქართული კულტურის შემოქმედი და მისი გამავრცელებელი მთელს კავკასიასა და ახლო აღმოსავლეთში. როგორც ითქვა, საქართველოდ იწოდებოდა ვრცელი ქვეყანა, სადაც ქართული ენით იდიდებოდა უფალი ღმერთი და ყოველგვარი საზოგადოებრივი საქმე აღესრულებოდა. უფალმა ჩვენ მოგვცა სახელმწიფო, ეროვნული ეკლესია, უძველესი კულტურა, ენა, ჩვენ კი მხოლოდ ერთი მოვალეობა დაგვაკისრა – მათი დაცვა, განმტკიცება და განვრცობა. თანამედროვე გლობალური პროცესები ჩვენისთანა მცირე ერებისათვის სერიოზულ საფრთხეებს ქმნის. გარეშე ძალები ქართული ტრადიციების აღმოსაფხვრელად, მართლმადიდებელი ეკლესიის რეპუტაციის შესალახავად და ეროვნულ-ზნეობრივი ფასეულობების შესარყვნელად სახსრებს არ იშურებენ. ამიტომაც, დიდი კაბადოკიელი მამების თანახმად, ჩვენ მიზნად უნდა დავისახოთ ცოდნისა და რწმენის არა დაპირისპირება, არამედ მათი ჰარმონიული თანაარსებობა საზოგადოებრივ პრობლემათა გადაჭრის საქმეში. რა თქმა უნდა, გარეშე სახელმწიფოებრივი ნებისა და საყოველთაო ეროვნულ–სარწმუნოებრივი პროგრამის მხოლოდ თეორიული ქმედებით ფონს გასვლა გაჭირდება, მაგრამ სააზროვნო სივრცის გაფართოება უეჭველად გამოავლენს ახალ პრაქტიკულ საშუალებებს, თუ როგორ უნდა წარვმართოთ ჩვენი ბედი, თუნდაც უკუღმართი ისტორიული პირობების გათვალისწინებით. დროა კვლავ დავეპატრონოთ, მაღლა ავსწიოთ, ავიტაცოთ ეროვნულ-სარწმუნოებრივი ცნობიერების მამულიშვილთა სისხლით შეღებილი კეთილშობილი დროშა და ეროვნულ-სარწმუნოებრივი ცნობიერებით გავაგრძელოთ ,,მამულისა ჩვეულებისამებრ სლვაჲ” ერის ხსნის გზაზე. ჭეშმარიტად მორწმუნე სულისა და სიკეთის მსახურთ კი, მუდამ გვფარავდეს სიკეთითა და სათნოებით სავსე უფალი ჩვენი.

 

***

 

3. ახალი ინიციატივა და ალტერნატივა

ახალი საზოგადოებების შექმნისათვის

 

თანამედროვე დასავლური სამყაროს გაგებით, სამოქალაქო საზოგადოების ცნების შინაარსი მოიცავს არასახელმწიფოებრივ ურთიერთობათა მთელს ერთობლიობას: ეკონომიკურს, სოციალურს, კულტურულს და, მათ შორის, რელიგიურსაც.

სამოქალაქო საზოგადოება არის ინდივიდუმთა თვითმმართველობისა და მოქალაქეთა მიერ ნებაყოფილობით ჩამოყალიბებული ასოციაციებისა და ორგანიზაციების მოქმედების სფერო, რომელიც კანონით დაცული უნდა იყოს მათ მოღვაწეობაში სახელმწიფოს მხრიდან პირდაპირი ჩარევისა და თვითნებური რეგლამენტაციისაგან.

სამოქალაქო საზოგადოებაში მოქმედებენ ინდივიდუმები, სოციალური ჯგუფები, სპეციალური ინტერესების მქონე ჯგუფები, არასამთავრობო თუ ერთობაზე დაფუძნებული ორგანიზაციები და ინტელექტუალური გაერთიანებები, რომლებსაც აქვთ უნარი და საშუალება, გავლენა მოახდინონ როგორც საზოგადოებაზე, ისევე ხელისუფლებაზე. სამოქალაქო საზოგადოება არსებობს იმ ინტერესთა მრავალფეროვნების ფორმით, რომელთა არსებობის უფლებას ეს საზოგადოება სცნობს. ეს არის გაგებათა მრავალგვარობის, ანუ მრავალი ჭეშმარიტების არსებობის სფერო, რომელიც ნებაყოფლობითია, თვითწარმოქმნადია, თვითგანვითარებადია, სახელმწიფოსაგან ავტონომიურია და შეკრულია საკანონმდებლო წესრიგით ან გაზიარებულ წესთა ერთობლიობით.

ამავე, დროს, სამოქალაქო საზოგადოება წარმოადგენს შუალედურ ავტონომიურ ორგანიზაციას, ერთის მხრივ, სახელმწიფო ინსტიტუტს, მეორეს მხრივ კი, ინდივიდებსა და სოციალურ ჯგუფებს შორის. ის მოიცავს ნებაყოფლობითი ორგანიზაციებისა და მოძრაობების ფართო სპექტრს, რომელთაც სხვადასხვა სოციალური ინტერესები აქვთ და სხვადასხვა ტიპის ქმედებებს ახორციელებენ.

თანამედროვე დეფინიციები სამოქალაქო საზოგადოებას აქცევენ ორ პოლუსს – კერძო და სახელმწიფო სექტორებს შორის. კერძო საკუთრება ამ შემთხვევაში განიხილება, როგორც ბუნებრივი თავისუფლების რეალიზება, როგორც კაცობრიობის ემანსიპაცია და განთავისუფლება პიროვნული დამოკიდებულებისაგან. კერძო საკუთრება აქ წარმოდგება პიროვნული უფლებების, უნივერსალური თანასწორობისა და სხვების უფლებათა პატივისცემის მატერიალურ საფუძვლად.

‪განვითარებად ქვეყნებში სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოყალიბება და მისი განვითარება სამოქალაქო ინსტიტუციების კოორდინირებულ თანამშრომლობაზეა დამოკიდებული. ცხადია, ძლიერი სახელმწიფოს შესაქმნელად აუცილებელია სამოქალაქო საზოგადოების ხელშეწყობა და მისი გაძლიერება, რადგან ქვეყნის ჭეშმარიტად დემოკრატიული ღირებულებების გამტკიცება საზოგადოების სამოქალაქო ცნობიერების ამაღლებაზე გადის. სამოქალაქო საზოგადოება შეიძლება მოიცავდეს ორგანიზაციათა მრავალ ფორმას, მათ შორის, ფორმალურებს და არაფორმალურებს: 1. ეკონომიკური (სამეწარმეო და კომერციული ასოციაციები და ქსელები); 2. კულტურული (რელიგიური, ეთნიკური, კომუნალური და სხვა ასოციაციები და ინსტიტუტები, რომლებიც იცავენ კოლექტიურ უფლებებს, ღირებულებებს, შეხედულებებს, რწმენასა და სიმბოლოებს); 3. ინფორმაციული და საგანმანათლებლო (რომლებიც ახდენენ საზოგადოებრივი ცოდნის, იდეების, ახალი ამბებისა და ინფორმაციის წარმოებას და გავრცელებას); 4. ინტერესებზე დაფუძნებული – მუშები, ვეტერანები, პენსიონერები, პროფესიონალები და ა.შ (თავისი წევრების საერთო მატერიალური ან ფუნქციური ინტერესების დასაცავად შექმნილნი); 5. განვითარებაზე ორიენტირებულნი (ორგანიზაციები, რომლებიც თავს უყრიან ინდივიდუალურ რესურსებს ადგილობრივ დონეზე ინფრასტრუქტურის, ინსტიტუტების და ცხოვრების დონის გასაუმჯობესებლად); 6. გარკვეულ პრობლემატიკაზე ორიენტირებულნი (გარემოს დაცვის მოძრაობა, ქალთა უფლებების დაცვა, მიწის რეფორმა, მომხმარებელთა უფლებების დაცვა); 7. ეგრეთწოდებული მოქალაქეობრივი (რომლებიც ცდილობენ არაპოლიტიკური გზით გააუმჯობესონ პოლიტიკური სისტემა და გახადონ ის უფრო დემოკრატიული ადამიანთა უფლებებზე მონიტორინგით, ამომრჩეველთა მობილიზებითა და განათლებით, არჩევნების პროცესებზე თვალყურის დევნებით, ანტიკორუფციული საქმიანობით და ა.შ.).

ამ ორგანიზაციებთან ერთად, სამოქალაქო საზოგადოებაში ის ინსტიტუტებიც შედის, რომლებიც უზრუნველყოფენ საზოგადოებაში `იდეოლოგიური ბაზრის~ არსებობას და ინფორმაციისა და იდეების დაუბრკოლებელ გაცვლას. ამ ინსტიტუტების რიცხვში შედის, არა მხოლოდ დამოუკიდებელი მასმედია, არამედ, აგრეთვე, ის ინსტიტუტებიც, რომლებიც განეკუთვნება ავტონომიური კულტურული და ინტელექტუალური საქმიანობის უფრო ფართო სფეროს – უნივერსიტეტები, სამეცნიერო ინსტიტუტები, გამომცემლობები, თეატრები, კინოფირმები და ა.შ.

ყოველივე ზემოთქმულიდან ჩანს, რომ სამოქალაქო საზოგადოება არ უნდა იყოს უბრალოდ რაღაც ნაშთი, რომელიც მიიღება `საზოგადოებისაგან~ იმ ყველაფრის გამოკლებით, რაც მიეკუთვნება სახელმწიფოს ან ფორმალურ პოლიტიკურ სისტემას. სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები, გარდა იმისა, რომ უნდა იყვნენ ნებაყოფლობითი, თვითწარმოქმნადი, ავტონომიური და გარკვეული წესების ფარგლებში მოქმედნი, განსხვავდებიან სხვა საზოგადოებრივი ჯგუფებისაგან რამდენიმე ასპექტით:

ა) სამოქალაქო საზოგადოება ისახავს მიზნებს, რომლებიც საზოგადოებრივია და არა პირადი. პროდუქტი, რომელიც იქმნება სამოქალაქო საზოგადოების ინსტიტუტების მიერ წარმოადგენს საზოგადოებრივ სიკეთეს;

ბ) სამოქალაქო საზოგადოების ინსტიტუტები, საქმიანობის პროცესში, ამა თუ იმ გზით ამყარებენ კავშირებს სახელმწიფოსთან, მაგრამ არ ცდილობენ მის ჩარჩოებში ფორმალური პოსტის ან ძალაუფლების მოპოვებას. ამის სანაცვლოდ სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები ცდილობენ სახელმწიფოსაგან მიიღონ მატერიალური სარგებელი, პოლიტიკური კურსის ცვლილება, თანადგომა, კომპენსაცია ან ანგარიშგება. მოქალაქეობრივი ორგანიზაციები და საზოგადოებრივი მოძრაობები, რომლებიც ცდილობენ სახელმწიფოს ბუნების შეცვლას შეიძლება მაინც მივაკუთვნოთ სამოქალაქო საზოგადოებას, იმ შემთხვევაში, თუ მათ ძალისხმევას წარმართავს საზოგადოებრივი სარგებლის მოტანის სურვილი და არა თვით ჯგუფისთვის სახელმწიფო ძალაუფლების მოპოვება;

გ) სამოქალაქო საზოგადოება ხასიათდება პლურალიზმითა და მრავალფეროვნებით. თუკი რომელიმე ორგანიზაცია, იქნება ეს რელიგიური ფუნდამენტისტები, რევოლუციონერები ან სხვა, ცდილობს მოაქციოს პოლიტიკური ან ფუნქციური სფერო თავისი მონოპოლიის ჩარჩოებში, დაუქვემდებაროს საზოგადოება ერთადერთ აღმსარებლობას, ან პოლიტიკა – ერთადერთ იდეოლოგიას, იმის მტკიცებით, რომ ერთადერთი გზა სწორედ მის მიერაა დასახული, ის უპირისპირდება სამოქალაქო საზოგადოების პლურალისტურ და ბაზარზე ორიენტირებულ ხასიათს. ამას უკავშირდება სამოქალაქო საზოგადოების განზომილება, რომელიც დანაწევრებულობისაკენ მიგვანიშნებს, რომ მასში არც ერთი ჯგუფი არ ცდილობს ინდივიდის ან თემის ინტერესთა მთელი სპექტრის ასახვას. სანაცვლოდ, სხვადასხვა ჯგუფები გამოხატავენ სხვადასხვა ინტერესებს, ხოლო ინდივიდს შეუძლია გაწევრიანება ერთდროულად მრავალ სხვადასხვა ჯგუფში, რომელიც განსხვავებულ მიზნებს ისახავს.

სამოქალაქო საზოგადოება განსხვავებულია და ავტონომიურია არა მხოლოდ სახელმწიფოსაგან და მთელი საზოგადოებისაგან, არამედ, აგრეთვე, პოლიტიკური საზოგადოებისაგან (რომელიც უპირველესად პარტიების სისტემას ნიშნავს). სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებმა და კავშირებმა შეიძლება შექმნან ალიანსები პარტიებთან, მაგრამ თუ პარტიები მოაქცევენ მათ თავისი გავლენის ქვეშ, ან სულაც წარმართავენ მათ საქმიანობას, ამ შემთხვევაში კავშირების მოღვაწეობას უკვე პოლიტიკური ხასიათი ეძლევა, ისინი გადადიან პოლიტიკურ სფეროში და ძირითადად კარგავენ უნარს განახორციელონ გარკვეული, მხოლოდ მათთვის დამახასიათებელი ფუნქციები ადამიანსა და სახელმწიფოს შორის შუამავლობისა და დემოკრატიული აღმშენებლობის სფეროში.

როგორც ცნობილია, განასხვავებენ სამოქალაქო საზოგადოების ათ დემოკრატიულ ფუნქციას:

1. `სახელმწიფო ძალაუფლების შეზღუდვის ბაზისის უზრუნველყოფა~. ამ ფუნქციას კი, აქვს ორი განზომილება: ა) დემოკრატიულ სახელმწიფოში, სახელმწიფოს მიერ ძალაუფლების განხორციელების მონიტორინგი და შეზღუდვა, ხოლო ავტორიტარულ სახელმწიფოებში – მათი დემოკრატიზება;

2) საზოგადოებრივი ასოციაციების მაღალი აქტივობა ავსებს პოლიტიკური პარტიების საქმიანობას ისეთ საკითხებში, როგორებიცაა: ა) პოლიტიკური მონაწილეობის სტიმულირება, მოქალაქეთა პოლიტიკური ეფექტურობისა და კვალიფიკაციის ამაღლება; ბ) დემოკრატიული მოქალაქეობრიობის მოვალეობათა და უფლებათა აღიარება;

3) სამოქალაქო საზოგადოება შეიძლება გახდეს ისეთი დემოკრატიული ღირებულებებისა და პრაქტიკის დამკვიდრების ადგილი, როგორებიცაა ტოლერანტობა, თანხმობა, კომპრომისის მონახვის სურვილი, საწინააღმდეგო აზრის პატივისცემა. ეს ღირებულებები და ნორმები ყველაზე სტაბილური ხდება მაშინ, როდესაც ისინი წარმოიქმნება სამოქალაქო საზოგადოებაში ორგანიზაციული მონაწილეობით მიღებული გამოცდილებიდან;

4) სამოქალაქო საზოგადოება ემსახურება დემოკრატიას იმით, რომ ქმნის პოლიტიკური პარტიებისაგან განსხვავებულ არხებს ინტერესების გამოსათქმელად, დასაბალანსებლად და წარმოსაჩენად. ეს ფუნქცია განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს მაშინ, როდესაც საქმე ეხება პოლიტიკისაგან ტრადიციულად გათიშულ ჯგუფებს, როგორებიცაა ქალები ან რასობრივი და ეთნიკური უმცირესობები. სამოქალაქო საზოგადოება, განსაკუთრებით მაშინ უწყობს ხელს დემოკრატიას, როდესაც იგი ქმნის მმართველობაში მონაწილების შესაძლებლობებს ადგილობრივი თვითმმართველობის დონეზე. ადგილობრივი მმართველობის დემოკრატიზაცია მჭიდროდ უკავშირდება სამოქალაქო საზოგადოების განვითარებას;

5) პლურალისტური სამოქალაქო საზოგადოება, განსაკუთრებით განვითარებულ ქვეყნებში, ამცირებს კლასობრივი კონფლიქტისა და პოლიტიკური დაპირისპირების საფრთხეს, ვინაიდან იგი მოწოდებულია, ხელი შეუწყოს მრავალფეროვანი ინტერესების წარმოქმნას. რამდენადაც ინდივიდები ერთიანდებიან სხვადასხვა ორგანიზაციებში საკუთარი მრავალფეროვანი ინტერესების დასაცავად და დასაკმაყოფილებლად, უფრო სავარაუდო ხდება მათი ურთიერთობა სხვადასხვა პოლიტიკური შეხედულებებისა და ინტერესების მქონე ადამიანებთან. ამ ურთიერთგადამკვეთმა ზემოქმედებამ უნდა შეამციროს მათი საკუთარი პოლიტიკური შეხედულებების კატეგორიულობა და ხელი შეუწყოს უფრო ვრცელი და მრავალმხრივი მსოფლმხედველობის ჩამოყალიბებას, რაც უზრუნველყოფს ტოლერანტობასა და მეტ მზადყოფნას კომპრომისებისათვის;

6) ახალი პოლიტიკური ლიდერების რეკრუტირება–სწავლება. არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმატებული ფუნქციობის შემთხვევაში მათი ლიდერები და აქტივისტები იძენენ უნარ-ჩვევებსა და პრაქტიკას, რომელიც საჭიროა მთავრობაში და პარტიულ პოლიტიკაში მოღვაწეობისათვის. ისინი სწავლობენ, თუ როგორ მოახდინონ ადამიანების მობილიზება და მოტივირება, საკითხების განხილვა, ფონდების მოპოვება და მართვა, ბიუჯეტების შედგენა, პროგრამების შემუშავება, პერსონალის მართვა, შეთანხმებების მიღწევა და კოალიციების შექმნა;

7) არასამთავრობო ორგანიზაციებმა შეიძლება პირდაპირი როლი ითამაშონ დემოკრატიის გამტკიცებაის საქმეში. გარდამავალ პერიოდში მათ შეიძლება თვალყური ადევნონ არჩევნებს, იმუშაონ საარჩევნო სისტემის რეფორმის მიზნით, შეიმუშაონ ხელისუფლების დეცენტრალიზებისა და პოლიტიკური პარტიების დემოკრატიზების გეგმები. დემოკრატიული გარდაქმნების წარმატების შემდეგ ადამიანთა უფლებების დამცავი ორგანიზაციები აგრძელებენ მნიშვნელოვანი როლის შესრულებას სამართლებრივი რეფორმების ჩატარებაში, ციხეებში ადამიანთა უფლებების დაცვასა თუ უმცირესობების ინტერესების წარმოჩენაში;

8) სამოქალაქო საზოგადოება ავრცელებს ინფორმაციას და ამით ემსახურება მოქალაქეებს მათი ინტერესების კოლექტიურ დაცვასა და მიღწევაში. თავისუფალი პრესა არის ინფრომაციითა და ალტერნატიული შეხედულებებით საზოგადოების უზრუნველყოფის ერთ-ერთი ინსტრუმენტი. დამოუკიდებელ ორგანიზაციებს ასევე შეუძლიათ მიაწოდონ საზოგადოებას ძნელად მოსაპოვებელი ინფორმაცია მთავრობის საქმიანობის შესახებ, რომელიც არ იქნება დამოკიდებული იმაზე, თუ რას აცხადებს მთავრობა საკუთარი საქმიანობის თაობაზე;

9) ახალი ინფორმაციისა და იდეების გავრცელება არსებითია დემოკრატიის პირობებში ეკონომიკური რეფორმების ჩასატარებლად. როგორც წესი, ეკონომიკის სტაბილიზების პროგრამები უნდა განხორციელდეს სწრაფად, ძალისმიერად და ერთბაშად არჩეული ხელისუფლების მიერ კრიზისულ სიტუაციაში. მათგან განსხვავებით, უფრო სტრუქტურული ეკონომიკური რეფორმები – პრივატიზება, ეკონომიკური და სავაჭრო ლიბერალიზება – იმ შემთხვევაში იღებენ უფრო მდგრად და სრულყოფილ ფორმას, თუ ისინი მიიღწევა დემოკრატიული პროცესის ჩარჩოებში. ეკონომიკური რეფორმების წარმატებისათვის აუცილებელია ფართო მხარდაჭერა, რაც საჭიროებს სპეციალური მუშაობის ჩატარებას. მართლაც, იმ ინტერესებს, რომლებისთვისაც რეფორმებმა შესაძლოა არასასურველი შედეგი მოიტანონ, როგორც წესი, ბევრად უფრო ორგანიზებული სახე აქვთ, ვიდრე იმ ადამიანთა ინტერესებს, რომელთათვისაც რეფორმები პოტენციურად მოგების მომტანია. ამ ჯგუფში შესული ადამიანები: ფერმერები, წვრილი მეწარმეები, მომხმარებლები, როგორც წესი, გათიშულები და ცუდად ინფორმირებული არიან;

10) ეს ფუნქცია დამოკიდებულია პირველი ცხრა ფუნქციის ერთობლივად წარმატებულ განხორციელებაზე და თავადაც ბევრად მნიშვნელოვანია. სახელმწიფოებრიობის სამართლებრივად გამართვისა და მისი ხელისუფლების სრული ლეგიტიმურობის პირობებში, პოლიტიკური სისტემის პასუხისმგებლური ხასიათის, მისი ეფექტურობის, მასში ადამიანების ჩართულობის გაზრდით და, ამდენად, სისტემის ლეგიტიმურობის ხელშეწყობით ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი საზოგადოება ამკვიდრებს მოქალაქეებში სახელმწიფოს პატივისცემას, აუმჯობესებს სახელმწიფოს მმართველობით პოტენციალს და ზრდის მის შესაძლებლობას დაეყრდნოს ხალხის, როგორც ქვეყნის მოქალაქეთა ნებაყოფლობით მორჩილებას.

თანამედროვე საქართველოში, მისი კომუნისტური და უახლოესი ისტორიული კატაკლიზმური პერიოდის მემკვიდრეობიდან გამომდინარე, სამოქალაქო საზოგადოების გაძლიერება უმთავრესი საზრუნავია. მით უმეტეს იქ, სადაც საკუთრივ სახელმწიფოს დარღვეული აქვს, ან არღვევს კანონიერების ჩარჩოებს და უგულვებელყოფს ინდივიდუალურ და ჯგუფურ ავტონომიურობას, სამოქალაქო საზოგადოება შეიძლება მაინც არსებობდეს, ოღონდ `ჩანასახოვანი~ ან `დამახინჯებული~ ფორმით და თუ მისი შემადგენელი ელემენტები მოქმედებენ გარკვეული გაზიარებული წესების შესაბამისად.

საქართველოში სოციალური კაპიტალი დაბალ ნიშნულზეა. როგორც ლოკალურ, ასევე საერთოეროვნულ დონეზე მოსახლეობა გაურბის აქტიურ მოქალაქეობრივ პასუხისმგებლობას, რაც მათ დეპოლიტიზებას უწყობს ხელს.

სამწუხაროდ, ქვეყნის სამოქალაქო საზოგადოება უმეტესად არის იზოლირებული და სუსტი ადამიანებისაგან შემდგარი. საზოგადოება, დამოუკიდებლობის გამოცხადებიდან დღემდე, არ იღებს პასუხისმგებლობას ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენებზე. არ იღებს პასუხისმგებლობას იმ მძიმე სიტუაციაზე, რაც არსებობს და მას მხოლოდ ერთეულ ადამიანებს აბრალებს.

სრულებითაც არაა მოჩვენებითი, რომ დღევანდელი საზოგადოება ხშირად იმაზე უფრო მეტს ფიქრობს, თუ რას უკეთებს მას სახელმწიფო, ვიდრე თავად რას აკეთებს სახელმწიფოსათვის.

კონფლიქტების ტვირთი და სხვა სოციალური პრობლემები იწვევს ცვლილებებს სოციალურ ქცევებსა და იმპერატივებში. ცვლილებათა ხასიათი და ვექტორი იდენტიფიცირებას საჭიროებს.

არადა, სამოქალაქო საზოგადოება არის პასუხისმგებლობა საკუთარი თავისა და საკუთარი ქვეყნის მიმართ. ამიტომაც სამოქალაქო საზოგადოება ტრადიციული საზოგადოების განვითარების შედეგად უნდა დაიბადოს.

ამავე დროს, კანონი რომ დავიცვათ, ამისათვის სულ უნდა ვგრძნობდეთ, რომ კანონი ლეგიტიმურია და თავად გვიცავს.

საქართველოს დღევანდელი სოციალური მდგომარეობის ანალიზისას, ცალკეული პოლიტიკოსები და აკადემიური წრეების წარმომადგენლები ხშირად აღნიშნავენ, რომ უამრავი პრობლემა, რომლის წინაშე ქვეყანა დგას, გამოწვეულია სამოქალაქო საზოგადოების არ–არსებობით. ამიტომ სამოქალაქო საზოგადოებაზე საუბარი სწორედ ამ ფუნქციური კუთხით უნდა ხდებოდეს და არა თავისთავად.

სამოქალაქო საზოგადოება სამკაული როდია, რომელიც დაამშვენებდა საქართველოს და, როგორც თავისთავადი ღირებულების მატარებელი ფენომენი, შესძენდა ქვეყანას პრესტიჟსა და საერთაშორისო რენომეს.

საქართველოში, სამწუხაროდ, არ არსებობს ნამდვილი სამოქალაქო საზოგადოება, ანუ პასუხისმგებლობა ერთობის წინაშე, იმიტომ, რომ ის ფიქრობს და იბრძვის ისე, როგორც ამას გაბატონებული ღირებულებები, თუნდაც ინსტიტუტები კარნახობს. დღევანდელ საქართველოში, საზოგადოება ცხოვრობს იმ ვირტუალური კმაყოფილებით, რომელსაც მას მის მიერვე შექმნილი ინსტიტუტები უხატავენ. დღევანდელ საქართველოში ყველას აქვს ვირტუალური პერსპექტივა.

საზოგადოების ის ნაწილი, ვისაც თავის დროზე რაღაც ჭკვიანური აქვთ გაგებული და ახალ რეალობაში მათ მიერ აღებული პასუხისმგებლობა ერთგვარად სამაგალითო შეიძლებოდა ყოფილიყო, უბრალოდ თითქოს გარდაიცვალა. მათ უბრალოდ დაივიწყეს განვითარებაზე ფიქრი და მხოლოდ ქველმოქმედ-მეცენატებს შესცქერიან თვალებში. ბევრია ისეთი ადამიანები, რომლებსაც საარსებო, პირველადი მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებელი შემოსავალიც კი არ აქვთ. სამწუხაროდ, ასეთებიც არ ფიქრობენ იმაზე, რომ რაღაც უნდა შეიცვალოს და ამით ისინი დღევანდელ სისტემას ემსახურებიან, რომელშიც თავადვე ყველაზე წარუმატებლები და უპერსპექტივოები არიან და მაინც არ იღებენ პასუხისმგებლობას. დღევანდელ გაბატონებულ სისტემას მათთვისაც ვირტუალური პერსპექტივა აქვს.

ასეთი ადამიანები, ძირითადად, გადაბარგდნენ რელიგიაში. რელიგია მათთვის ისეთივე პერსპექტივა გახდა, როგორც სამსახურში დაწინაურების ან ხელფასის მომატების მოლოდინი. ამ ადამიანებისათვის ხომ რელიგია, როგორც სულიერი მდგომარეობა, არ არსებობს. ასევე საყურადღებოა დღეისათვის ქართულ სოციალურ ქსელებში ადამიანების ის აქტიური კატეგორია, რომელსაც ნორმალურ შემთხვევაში, უნდა აეღო ის პასუხისმგებლობა საზოგადოების წინაშე, რასაც ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი სამოქალაქო შეგნება გულისხმობს, მაგრამ, კვლავ სამწუხაროდ, ისინიც სხვა ზემოთმოხსენიებული ადამიანების კატეგორიის ზოგადი მახასიათებლებიდან ამოვარდნილი ადამიანების ჯგუფს მიეკუთვნებიან, რომელსაც კიდევ ერთი კატეგორია შეიძლება ვუწოდოთ. ესენი არიან ადამიანები, რომლებიც გააზრებულად, თუ გაუაზრებლად მართლაც ფიქრობენ განვითარებაზე, უფრო სწორედ არ მოსწონთ სისტემა. ნორმალურ ვითარებაში, სწორედ ასეთი სოციალური ქსელები უნდა გამხდარიყო, ამ კატეგორიის ადამიანების გაერთიანებისა და ქმედითი სოციალური აქტივობების დაგეგმვის ადგილი, თუმცა ,,ქართულმა სოციალურმა ქსელმა” საპირისპირო შედეგები მოიტანა. პროტესტი უკანონო სისტემისა და უპერსპექტივობისა გადავიდა ვირტუალურ სფეროში. ,,სოციალური ქსელი ქართულად” იქცა ორთქლის გამოშვების ადგილად და რადგან ეს ადგილი ვირტუალურია, რეალურად სოციალურად აქტიური მოსახლეობის ემოცია იკარგება ვირტუალურში, ანუ არსად. შესაბამისად, არ ხდება, ამ საპროტესტო მუხტის რეალიზაცია ქმედით სოციალურ აქტივობად. სოციალური ქსელი გადაიქცა ერთგვარ ბირჟად, სადაც მივალთ, ვილაპარაკებთ, ვაგინებთ მთავრობას, ან ერთმანეთს და წავალთ სახლში, რეალური სოციალური პასუხისმგებლობები კი კვლავ რჩება ვირტუალურში. საქართველოში მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი ვერ აცნობიერებს თავის როლს ჭეშმარიტი სამოქალაქო საზოგადოების განვითარებაში. მოსახლეობა აქტიურ ეროვნულ–სახელმწიფოებრივ საზოგადოებრივ სივრცეში ინტეგრაციას არ ჩქარობს.

არის ხალხი, ვინც არც იცის ასეთი საზოგადოების მნიშვნელობა და არც ცდილობს ხელი შეუწყოს მის განვითარებას.

ასევე, არის მეორე მხარეც, ე. წ. პოლიტიკოსები, რომლებსაც არ სურთ ძლიერი ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი სამოქალაქო საზოგადოებრივი ჯგუფების გაჩენა.

აღსანიშნავია ისიც, რომ მოსახლეობა რთულად ეგუება იმ ადამიანებს, რომლებიც საერთო სიკეთის მისაღებად საკუთარი ინიციატივით იწყებენ გააქტიურებას. ასეთი აქტიური ჯგუფების მიმართ ხდება მოქალაქეების გაუცხოება. მათ ახლად გამოჩენილი აქტიური მოქალაქის მიმართ ისეთივე უნდობლობა უჩნდებათ, როგორც პოლიტიკოსების, ან სამოქალაქო საზოგადოების ინსტიტუტების მიმართ.

საქართველოში სამოქალაქო საზოგადოებები უმეტესად უცხოური ფონდებისაგან ფინანსდებიან. არ არსებობს ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი რაიმე ფონდი, რომელიც მათ დაფინანსებას და ამ კუთხით გაძლიერებას მოემსახურება. ბიზნეს ორგანიზაციები, იმის შიშით, რომ მათი აქტიურობა ბიზნესის დაკარგვის ტოლფასი გახდება, ერიდება მსგავსი ინსტიტუტების გაძლიერებაში საკუთარი კონტრიბუციის გაწევას.

არსებულ დემოკრატიასთან შეუთავსებელ რეალობას კი უნდა ცვლიდეს ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი სამოქალაქო საზოგადოება, რომელიც უნდა გახდეს, როგორც მოსახლეობის აქტიურობის, ასევე პოლიტიკური სიტუაციის მაკონტროლებელი.

სამოქალაქო საზოგადოებამ არ უნდა მისცეს ძალაუფლების მქონე ხელისუფლებას საშუალება დაამყაროს დიქტატურა საზოგადოებაზე და მისი მოვალეობაა, ხელი შეუწყოს სამართლებრივი ეროვნული სახელმწიფოს გაძლიერებას. დღეს საქართველოში ძირითადი სამოქალაქო საზოგადოებებია:

ა) ეკლესია, რომელიც მოსახლეობაში ყველაზე მეტი ნდობით სარგებლობს. მიუხედავად მისი ასეთი რეიტინგისა, იგი მაინც არ არის სამოქალაქო სექტორის გამოკვეთილი ლიდერი. არსებობს სხვა საზოგადოებრივი მოქმედი პირებიც, რომლებიც ფორმალურად სამოქალაქო საზოგადოების ფართო ცნებაში ხვდებიან, მაგრამ მის შიგნით განსაკუთრებული ადგილი უკავიათ. ასეთია, მაგალითად, რელიგიურ რწმენაზე დამყარებული, კონფესიური ორგანიზაციები თუ ეკლესიები. მათი განსაკუთრებულობის ძირითადი მიზეზი ისაა, რომ თავად ისინი შეიძლება ენთუზიაზმით არ შეხვდნენ სამოქალაქო საზოგადოების სისტემაში მათ მოაზრებას. სამოქალაქო საზოგადოების ცნება, როგორც აღვნიშნეთ, ლიბერალური ტრადიციიდან მოდის, რომლის მიმართ ზოგიერთ რელიგიურ ორგანიზაციას შეიძლება გაორებული ან სულაც ნეგატიური დამოკიდებულება ჰქონდეს. ეკლესია, თავის შესაძლებლობებთან შედარებით, ერიდება პრინციპული პოზიციების დაკავებას. ქართული ეკლესია, დასავლეთის ქვეყნების ეკლესიებიდან განსხვავებით ვერ უზრუნველყოფს მოსახლეობის ინფორმირებას და მათ სამოქალაქო აქტორებად ჩამოყალიბებას. ქართული ეკლესია, ნაკლებად პოლიტიზებულია, რაც უკავშირდება საბჭოთა სისტემიდან გადმოყოლილ მემკვიდრეობასაც. ეკლესია საზოგადოებაზე გავლენის მოხდენას მხოლოდ კულტურული, რელიგიური და ეროვნული სიბრტყიდან ცდილობს. მხოლოდ ამ ფასეულობების დასაცავად იწყებს მოსახლეობის გააქტიურებას, მათთვის არასასურველი იდეების გამავრცელებლებთან საბრძოლველად.

რა თქმა უნდა, მიზანშეწონილი არაა ეკლესიის პოლიტიზება, თუმცა მნიშვნელოვანია ეკლესიის როლი ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი ნიშნის საზოგადოების მშენებლობაში. ეკლესია ყოველთვის ახერხებდა პოლიტიკური პროცესებიდან განზე დგომას. საქართველოში ეკლესიის პოზიცია რთული პოლიტიკური დაპირისპირებების ფონზე ყოველთვის იყო ,,მოზომილი” და კონკრეტულ შედეგებზე გათვლილი.

მნიშვნელოვანია ასევე, რომ ეკლესია უნდა ასრულებდეს სამოქალაქო საზოგადობის უმნიშვნელოვანეს ფუნქციას მოსახლეობის ინფორმირებისა და განათლების კუთხით. საქართველოში მრევლისა და მოძღვარის ურთიერთობა, სამწუხაროდ, შემოიფარგლება მხოლოდ რელიგიური დოგმების გაცნობით, რაც ეჭვქვეშ აყენებს ამ ინსტიტუტის, როგორც ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი საზოგადოების მნიშვნელოვან წარმონაქმნს.

ბ) სამოქალაქო საზოგადოების სისტემაში ერთგვარად განზე დგას პროფკავშირებიც: ეს არის დაქირავებულ მუშაკთა ეკონომიკური ინტერესების გამომხატველი ორგანიზაციები. ისინი, ჩვეულებრივ, გამოდიან, როგორც ბიზნესის (ან, თუ დამქირავებელი სახელმწიფოა, სახელწიფოს) ოპონენტები, ამიტომ მათი ინტერესები სწორედ ბიზნესისა თუ სახელმწიფოს სფეროსთან ებმება. გაერთიანებული პროფკავშირები, რომელიც არსებობს საწევროებით, საშუალებას იძლევა, ანგარიშვალდებული იყოს მხოლოდ მოსახლეობასთან.

სამწუხაროდ, ეს ორგანიზაცია, მისი წევრების სიმცირის გამო, რომელიც უკავშირდება ქვეყანაში უმუშევართა მაღალ მაჩვენებლებს, ნაკლებად ახერხებს საკუთარი მოვალეობის შესრულებას. უმეტესად მისი აქტივობა ხელისუფლების მხრიდან იგნორირებულია, თუმცა არის საკითხები, სადაც გაერთიანებულმა პროფკავშირებმა შესძლო მხოლოდ მცირედი მიზნის მიღწევა და იშვიათად, მაგრამ მაინც გარკვეული დისკომფორტი შეუქმნა ხელისუფლებას. ქვეყანაში არსებული პოლიტიკური რეჟიმის პირობებში, გაერთიანებული პროფკავშირები სრულ სურათს, ცხადია, ვერ შეცვლიან.

ხელისუფლება, ისევე როგორც ეკლესიის, ამ ინსტიტუტის მიმართაც კრიტიკულად არის განწყობილი. არის მცდელობა სხვადასხვა მექანიზმებით დაასუსტოს და სატელიტად აქციოს ისინი, თუმცა სამოქალაქო საზოგადოების თითოეული მცდელობა და შედეგებზე ორიენტირება უკვე ითვლება მნიშვნელოვან მონაპოვრად;

გ) მედია ორგანიზაციები, რომელთა დიდი წილიც კონტროლირებულია ხელისუფლებისაგან.

ბიზნესისა და სამოქალაქო საზოგადოების გადაკვეთაზე არსებობს ისეთი მნიშვნელოვანი საზოგადოებრივი ინსტიტუტი, როგორიცაა მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები ანუ მედია. მედია, როგორც წესი, მოგებაზეა ორიენტირებული, ანუ ბიზნესია. მაგრამ ყველაზე მეტად სწორედ მედიის მეშვეობით ხდება საზოგადოებრივი ინტერესებისა და ღირებულებების არტიკულირება და გავრცელება, მათ გარშემო საზოგადოებრივი ჯგუფების მობილიზაცია, ანუ ის, რაც სამოქალაქო საზოგადოების გულისგულია. ამიტომ მედიას ხშირად მაინც სამოქალაქო საზოგადოების ნაწილადაც მოიაზრებენ. მედიას განვითარებულ ქვეყნებში ანგარიშს უწევენ, ხოლო საქართველოს მსგავს მესამე სამყაროს ქვეყნებში ხელისუფლება მედიაზე კონტროლის მოპოვებას ყოველთვის ცდილობდა და ცდილობს. თუმცა რჩებოდნენ ისეთი მედია ორგანიზაციები, რომლებიც გარკვეული ძალისხმევის შედეგად ახერხებდნენ ხელისუფლებისაგან შედარებით დამოუკიდებლად არსებობას.

სამწუხაროდ, ხშირად საქართველოში მედია შუალედურ ზღვარს არ იჭერს და ის უმეტესად გვევლინება არა მოსახლეობის, არამედ – რომელიმე პოლიტიკური ჯგუფის ვიწრო ინტერესების გამტარებლადაც;

დ) სასწავლო დაწესებულებები, რომლებიც ასევე ზეწოლას განიცდიან ხელისუფლების მხრიდან. როცა საქართველოში ბევრი სამოქალაქო საზოგადოება ვერ ასრულებს მასზე დაკისრებულ მოვალეობას და მისი მოვალეობა კი ყველა ქვეყანაში უნდა იყოს ქვეყნის დემოკრატიული განვითარება, ამ კუთხით ყველაზე მეტი პასუხისმგებლობა ეკისრება სწორედ სასწავლო დაწესებულებებს.

საქართველოში, როგორც სხვა სამოქალაქო საზოგადოებრივი ინსტიტუტები, ეს სივრცეც კონტროლირებულია. ერთგვარად ხელისუფლება ვითომ არ ერევა სასწავლო დაწესებულებების საქმიანობაში, თუმცა ის აკონტროლებს სასწავლებლების ხელმძღვანელების არჩევას და სტუდენტური კავშირების ფუნქციობას. სტუდენტური გაერთიანებები, რომლებმაც სტუდენტების უფლებების დაცვასა და მათ ხელშეწყობაზე უნდა აიღოს ორიენტირი ,კონკრეტული ჯგუფების ინტერესების გამტარებლები ხდებიან, უფრო მეტიც, სტუდკავშირები დირექტივებს იღებენ და მათი საქციელის გამო არც ისჯებიან.

სამწუხაროდ, დღეს ისევე, როგორც ყველა სხვა სამოქალაქო საზოგადოებრივი სივრცე, არც სასწავლო დაწესებულებები არცერთ დონეზე არ ასრულებენ სამოქალაქო საზოგადოების ფუნქციებს და ხელისუფლების კონტროლს ექვემდებარებიან.

სასწავლებლებში, როგორც სხვა სამოქალაქო საზოგადობის სივრცეში, არის მცდელობა სტუდენტები ნაკლებად იყვნენ ჩართულნი სამოქალაქო საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. ეს პოლიტიკა კი, ხელისუფლებას უადვილებს სამოქალაქო საზოგადოების სრულ კონტროლს და ამ ინსტიტუტის საკუთარი მიზნებისთვის გამოყენებას უიოლებს;

ე) არასამთავრობო და სხვა მსგავსი საზოგადოებრივი ორგანიზაციები, რომელთა სამოქალაქო საზოგადოებრივი ფუნქციაზეც, სამოქალაქო საზოგადოების ფორმირებასა და მის მნიშვნელობაზე საუბრის დროს, აუცილებელია ყურადღების გამახვილება.

ჩვენი ქვეყნის სიტყვათხმარებაში, ტერმინი სამოქალაქო საზოგადოება ხშირად იგივდება არასამთავრობო ორგანიზაციათა ერთობლიობას, რაც მისი ყველაზე უფრო ვიწრო გაგებაა. სამწუხაროდ, დღეს საქართველოში სამოქალაქო საზოგადოების გაგება ისაზღვრება, როგორც ,,კლანური”, ,,ძლიერი–ნათესაური”, ,,ინტელიგენტური, პოპულისტური ენ–ჯე–ო” და მეგობრული კავშირებით, რომელთა საშუალებებით ხდება მოდელის მარგინალურობა, ძალაუფლების სრული დემონიზაცია და რომლებიც ხელს უშლიან ღირებულებებსა და საერთო ინტერესებზე დამყარებული თუნდაც სუსტი კავშირების გაჩენას. ამიტომაც, ყალიბდება ,,გარედან მოსული” და ,,გარედან დაფინანსებული” ,,ცრუ ენ–ჯე–ო ცივილიზაცია”.

საქართველოში არასამთავრობო სექტორის აქტიურობა უფრო შემეცნებით ფუნქციას ასრულებს, თუმცა მისი დანიშნულება – საზოგადოება აქციოს აქტიურ მოქალაქეებად არ სრულდება და სამწუხაროდ, არასამთავრობო სექტორი ვერ უზრუნველყოფს მასზე დაკისრებულ მოვალეობას.

დღეს სამოქალაქო საზოგადოების ამ სივრცის ათვისებას საქართველოს ძალაუფლების მქონე ხელისუფლება პირდაპირი და ირიბი გზებით ცდილობს. იქმნება დონორი მსხვილი ორგანიზაციები ხელისუფლების დაფინანსებით, რომლის დაფინანსების წყაროებიც დღემდე არ არის დეკლარირებული. აღნიშნული დონორი ორგანიზაციები გასცემენ მცირე გრანტებს საქართველოში არსებულ არასამთავრობო ორგანიზაციებზე და ამ გზითაც ხდება მათი სატელიტებად გადაქცევა. ამ სფეროს გაკონტროლებისათვის ხელისუფლება, ასევე, მიმართავს სხვა მეთოდებსაც, როგორიცაა, მაგალითად, არასამთავრობო ორგანიზაციების ხელმძღვანელებისა და იქ დასაქმებული თანამშრომლების გადაბირება და მათთვის სახელმწიფო თანამდებობების შეთავაზება. ხოლო, რაც შეეხება ისეთ ორგანიზაციებს, რომელთა გაკონტროლება ვერ მოხერხდა, მარგინალიზებულები ხდებიან, ან უკვე არიან მარგინალურები, რომელთა არსებობაც ხელისუფლებისათვის საფრთხეს არ წარმოადგენს;

ვ) სამოქალაქო საზოგადოებასა და სახელმწიფო ძალაუფლებას ერთმანეთთან აკავშირებს პოლიტიკური პარტიები. ეს ორგანიზაციები იქმნება იმისათვის, რომ ადამიანთა გარკვეული გაერთიანება სახელმწიფო ძალაუფლების ბერკეტებს დაეუფლოს, მაგრამ თავისი ბუნებით პოლიტიკური პარტიები სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებია; ზ) მნიშვნელოვანი და საყურადღებოა ასევე ისეთი სამოქალაქო ორგანიზაციების გაჩენა–არსებობა, რომლებიც არსებული უკანონო სისტემის შედეგია. ესენია არიან: ლტოლვილთა და იძულებით გადაადგილებულთა, ხშირად მათი სიტუაციიდან გამომდინარე, ფარული საზოგადოებრივი ორგანიზაციები და ასევე საქართველოდან იძულებულ ემიგრირებულთა, ქვეყნის გარეთ არსებული სამოქალაქო საზოგადოებებიც, რომელთა მოქმედებათა შედეგებიც, იგივე, ზემოთნახსენები მიზეზების გამო, სამწუხაროდ, ვირტუალურ გარემოში განიფანტებიან.

თ) გარდა ამისა, სამოქალაქო საზოგადოების ცნებაში შედის სხვადასხვა სახის კერძო გაერთიანება, რომელიც მხოლოდ მისი წევრების ინტერესების გარშემო არსებობს და შეიძლება არც ცდილობდეს რაიმე გავლენის მოხდენას საზოგადოებრივ გარემოზე, მაგალითად, სხვადასხვა კლუბი ინტერესების მიხედვით. ამრიგად, საქართველოში სამოქალაქო საზოგადოებისა და სოციალური კაპიტალის დაბალი მაჩვენებლის მთავარი მიზეზი საბჭოთა წარსულისა და ქვეყნის ბოლო უახლესი ისტორიის პოლიტიკური კატაკლიზმებია. არ არსებობს სამოქალაქო საზოგადოების მაჩვენებლის გაზრდის სპეციფიკური ფორმაც, რითაც საქართველოში არსებული სამოქალაქო საზოგადოებრივი ორგანიზაციების სპეციფიკის შეცვლა უნდა მოხდეს.

აუცილებელია, მოხდეს მოქალაქეთა დაინტერესება სამოქალაქო საზოგადოების ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი ღირებულებებისა და ფასეულობების განმტკიცებაში და ყურადღება დაეთმოს არა უცხოელ დამფინანსებლებს, არამედ რიგით მოქალაქეებს.

სასურველია, საზოგადოებრივი სექტორი იმდაგვარად გაძლიერდეს, რომ სამოქალაქო საზოგადოებრივმა ორგანიზაციებმა დამოუკიდებლად შესძლონ არსებობა. ამ კუთხით, სამოქალაქო საზოგადოებები ანგარიშვალდებულები იქნებიან საზოგადოებასთან, თავიანთ ხალხთან და არა – არასასურველ დონორ ორგანიზაციებთან. დღეს, რათა ქვეყანაში სამოქალაქო საზოგადოება შეიქმნას, საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოებრივ სივრცეს ვერ აამოქმედებს მხოლოდ მოხალისეობრივი რესურსები. სამწუხაროდ, ადამიანები ვერ ხედავენ თავიანთ როლს სამოქალაქო საზოგადოების მშენებლობაში. ისინი კი, ვინც ჩართულები არიან სამოქალაქო აქტიურ ცხოვრებაში, უმეტესად, ფინანსურ გამორჩენას ელოდებიან მხოლოდ და რეალურად სხვა მიზნებს ემსახურებიან.

საქართველოში სრული ნიჰილიზმია, უარყოფილია ეროვნულ–სარწმუნოებრივი, ზნეობრივი და ეთიკური ნორმები, ქცევის წესები, ზოგადად ადამიანის არსებობის რაიმე აზრი და მიზანი. ჩვენში ჩანერგეს ნიჰილიზმი, იმისი რწმენა, რომ, რაც გინდა გააკეთო, მაინც არაფერი გვეშველება, ილაპარაკე, წერე და იკითხე, რამდენიც გინდა, წინააღმდეგობას მაინც აზრი არა აქვს.

თავგზააბნეული ადამიანი ვერ ხვდება, თუ რას ნიშნავს აბსოლუტურად ლოგიკას მოკლებული საზოგადოება, ეკონომიკური ქაოსი, რომელიც გარს გვაკრავს, ან რა შედეგამდე შეიძლება მიგვიყვანოს ამ ქაოსმა. ვერ ხვდება, რომ ის თავისნაირ იმედდაკარგულ, გაბოროტებულ თანამოძმეთა შორის იმყოფება.

ამრიგად, ყალიბდება საზოგადოება, რომ ის უხეიროა, რომ არაფერი შეუძლია. ეს აზრი კი არაცნობიერში დაბეჯითებით და მეთოდურად მყარდება.

ცინიზმიც აგრესიის გარეშე, ეს უკვე ნიჰილიზმია. ნიჰილიზმი არის შეშინებული ადამიანის ცინიზმი და ეს მისი ილუზიური სამყაროს აღქმიდან მოდის. ეს ნათლად ჩანს, რადგან ნიჰილიზმის განმარტებიდან გამომდინარე, ადამიანს არაფერი არ უნდა სწამდეს, არც კეთილი საქმის წამოწყებისა. ყურადსაღებია, თუ როგორ იძაბება ასეთი ადამიანის ყურადღება, რა ინტერესით ისმენს ნებისმიერ ინფორმაციას უარყოფითი მოვლენების განვითარებაზე და ამით იმგვარ კმაყოფილებას განიცდის, რაც მხოლოდ სულით სუსტს ახასიათებს. სამწუხაროდ, დანაშაულებრივი სახელმწიფო გადატრიალებით მოსულმა არალეგიტიმურმა, პოლიტიკურ-კრიმინალურმა სისტემამ, ამ კატეგორიის პირთა რიცხვის უსაშველოდ გაზრდა ეფექტურად შესძლო. სწორედ ამ სოციალურ ფენაში იბადება ტოტალური, სახელმწიფოსადმი პათოლოგიური შიში, რომელიც საზოგადოების უდიდეს ნაწილში ვირუსივით ვრცელდება.

ადამიანის შესაძლებლობისადმი ნიჰილიზმი სკეპტიციზმს ბადებს და ის, რომ ადამიანებს არაფრის შეცვლა არ შეუძლიათ, უკვე ჩამოყალიბებული, ცივი, გამყარებული აზრია. სკეპტიკოსი ამის დამტკიცებას უკვე პრიმიტიულ გრძნობებს კი არა, მთელ თავის შემორჩენილ ინტელექტს ახმარს და როცა ესეც სწყინდება, უკვე გულგრილ ინდივიდად ყალიბდება. საქართველოში გულგრილობასაც თავისი ელფერი დაჰკრავს. ის გულგრილია ყველაფრის მიმართ, გარდა ფულისა. ვერ ხვდება და ვერც ვერასოდეს მიხვდება, რომ მანამ, სანამ ჩვენი საზოგადოების უმრავლესობა გულგრილია, რაიმე მცდელობა პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური, თუ კულტურული აღმავლობისაკენ აზრს მოკლებულია.

ნიჰილიზმი ხელს უშლის ეროვნულ–ფსიქოლოგიურ ერთობას და ხელს უწყობს ეროვნულ და პოლიტიკურ კასტრაციას.

პოლიტიკური ნიჰილიზმი ანარქიას ეთავსება და ამ შემთხვევაში მისი მეორე უკიდურესობა ავტორიტარიზმია, რომელიც აიძულებს ადამიანს, მორალური და ბუნებით-სამართლებრივი მოთხოვნების საწინააღმდეგოდ იცხოვროს და იმოქმედოს, არღვევს მის შინაგან სამყაროს და ართმევს მას ადამიანურ სახეს.

ქვეყანაში ფსიქოლოგიური ბერკეტებით გამოწვეული ნიჰილიზმი და საზოგადოებრივი სასიკვდილო სენი მძვინვარებს, მისი განკურნება კი ისტორიციზმის დამცავი ფსიქობერკეტებით, ეროვნულ–სარწმუნოებრივი იდეოლოგიის შეიარაღებითა და ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი ლეგიტიმაციის გზითაა შესაძლებელი.

დღეს საქართველოში პოლიტიკური პროცესები და ურთიერთობები ისეთ რეჟიმშია, ქვეყნის მართვის სადავეები ისეთ ძალებს აქვთ ხელში ჩაგდებული, რომლებმაც არსებითად დააჩქარეს, ფორსირებული ხასიათი მისცეს ქართული სახელმწიფოებრიობის, ქართველი ერის თვითმყოფადობისა და ძირეული ფასეულობების წინააღმდეგ მიმართულ ნეგატიური ენდოგენური და ეგზოგენური ფაქტორების გამოვლენასა და კონსოლიდაციას, რისკებისა და რეალური საფრთხეების ზრდას.

ჩვენს ქვეყანაში დამყარებული რეჟიმი არამარტო ფიგურალურად, შინაარსითაც საოკუპაციოა, რამეთუ ამ რეჟიმს არ სჯერა, რომ ხალხს აქვს შინაგანი იმანენტური პოტენცია, თავადვე უზრუნველყოს პირადი კეთილდღეობა, ბედნიერება და პროგრესი. ხელისუფლება გამომწვევად უგულვებელყოფს საზოგადოებრივ აზრს, ხოლო განსხვავებული აზრის ღია გამოხატულებას სისტემატურად დევნის და ოპოზიციურად, კრიტიკულად მოაზროვნეებს მტრულ, ანტაგონისტურად განწყობილ ძალებად აღიქვამს. ფაქტობრივად ხელისუფლება ყველა მეთოდით (პოლიტიკური, ეკონომიკური, ფსიქოლოგიური, ადმინისტრაციული, ძალისმიერი და ა.შ.) ცდილობს ჩამოაყალიბოს მაქსიმალურად მასზე დამოკიდებული და კონტროლირებადი საზოგადოება, მხოლოდ მისთვის მისაღები სოციალური სტრუქტურით.

დღეს შემაშფოთებელია ის, რომ ნდობა სხვების მიმართ, რაც სოციალური კაპიტალის ერთ-ერთ შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს, ქვეყანაში დაბალია და იგი განუხრელად კლებულობს. კიდევ უფრო მკვეთრად დაეცა მოსახლეობის ინტერესი პოლიტიკის მიმართ. დადასტურებულად ითვლება პოლიტიკისადმი ინტერესის შედარებითი სიმცირე ახალგაზრდებსა და ხანდაზმულებს შორის. დაბალია საქართველოს მოსახლეობის საზოგადოებრივი აქტიურობა. ყველანაირი მონაცემები ცალსახად მიუთითებს სამოქალაქო აქტიურობის დაბალ ხარისხზე და შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ამის ერთ–ერთი ფაქტორი სხვებისადმი ნდობის დაბალი დონეა, რაც, საზოგადოებრივი ცხოვრებისადმი ინტერესის მსგავსად, ბოლო წლების განმავლობაში განუხრელად კლებულობს. უმნიშვნელოა სამოქალაქო სექტორის ხილვადობაც, ხოლო პერსპექტივა საზოგადოებებს შორის ურთიერთთანამშრომლობის განვითარებისა – არასახარბიელო და ძალზე მცირეა. ძალზე დაბალია ნდობა ყველა ძირითადი სახელმწიფო ინსტიტუტის, ოპოზიციისა და მედიის მიმართაც. სამოქალაქო საზოგადოება კი, შინაარსობრივად, ისეთი საზოგადოება უნდა იყოს, სადაც ყველა წევრმა უნდა იცოდეს საკუთარი უფლება–მოვალეობები, აქტიურად იბრძოდეს თავისი უფლებების დასაცავად და საკუთარი მაგალითის ჩვენებით, აქტიურად მოუწოდოს სხვებსაც, რომ მათაც შეასრულონ თავიანთი მოვალეობები.

სამოქალაქო საზოგადოებაში მოქმედ პირებს, მათი ავტონომიურობისა და მოქმედების თავისუფლების დასაცავად, აუცილებლად ესაჭიროებათ ინსტიტუციონალიზებული სამართლებრივი მიდგომა და წესრიგი. სამოქალაქო საზოგადოება ხომ ისეთი საზოგადოებაა, სადაც მის წევრებს, პირველ რიგში, კარგად აქვთ გაცნობიერებული საკუთარი მოქალაქეობრივი ვალდებულებები. ეს არის უწყვეტი პროცესი, რომლის დროსაც ადამიანები ეხმარებიან ერთმანეთს ზოგადი და ყოველდღიური პრობლემების დაძლევაში და, რაც მთავარია, ეს უფლება-მოვალეობები აგებულია ისეთ ღირებულებებზე, როგორიცაა თავისუფლება, პლურალიზმი, ნიჭიერება, სამართლიანობა, ჰუმანიზმი, ადამიანის უფლებები, ეროვნული-სახელმწიფოებრივი ინტერესები და სხვა ზოგადსაკაცობრიო პროგრესული მონაპოვრები. ამიტომაც, ალბათ, უპრიანი იქნებოდა სამოქალაქო საზოგადოებისათვის გვეწოდებინა ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი საზოგადოება.

საქართველოში ასეთი საზოგადოების ჩამოყალიბებაზე საუბარი დროულია და აუცილებელი, სანამ მოსახლეობა არ შეიგნებს, რომ მთავრობასა და მთავრობის მოხელეებს რიდით და აღტაცებით კი არ უნდა უყურონ, არამედ უნდა თვლიდნენ, რომ ისინი მათი მოსამსახურეები არიან.

ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი საზოგადოება უნდა იყოს თავისუფალ ადამიანთა ერთობა, რომელთაც აერთიანებთ ეროვნული და სახელმწიფოებრივი ნება, იარსებონ საზოგადოებად. მოქალაქეობა კი უბრალოდ ნიშნავს კეთილ ნებას, როგორც შეგიძლია იყო პირადად მონაწილე და პასუხისმგებელი იმაზე, რაც შენს ირგვლივ ხდება.

ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი საზოგადოება – ეს სერიოზული საპასუხისმგებლო ტვირთია და არა – უცხოეთის წინაშე საკეკლუცო და სამარიაჟო და, რაც მალე გააცნობიერებს ამას ხალხი და ხელისუფლება, მით უკეთესი.

აუცილებელი და გადაუდებელია, ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი და, ამასთან, ქვეყნის მკვიდრთა მოქალაქეობრივი თვითშეგნების ჩამოყალიბება და გაზიარება ხალხთან. საზოგადოებრივი აქტიურობა და აქტიური ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი ნიშნის მატარებელი ქვეყნის მოქალაქე, თავისუფლებისა და ჭეშმარიტი დემოკრატიის ძირითად ნიშანს და მისი განხორციელების საფუძველს წარმოადგენს. ადამიანის სამოქალაქო აქტივობას კი მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს სხვა ადამიანთა მიმართ ნდობა და საზოგადოებრივი ცხოვრებისადმი ინტერესი.

სამართლიანობა, კანონიერება, ლეგიტიმაცია, ტერიტორიული მთლიანობა, უმუშევრობა, სიღარიბე, გარემოს დაბინძურება, ქვეყნის ქონების გაჩანაგება–გასხვისება, ქართული ტრადიციების დაკარგვა და სხვა ზღვა ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი პრობლემები, მიჩნეულ უნდა იქნეს, როგორც ქვეყნისათვის ყველაზე მნიშვნელოვან საჭირბოროტო საკითხებად.

აუცილებელია, საკუთარი ქვეყნისათვის, ჩვენი და ჩვენი შვილების ბედნიერი მომავლისათვის გააქტიურება, ამიტომაც საჭიროა, საერთო ძალებით შევქმნათ ღირსეული ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი ლეგიტიმაციის ინსტიტუტი, სადაც უნდა წარმოვაჩინოთ დელეგირებული თავისუფალი საზოგადოება, ნიჭიერი, პროფესიონალი, აქტიური ადამიანები, ჩვენვე ვაქციოთ ლიდერებად, რათა პროფესიონალ მამულიშვილთა ნაკრებმა შეიმუშაოს მართლაც საღი აზრი და დასახონ ქვეყნისათვის სასარგებლო გზები, წარმოადგინონ ისინი საერთო სამსჯავროზე გამოსატანად, გაუზიარონ საზოგადოებასა და ხალხს.

`ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი ლეგიტიმაციის ინსტიტუტი” უნდა ემყარებოდეს, ,,საქართველოს ეროვნულ–განმათავისუფლებელ მოძრაობის მანიფესტის” ძირითად იდეურ და სახელმწიფოებრივ პრინციპებს. მან უნდა შეიმუშაოს და წარმოადგნოს ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი კონცეფციები, პროგრამები და საერთო სახელმწიფოებრივი სტრატეგიული თუ დარგობრივი პლატფორმები, რითაც შეიქმნება საშუალება, მისი განხორციელების შემთხვევაში, ლეგიტიმაცია გაუკეთდეს ყოველივე დადებითსა და პროგრესულს ჩვენი ქვეყნის სამართლებრივი, კანონიერი ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი აღდგენა–განვითარებისათვის.

`ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი ლეგიტიმაციის ინსტიტუტი” თავადაც მთლიანად უნდა წარმოადგენდეს საქართველოს ეროვნულ–განმათავისუფლებელ მოძრაობის უმნიშვნელოვანეს და ძირითად ბირთვს. `ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი ლეგიტიმაციის ინსტიტუტი” შექმნილი უნდა იქნას, როგორც სხვადასხვა თავისუფალი სამოქალაქო საზოგადოებების თუ ინდივიდუალური პირების კონსოლიდაციისთვის, მათი ერთობლივი საქმიანობისათვის, ეროვნული პრინციპების დაცვით, ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი განვითარებისა და მოღვაწეობის ნიშნით.

ამავე დროს, `ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი ლეგიტიმაციის ინსტიტუტის” თითოეული საზოგადოება თუ ინდივიდუალური პირი დამოუკიდებელი და თავისუფალი უნდა იყოს თავის საქმიანობაში და მთლიანობაში უნდა ემსახურებოდეს ქვეყნის აღმშენებლობისა და განვითარების საქმეში საქართველოს ეროვნულ–განმათავისუფლებელ მოძრაობის მიზნებისა და ამოცანების განხორციელებისათვის აუცილებელი თეორიული და საკადრო ბაზის მომზადებას.

`ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი ლეგიტიმაციის ინსტიტუტის” ძირითადი მიზნები შეიძლება ასე ჩამოყალიბდეს:

ა) ეროვნული და სახელმწიფოებრივი განვითარების იდეათა და ღირებულებათა (ეროვნულ ფასეულობათა) სისტემის ჩამოყალიბება და ლეგიტიმაცია;

ბ) სახელმწიფოსა და დარგობრივი განვითარების კონცეფციების, საქართველოს ეროვნულ–განმათავისუფლებელ მოძრაობის პოლიტიკურ-ეკონომიკური პლატფორმისა და პროგრამის შემუშავება;

გ) საქართველოს ეროვნულ–განმათავისუფლებელი მოძრაობის სამოქმედო პროგრამის საკადრო უზრუნველყოფა და აქტიური მონაწილეობა თავად მოძრაობაში.

`ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი ლეგიტიმაციის ინსტიტუტის” საქმიანობის ძირითადი მიმართულებებად და ფუნქციებად შეიძლება დაისახოს:

ა) ქართული ცნობიერების თავისებურებათა კვლევა და ეროვნულ-სარწმუნოებრივ ფასეულობათა სისტემის ანალიზი და დაცვის მექანიზმების შემუშავება;

ბ) ქვეყნის განვითარების პრიორიტეტულ მიმართულებათა განსაზღვრა;

გ) ქვეყნის დარგობრივი განვითარების კონცეფციებისა და პროგრამების შემუშავება. მათი რეალიზაციისათვის აუცილებელი ინსტიტუციონალური მექანიზმებისა და საკანონმდებლო-ნორმატიული ბაზის პროექტების შექმნა;

დ) ქვეყნის ინტელექტუალური რესურსის მონიტორინგი. სათანადო კვალიფიკაციის პროფესიონალი კადრების მოზიდვა და დარგობრივი კომისიების საქმიანობაში ჩაბმა, მომავალ პარტიულ და სახელწიფო მოხელეთა გამოვლენა-შერჩევა და მათი პოლიტიკური და პროფესიონალური სრულყოფა;

ე) შემუშავებული კონცეფციებისა და პროგრამების პრეზენტაცია და მათი საჯარო განხილვა თემატური და დარგობრივი კონფერენციების მოწყობის გზით. საზოგადოების ფართო წრეების ჩაბმა ქვეყნის აღმშენებლობის პროგრამის შემუშავებასა და პოპულარიზაციაში;

ვ) ქართული საზოგადოებისათვის აქტუალურ თემებზე საჯარო ლექციების, დისკუსიებისა და დებატების გამართვა;

ზ) საკუთარი კომპეტენციის ფარგლებში წინადადებებისა და რეკომენდაციების მომზადება და წარდგენა. `ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი ლეგიტიმაციის ინსტიტუტის” წარმომადგენლებს, გაცნობიერებული უნდა ჰქონდეთ რა საქართველოს სახელმწიფოსა და ქართველი ერის დღევანდელი მძიმე მდგომარეობა, თავისი მოღვაწეობით პასუხისმგებლობა უნდა აიღონ ქართველი ერის წინაშე.

ქვეყნის ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი განვითარების პროცესის დისკრედიტაციის მექანიზმების გაცნობიერება ჭეშმარიტად სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოყალიბებისაკენ გადადგმული მნიშვნელოვანი ნაბიჯია.

დადგა დრო, დამოუკიდებლად ვმართოთ ჩვენი ქვეყანა, ეროვნულ–სახელმწიფოებრივი პრინციპების დაცვითა და მსოფლიოში აღიარებულ სახელმწიფოთა უფლებებისა და კოლექტიური უსაფრთხოების ფუნდამენტური პრინციპების გათვალისწინებით. დროა, შევქმნათ ქვეყანა, დაფუძნებული სამართლიანობის, თანასწორუფლებიანობისა და პიროვნული თავისუფლების ჰარმონიულ შეხამებაზე. ამ მიზნის მისაღწევად ნებისმიერი მიმართულება, სოციალური, მეურნეობასთან თუ წარმოებასთან დაკავშირებული, ეკოლოგიური პრობლემა თუ პოლიტიკური საკითხი, უნდა ვაქციოთ საკუთარ საქმედ და გავხადოთ ერთიანი, განუყოფელი საქართველოს სახელმწიფოს, მისი ხალხის ინტერესების დამცველად, რათა აშენდეს ერთიანი ეროვნული სხეულით გასხივოსნებული სახელმწიფო. ყოველივე ამის განსახორციელებლად კი აუცილებელია, საქართველომ, სხვა მნიშვნელოვან პრობლემათა შორის გადაჭრას უპირველესი პრობლემა – უნდა აღდგეს და მოწესრიგდეს საქართველოს ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი ლეგიტიმაციის, კანონიერების, სამართალმემკვიდრეობისა და ტერიტორიულ მთლიანობის სამართლებრივი საფუძველი.

საქართველოს ეროვნულ-გამანთავისუფლებელ – ეროვნულ–სარწმუნოებრივ მოძრაო –ბასთან ერთად, თითოეულმა ჩვენთაგანმა უნდა ავიღოთ ინიციატივა, ვიყოთ ამ პროცესების წარმმართავი ძალა, რომლის მიზანი იქნება, დაამკვიდროს ქვეყანაში მშვიდობა, ურთიერთგაგება, მონანიებისა და მიტევების გზით ხელი შევუწყოთ ეროვნული თანხმობისა და შერიგების პროცესს. არა რომელიმე სხვა მოწოდება, ლოზუნგი, არამედ – სწორედ სახელმწიფოებრიობის აღმშენებლობის, დემოკრატიული და სუვერენული საქართველოს გადარჩენის იდეა უნდა გახდეს ის შემაკავშირებული მიზანი, რომელმაც შესაძლებელი უნდა გახადოს ეროვნულ ძალთა გაერთიანება და რეალურად ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი თანხმობის მიღწევა. მხოლოდ სახელმწიფოებრივი აღდგენა-აღორძინებისა და განვითარების ძირითად პრინციპებზე დაყრდნობით მიღწეული სრული, ჭეშმარიტი ეროვნული თანხმობა და შერიგება უნდა წარმოადგენდეს ერთადერთ სავალდებულო პოზიციას სახელმწიფოს ყველა მოქალაქისათვის, პოლიტიკური თუ არაპოლიტიკური ორგანიზაციებისათვის და ეს ბრძოლა უნდა გაგრძელდეს მანამ, სანამ ქართველ ხალხს არ ეყოლება ერის ნების გამომხატველი სამართლებრივი, კანონიერი, ეროვნული, ლეგიტიმური ხელისუფლება, რამეთუ მიგვაჩნია, რომ სხვა გზა არის გათიშულობის, დაპირისპირების და კონფრონტაციის გზა.

მიზნად უნდა დავისახოთ: საქართველოს გათავისუფლება ქვეყნის შიდა, თუ გარე მტრული ძალებისაგან და ამ მიზნის მისაღწევად გავაერთიანოთ ჩვენი ადამიანური, ორგანიზაციული, საინფორმაციო, ფინანსური და სხვა რესურსები, ავირჩიოთ მიზანმიმართული, შეურიგებელი და თავგანწირული ბრძოლის გზა, ჩვენს რიგებში მოვუხმოთ ყველა ჭეშმარიტ მამულიშვილს, რათა ერთად ვიხსნათ სამშობლო;

საქართველოს ნამდვილ მამულიშვილს, განურჩევლად მისი ეთნიკური წარმომვლობისა, გაცნობიერებული უნდა ჰქონდეს, ემსახუროს საქართველოს ეროვნულ–სახელმწიფოებრივ უზენაეს ინტერესებს, მარადიული ჭეშმარიტების მოთხოვნებს.

მთავარი ამოცანაა საზოგადოებრივი ცხოვრების ყველა სფეროში ერის პოტენციალის მაქსიმალური გამოვლენა, ეროვნულ-სარწმუნოებრივი ინტერესების დაცვა, ერის თვითმყოფადობის – განათლების, მეცნიერებისა და კულტურის აღორძინება, ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებების დამკვიდრება, საკუთარი იერსახის შენარჩუნება-განვითარებით მსოფლიო ცივილიზაციაში ქართველი ერისათვის ღირსეული ადგილის დამკვიდრება.

ცხოვრება აქტიურ მოქმედებას ითხოვს, უმოქმედობა სიკვდილია.