• რა არის რუსეთი?

♣ რუსეთი – Russia

• რა არის რუსეთი? გეოგრაფია, მოსახლეობა, რელიგია, არმია…
• რუსეთის კვდომა. რუსი მეცნიერები ადასტურებენ რუსეთის სწრაფ და გარდაუვალ სიკვდილს
• თეოდორ კრაშენინიკოვი – იმპერია, ვითარცა წყევლა

***

რა არის რუსეთი?

გეოგრაფია

რუსეთის ტერიტორიის 70% – ეს არის მიწათმოქმედების საშიში ზონა. სასოფლო სამეურნეო სეზონი რუსეთის ტერიტორიის დიდ ნაწილზე შეადგენს 2-3 თვეს. ტერიტორიის 50 % უკავია ტყეებს. დასახლებული პუნქტების საერთო რაოდენობა – 157. 895, ამათგან 30. 000 –ზე მეტს არ გააჩნია სატელეფონო კავშირი. რუსეთში 39. 000 მიტოვებული სოფელი და დასახლებაა.

მოსახლეობა

რუსეთის მოსახლეობის საერთო რიცხვი შეადგენს დაახლოებით 132 მილ. კაცს. მათ შორის 29 მილ. ცხოვრობს მოსკოვში, სანკტ-პეტერბურგში და ამავე სახელწოდებების ოლქებში. 1 მილიონიანი მოსახლეობის ქალაქებია ნოვოსიბირსკი, ეკატერინებურგი, ნიჟნი ნოვგოროდი, სამარა, ტომსკი, ჩელიაბინსკი, ყაზანი, დონის როსტოვი, უფა, პერმი.

რუსეთში აღირიცხება 87 მილიარდერი, ქონების თვითღირებულების 471,4 $ მრდ-ით. პენსიის საშუალო მოცულობა საშუალოდ მთელს რუსეთში 3 300 რუბლი. ერთი პატიმრის შენახვა მკაცრი რეჟიმის კოლონიაში საჭიროებს 6 800 რუბლს..

რუსეთში 42,2 მილ ღებულობს 6000 რუბლზე ნაკლებს.

რუსეთის 79 რეგიონში შობადობა შემცირდა, სამოცჯერ გაიზარდა სიკვდილიანობა. რუსეთში წელიწადში 8 მილ. აბორტი კეთდება. ეს ახლოა მოსკოვის მოსახლეობის რაოდენობასთან. რუსი კაცის სიცოცხლის საშუალო მოცულობა შეადგენს 59 წელს.

რუსეთის რეგიონალური განვითარების მინისტრი ვლადიმერ იაკოვლევი მიიჩნევს, რომ „ქვეყანაში მალე არავინ იმუშავებს. რუსების 60% – ეს მოხუცები, ბავშვები და ინვალიდებია. 20 მილიონი შრომისუნარიანი ასაკის მამაკაცებიდან დაახლოებით ერთი მილიონი იხდის სასჯელს სხვადასხვა დანაშაულისათვის. 4 მილიონი მსახურობს შშს-ს, სსს-ს და უფს-ის სისტემაში, კიდევ 4 მილიონი ქრონიკული ალჰოკოლიკია, 1 მილ. ნარკომანი, აცხადებს იაკოვლევი. მინისტრმა დაამატა, რომ მამაკაცთა სიკვდილიანობა რუსეთში 4-ჯერ აღემატება ქალებისას. „ახლა ჯანმრთელი მამაკაცების დანაკარგი ეფარდება სსრკ-ში დიდი სამამულო ომის წლების დანაკარგებს“ – თვლის იაკოვლევი.

ვინ მუშაობს რუსეთში

მოსახლეობის საერთო რაოდენობის 62% შეადგენს საპენსიო და წინა საპენსიო ასაკის ადამიანები. ეს 81,8 მილიონ ადამიანზე მეტია. დარჩენილთა შორის:

– არმია. თითქმის 1,5 მილიონი ადამიანი (მათ შორის 355 ათასი ოფიცერი და 1886 გენერალი);

– უფს, შსს, სსს, პროკურატურა და ა. შ. დაახლოებით 6,6 მილიონი ადამიანი (საშტატო);

– დეპუტატები, ჩინოვნიკები, სოც. ფონდების კლერკები დაახლოებით 9 მილ. ადამიანი;

– სასულიერონი და კულტურის მოღვაწენი დაახლოებით 700 ათასი კაცი.

– პატიმრები და იურისტები, თითქმის 2,5 ადამიანი.

– უმუშევრები დაახლოებით 6 მილ. ადამიანი.

საერთო ჯამში გამოდის რომ რუსეთში 110 მილიონი ადამიანი არაფერს არ აწარმოებს და ცხოვრობს ბიუჯეტის ხარჯზე. სულ კი 132 მილიონი ადამიანია. ამას გარდა დარჩენილებს შორის კი არის სტუდენტების მთელი არმია, ბავშვები, დიასახლისები, უსახლკარონი, ლტოლვილები და ა. შ… რომლებიც არ არიან წარმოებაში დასაქმებულნი. მათი საშემოსავლო შიდა პროდუქტი ცოტათი მეტია ამერიკის ლოს ანჟელესის ერთ ოლქზე.

ასევე რუსეთში, მხოლოდ ოფიციალურად დარეგისტრირებულია:

– ინვალიდები – 12 მილ. მეტი.

– ალკოჰოლიკები- 4,5 მილ. ზევით.

– ნარკომანები – 2,3 მილ მეტი.

– ფსიქიურად ავადმყოფები – 978 ათასზე მეტი.

-ჰიპერტონიკები – 22,4 მილ. მეტი

– შიდსით ინფიცირებულები – არანაკლები ერთი მილიონისაა.

და საერთოდ, რუსეთელების 4 მილიონი – ჩინელია.

რუსეთის რელიგია

რუსეთში 20 მილ. მეტი ადამიანი ისლამის აღმსარებელია და ოფიციალურად მიიჩნევს თავს მუსულმანად. უკანასკნელი 15 წლის განმავლობაში რუსეთში მუსულმანთა რიცხვი 40 % გაიზარდა. საუკუნის შუახანებისათვის მუსულმანი იქნება ყოველი მეოთხე რუსეთელებისა. როგორც რუსეთის მუსულმანთა ეროვნული ორგანიზაციების წარმომედგენლები ამტკიცებენ, ყოველ პარასკევს პეტერბურგში მეჩეთში მინიმუმ სამი რუსი ღებულობს ისლამს.

ვადიმერ პუტინმა უკვე შესთავაზა „ისლამური ფედერაციის“ ორგანიზაციის წევრ ქვეყნებს, მიიღონ იქ რუსეთი. ისლამის განვითარებისათვის რუსეთში 2007 წელს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან გამოყოფილ იქნა 800 მილ. რუბლი, მათშორის 400 მილ. ისლამურ განათლებაზე. რუსეთი ერთადერთია იმ „არამუსულმანური“ სახელმწიფოებიდან, რომელმაც აღიარა ჰამასის გამარჯვება პალესტინაში არჩევნებზე (01. 2006) და ამ ორგანიზაციის ლიდერები ორჯერ იყვნენ მიწვეულნი რუსეთში (02. 2006 და 02.2007). 2015 წლისათვის რუსეთის არმიის ჯარისკაცებისა და ოფიცრების უმრავლესობა მუსულმანი იქნება.

ამასთანავე რუსეთში ჭეშმარიტი მართლმადიდებლები არაუმეტეს 4, 5%. თვეში ერთხელ მაინც მაზიარებლები 2% მეტი, კიდევ წელიწადში ერთხელ 6%. ერთმა მეხუთედმა არც კი იცის რა არის ეს. რუსეთში არის აგრეთვე პატარა ფენა იუდეველებისა და სულ მცირე ბუდისტებისა. დანარჩენები შეიძლება მივაკუთვნოთ ათეისტებს., მრავალღმერთიანებს და კერპთთაყვანისმცემლებს.

რუსეთელების 32% დღემდე თვლის, რომ ადამიანის ბედზე შეიძლება ზემოქმედება მოხდეს მაგიის საშუალებით, უფრო მეტ ადამიანს სჯერა ჰოროსკოპებისა. მაგრამ მოსკოვში გამოკითხულთა 74% -ს არ სჯერა არავითარი მაგიისა გარდა ფულისა.

მოსკოვი

გაყიდული პროდუქტების 40% მეტი ფალსიფიცირებულია. თითქმის 70% კვების პროდუქტებისა იწარმოება იმ ტექნოლოგიიური საშუალებებით, რომლებიც აწარმოებს უხარისხო საკვებს. მოსკოვში ელიტური ბინების კვადრატული მეტრის ღირებულება აჭარბებს 109. 000 $. ერთი კოლიგრამი ოქროთი მოსკოვში შესაძლებელია 4 კვადრატული მეტრი საცხოვრებელი ფართის ყიდვა.

რუსეთის დედაქალაქ მოსკოვში სულ 11 მილ. მეტი მაცხოვრებელი ცხოვრობს. მოსკოვში უფრო მეტი აზერბაიჯანელია ვიდრე ბაქოში, და უფრო მეტი თათარი ვიდრე ყაზანში. ამასთან ერთად, სლავები (უკრაინელები, ბელორუსები და რუსები) ეს მხოლოდ მოსკოვის მოსახლეობის ერთი მესამედია.

– რუსები – 31%

– აზერბაიჯანელები – 22%

– უკრაინელები და ბელორუსები – 11%

– თათრები, ბაშკირები და ჩუვაშები – 10%

– ტაჯიკები, უზბეკები, ყაზახები, ყირგიზები, ჩეჩნები, დაღესტნელები, ინგუშები -9%

– მოლდაველები, ბოშები და ებრაელები – 8%

– კორეელები, ჩინელები, ვიეტნამელები – 5%

– სხვა ხალხები – 4%

მოხეტიალე ცხოველების სტერილიზაციისათვის მოსკოვში იხარჯება ყოველწლიურად 87 მილ. რუბლი. 13. 000 რუბლი ერთ სულზე. ეს მეტია, ვიდრე უსახლკარო ბავშვებზე. და კიდევ მოსკოვში გაიხსნა მსოფლიოში პირველი ბავშ-ალკოჰოლიკთა გამოსაფხიზლებელი – ბავშვთა და მოზარდთა ნარკოლოგიური სტაციონალურო გამოსაფხიზლებელი N: 12 ნარკოლოგიური დინსპანსერის ბაზაზე.

ჩვენი რაშა (ანტირეკორდები)

მსოფლიოში რუსეთს უკავია მეორე ადგილი ყალბი წამლების გავრცელებით. აფთიაქებში 92% წამლებისა ფალსიფიცირებული ან ვადაგასულია.

რუსეთის ბაზარი იმპორტული ტანსაცმლისათვის უბრალოდ საოცრებაა – 95% მეტი.

რუსეთს უკავია 147 ადგილი (180-დან) კორუფციის მიხედვით მსოფლიოში.

მსოფლიოში რუსეთს უკავია მესამე ადგილი არაპოპულარობის მიხედვით (ირანისა და ამერიკის შემდეგ).

რუსეთში არსებობს 160-ზე მეტი მაკონტროლებელი ორგანო, რომელთაც შეუძლიათ თქვენთან მოსვლა შემოწმებაზე.

პატიმრების მიხედვით მსოფლიოში რუსეთს უკავია მეორე ადგილი (აშშ-ს შემდეგ), შემდეგ მოდიან ყაზახეთი და ბელორუსია.

რუსები ყოველწლიურად გასცემენ 3 მრდ. დოლარ ქრთამს სხვადასხვა ინსტანციებში. სასამართლოებში ქრთამების ყოველწლიური მოცულობა აღწევს 210. მილ $. სასამართლო ქრთამის საშუალო მოცულობაა 9,5 ათასი. საქმე ცუდადაა უმაღლეს სასწავლებლებში, უფასო სამედიცინო მომსახურეობაში, არმიაში გაწვევაში და საცხოვრებელი ფართის მიღებაში.

რუსეთში აღრიცხვაზე აყვანილია 200 ათასზე მეტი „კანონიერი ქურდი“.

რუსეთში ექიმის, საშუალო და უმცროსი მედპერსონალის შრომითი ანაზღაურება ყველაზე დაბალია მსოფლიოში, მცდარი და გამიზნულად ყალბი დიაგნოზები – ყველაზე მაღალია მსოფლიოში.

რუსეთის მოზარდთა 70% დაავადებულია ქრონიკული ავადმყოფობებით, სტუდენტთა მესამედი იყენებდა ნარკოტიკებს, ბავშვთა და მოზარდთა მესამედი ჩამოყალიბებული მწეველია. ორმა მილიონმა მოზარდმა არ იცის წერა კითხვა.

186 ათას სასწავლო დაწესებულების ხელმძღვანელზე აღძრულია სისხლის სამართლის საქმე, გამოვლენილია 3,5 ათასი დანაშაული. უმაღლეს სასწავლებლების სისტემაში ქრთამების ჯამმა მიაღწია 500 მილ $ წელიწადში.

რუსეთი სიტყვის თავისუფლების მხრივ მსოფლიოში იმყოფება 147–ე ადგილზე, რუსეთის საინფორმაციო საშუალებების 80% კონტროლირდება ხელისუფლების მიერ. რუსეთის ცენტრალური ტელეარხები ეთერის 90% უთმობს ხელისუფლების შესახებ დადებით საინფორმაციო პროგრამებს.

რუსეთის ინტერნეტ-ტრაფიკის 80% – პორნოგრაფიის გადმოტვირთვაა.

რუსეთში ლიტრი ბენზინის ღირებულება 16-20 რუბლია. სხვა ნავთობის იმპორტირებად ქვეყნებში ლიტრი ბენზინი ღირს 70 კაპიკდან 5,6 რუბლამდე.

რუსეთის არმია

1994 წლიდან სასაზღვრო ჯარებში ახალი ტექნიკის მიწოდება შეწყდა და 2007 წლამდე არ აღმდგარა. 1960 წლიადან საარტილერიო საპროექტო ბიუროებმა და საკონსტრუქტოროებმა არ გასცეს არცერთი ახალი ნამზადი.

ახალი სამხედრო ფორმის კომპლექტი ღირს 50. 000 რუბლი. აქედან შინელი 12. 000 რუბლი, ხოლო ჩვეულებრივი საფორმო ჰალსტუხისთვის გადასახადების გადამხდელები გასცემენ „მხოლოდ“ 600 რუბლს.

უკანასკნელი დროისათვის რუსეთის სამხედრო-საზღვაო ფლოტი შემცირდა 60%.

ბევრი მფრინავისათვის გაფრენები ვერ აღწევს მინიმალურ ნორმასაც კი. ორი წლის წინ საფრენოსნო სასწავლებლის კურსანტს ბიუჯეტიდან ერიცხებოდა დღიურად “მხოლოდ და მხოლოდ” 50 რუბლი. სამომსახურეო ძაღლებსისთვისაც კი განკუთვნილია 130 რუბლი.

სამხედრო ბიუჯეტის 40% ( 2008 წლისთვის დაახლოებით ერთი ტრილიონი მანეთი) იქურდება. ზოგიერთი თავდაცვითი დაწესებულებების ხელმძღვანელები უარს აცხადებენ დროულ უკუ შეკვეთაზე იმიტომ, რომ “უკუგება” ქარხანას არ უტოვებს თვითღირებულების საშუალებებსაც.

დანაშაულებებისა და მოვლენების შედეგებით რუსეთის არმიაში გასულ წელს დაიღუპა 2464 სამხედრო მოსამსახურე. მათშორის 469 დაასრულა სისოცხლე თვითმკვლელობით. სხეულის დაზიანებებს, მიღებულს არასაწესდებო ურთიერთობებისას, სამხედროები არ ავრცელებენ.

მშობლებს საგაწვევო სამსახური უჯდებათ არცთუ ცოტა ფული, ნაწილებში უკვე გამომუშავებულია თავისებური ტარიფი: თავისუფალი გასვლა 1-2 ათასი რუბლი, ნაწილში შესვლა – 50 რუბლი, პლიუს 500-800 რუბლი თვეში, რათა “ბაბუებმა” არ სცემონ. წვევამდელთა მშობლების წინაშე არცთუ ისე უბრალო არჩევანი დგება: გადაიხადონ 5.000 $, რათა გამოისყიდონ არმიიდან, ან დახარჯონ 10. 000-ზე მეტი მსახურობის განმავლობაში, და რისკის ქვეშ დააყენოს ვაჟიშვილის ჯანმრთელობა.

სიკვდილიანობა

რუსეთში ყოველ წუთში კვდება 5 ადამიანი, ხოლო იბადება მხოლოდ 3. ყოველწლიურად რუსეთი კარგავს დაახლოებით ფსკოვის ოლქის მოსახლეობის რაოდენობის ადამიანს. ციმბირში უკანასკნელ წლებში გაქრა 11. 000 სოფელი და 290 ქალაქი.

რუსეთში 26.000 ბავშვი ვერ აღწევს ათ წელს, ყოველდღიურად კვდება 50 ახალშობილი, მათი 70% სამშობიარო სახლებში. თოთხმეტი წლის ასაკის 2 მილ. ბავშვი მშობლების მიერ იცემება, რაც ბევრისათვის სიკვდილით მთავრდება. კიდევ 2 მილ. ობოლია.

რუსეთში მამაკაცების 70% და ქალების 30% ეწევა, ამის გამო რუსეთში ყოველწლიურად იღუპება 270.000 ადამიანი.

აბორტები რუსეთში ორჯერ მეტია, ვიდრე შობადობა. საშუალოდ რუსეთელი ქალი სიცოცხლის მანძილზე იკეთებს 2,1 აბორტს. აბორტების საშუალებით წყდება ფეხმძიმობის 64,2%. ევროპაში 25% მაჩვენებელი არ ითვლება კატასტროფად! რუსეთში ყოველ მეხუთე აბორტს იკეთებენ არასრულწლოვნები.

საგზაო-სატრანსპორტო შემთხვევებში რუსეთში წელიწადში იღუპება 35.000 ადამიანი. დაზიანებულთა რაოდენობა აჭარბებს 215.000. ზარალი ავტოკატასტროფებიდან წელიწადში შეადგენს 243 მრდ რუბლს.

რუსეთში ყოველწლიურად ხდება 58.000 თვითმკვლელობა. მკვლელობა – დაახლოებით 40. 000. თვითმკვლელები არიან სამხედრო მომსახურენი (70% -მდე არმიაში ხდება სამსახურის პირველ წელს), პატიმრები (60% პატიმრობის პირველ სამ თვეში და განთავისუფლების წინა თვეებში), თადარიგის ოფიცრები და პენსიაში გასული პირები.

Tawba.info (Jamaat Bulgar)

ქართულად თარგმნა ალ. სანდუხაძემ

http://www.kavkazcenter.com/russ/content/2009/06/15/66214.shtml

***

რუსეთის კვდომა. რუსი მეცნიერები ადასტურებენ რუსეთის სწრაფ და გარდაუვალ სიკვდილს

4 მარტს ცნობილმა უკრაინელმა მეცნიერმა კიევის ყოველკვირეულში „ზერკალო ნედელი“ („კვირის სარკე“) გამოაქვეყნა სტატია, რომელშიც რუსულ სამეცნიერო მონაცემებზე დაყრდნობით ცალსახად დასტურდება, რომ რუსეთი, მადლი უფალს, მალე მოკვდება, გაანთავისუფლებს რუსებსა და მასში მცხოვრებ სხვა ხალხებს საუკუნოვანი მონობისა და ექსპლუატაციისაგან, და მისცემს მათ შესაძლებლობას 100 თავისუფალ და აყვავებად ქვეყანაში ცხოვრების, რომელნიც წარმოიქმნებიან პოსტრუსულ სიცვრცეში. უკრაინელი სპეციალისტი მიუთითებს:

„ჩემს დაკვნებში პოსტსაბჭოური რუსეთის შესახებ მე ვეყრდნობი არგუმენტებსა და ფაქტებს, რომლებიც მოცემულია რუსი მეცნიერებისა და ექსპერტების სტატიებსა და შრომებში, რომლებიც მუშაობენ რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის სტრუქტურებში, ფინანსთა სამინისტროსა და რუსეთის ფედერაციის სახელმწიფო კომიტეტში და ასე შემდეგ. ეს შრომები გამოქვეყნებულია რუსთტის სერიოზულ ოფიციალურ პრესაში.

ჩრდილოური წყევლა

გთავაზობთ პოსტსაბჭოური რუსეთის გეოგრაფიის ანალიზის დაწყებას. რუსეთის ჩრდილოეთს უკავია 11,4 მილიონი კვადრატული კილომეტრი, ესე იგი რუსეთის ტერიტორიის 65%. მათ შორის საერთაშორისო კლასიფიკაციით: 5,4 მლ. კვ. კმ. ადამიანის ცხოვრებისათვის არის სრულიად არაკომფორტული ზონა ადამიანის ცხოვრებისათვის, 3,4 – ექსტრემალურად არაკომფორტული ზონა და 2,5 მლნ. კვ. კმ – არაკომფორტული ზონა. ანუ, თანამედროვე რუსეთის დიდი ნაწილი პრაქტიკულად გამოუსადეგარია ადამიანის ცხოვრებისათვის.

ჩრდილოეთში მუდმივად ცხოვრობს 11 მილიონი ადამიანი (რომელთაგან მხოლოდ 1,6 მლ. ძირძველი მოსახლეობა). ე. ანდრეევა, თავის სტატიაში აღწერს რა რუსეთელებისათვის ჩრდილოეთში ცხოვრების პირობებს, ტიპიურ მაგალითად მოჰყავს ცხოვრების პირობები ნორილსკში ნიკელის წარმოების ცენტრში. ამ ქალაქში, სადაც ცხოვრობს 205 ათასი ადამიანი, ცხოვრება არის ნამდვილი „საშინელებების რომანი“. 2003 წლიდან იქ შეწყვეტილია ახალი საცხოვრებლების მშენებლობა, ამასთანავე, ოფიციალურად საცხოვრებლის 85% მოძველებული კატეგორიისაა. ნორილსკში რუსეთის ბუნების ზედამხედველობის სამსახურის კომისიის მონაცემებით 2007 წელს დაფიქსირებულია ჩამდინარე წყლებში დაშვებულს ზღვარს გადამეტებული ნორმები: რკინის – 270 ჯერ მეტი, ფოსფატის – 370 ჯერ მეტი, ნიკელის 630 ჯერ მეტი, ნიტრატები 633 ჯერ მეტი, სპილენძის 2400 ჯერ მეტი.

ჩრდილოელებს შორის დაავადებულები აღემატება ქვეყნის საშუალო მაჩვენებელს 3-5 ჯერ, მათი ცხოვრების ხანგრძლივობა კი 10 წლით ნაკებია რუსეთის საშუალო მაჩვენებელზე.

ვ.ლაჟენცევი თავის სტატიაში იტყობინება, რომ ამ ცხოვრებისათვის პრაქტიკულად აუტანელ პირობებში მოიპოვება ბუნებრივი გაზის 90%, ნავთობის 75%, ოქროს 80%, სპილენძისა და ნიკელის 90%, ალმასების 100% და ხე-ტყის 25%, ესე იგი რუსეთის სიმდიდრის სამჭედლოა.

პარადოქსალური ეკონომიკა თუ „ჰოლანდიური ავადმყოფობა“

რუსეთი უნდა მიაკუთვნო რეგრესირებად ქვეყნებს. ვ. ცვეტკოვისა (რმა) და ე. პრუდიუსის (რუსეთის ფინანსთა სამინისტრო) სტატიაში («ЭКО», №8, 2007 г.) მოყვანილია 2006 წლის მონაცემები სამრეწველო წარმოების მოცულობის ზრდის შესახებ 1991 წელთან შედარებით სხვადასვა ქვეყნებში. თუ ამ პერიოდში ჩინეთში სამრეწველო წარმოების მოცულობა 5,5 ჯერ, პოლონეთში 2,3 ჯერ, ყაზახეთში 1, 5 ჯერ გაიზარდა, რუსეთში პრაქტიკულად დაეცა 18% (1991 წლის დონიდან 82,4%).

რუსეთის მრეწველობის სხვადასახვა დარგების უფრო ცინცხალი და დეტალური მონაცემები მოჰყავს ეკონიმისტ ვ. გილმუნდინოვს სტატიაში „რუსეთის ეკონომიკაში სტრუქტურული ცვლილებების ანალიზი მრეწველობათაშორისი კონკურენციის პირობებში“(«ЭКО», №11, 2010 г.). მისი სტატიიდან ამოღებულ პირველ და მეორე სურათზე ნაჩვენებია რუსეთის მრეწველობის ძირითადი დარგების ინდექსებისა და მოცულობის შესაბამისი გრაფიკები 1991-2009 წლებში შედარებით ფასებში (1990 – 100%), რომელთაგან სჩანს, რომ ბოლო ოც წელიწადში რუსეთის ეკონომიკის არცერთ დარგს, გარდა საცალო ვაჭრობისა, არა მარტო მოცულობებში, არამედ ფასობრივ მონაცემებშიც არ მიუღწევია 1990 წლის დონეს.

მაგალითად, ტრანსპორტის ტვირთ გადაზიდვის მოცულობამ შეადგინა 1990 წლის დონის 73%, საამშენებლო სამუშაოების 77%, სამრეწველო წარმოების 79%, სოფლის მეურნეობის პროდუქციის მოცულობა – 81%, მსუბუქ მრეწველობაში წარმოების მოცულობა 1990 წელთან შედარებით დაეცა 20%.

ჩემს მიერ მოხსენიებული ეკონომიკის დოქტორის ვ. ცვეტკოვს, რომელსაც უკავია რმა ბაზრის პრობლემების ინსტიტუტის დირექტორის თანამდებობა, მოჰყავს მომაკვდინებელი სტატისტიკა:

• რუსეთის ეროვნული ექსპორტის 80% მეტი მოდის მინერალური ნედლეულისა და ნახევარფაბრიკატების წილზე (ნავთობი, გაზი, დაუმუშავებელი ალმასები, ალუმინი, ნიკელი, აზოტის სასუქი, შავი ლითონების გაქირავება);
• რუსეთს ყოველწლიურად გააქვს მაღალტექნოლოგიური მოწყობილობა 3 მილიარდი დოლარის რაოდენობით ანუ ხუთჯერ ნაკლები ვიდრე ტაილანდსა და 10 ჯერ ნაკლები ვირდრე ჩინეთს;
• რუსეთის წილი საინფორმაციო მოწყობილობების მსოფლიო ექსპორტში შეადგენს 0,04% (ჩინეთისა კი 7,1% ესე იგი 178 ჯერ მეტს);
• რუსეთი ექსპორტირებას უკეთებს მოპოვებული ნავთობის 60%, მოპოვებული გაზის 35%, სპილენძის 90%, ნიკელის 97 %, ალუმინის 98% და მინერალური სასუქების 90%, რომელიც არ ჰყოფნის სამამულო ახოს, რის შედეგადაც არ არის უზრუნველყოფილი სასურსათო უსაფრთხოება (რუსეთი ყოველწლიურად ყიდულლობს სასურსათო საქონლის 50% 30 მლ. დოლარზე მეტი ღირებულებით);
• ექსპორტის ფიზიკური მოცულობა ფაქტიურად არ იზრდება – ყველაფერი მიიღწევა ნედლეულზე ფასების ხელსაყრელი კონიუნქტურით.

რუსეთის ეკონომიკა ძლიერ არის დაავადებული „ჰოლანდიური ავადმყოფობით“ (ეკონომიკისა და ბიუჯეტის ნედლეულის ერთ-ორი სახეობის ექსპორტზე მწვავე დამოკიდებულებით, რომელიც უზრუნველყოფს სახელმწიფო შემოსავლების ლომის წილს, ამასთან მოსახლეობის მოთხოვნილებების დაკმაყოფილება საქონელსა და მომსახურებაში ხორციელდება იმპორტის ხარჯზე, საკუთარი მრეწველობა კი ნელა ვითარდება). მეცნიერები სერიუზულად განიხილავენ არა მარტო „ჩრდილოურ“ პრობლემას, არამედ რუსეთის სანედლეულო წყევლასაც“, ხაზს უსვავენ, რომ მინერალური ნედლეულის დიდი მარაგების რაოდენობა მნიშვნელოვან წილად უშლის ხელს მრეწველობის სერიოზულ მოდერნიზაციაში და მოძველებული ეკონომიკის თანამედროვე რელსებზე უიმედო დაყენებაში.

რუსი გეოლოგები და ენერგეტიკული რესურსების სფეროს სპეციალისტები საგანგაშოდ იუწყებიან, რომ 2000 წლის შემდეგ ნავთობისა და გაზის მოპოვება (ექსპორტის უმთავრესი პროდუქტები) ორჯერ უსწრებს მარაგის ზრდას. 1990 წლის შემდეგ რუსეთში არ გახსნილა ნავთობის ან გაზის არცერთი მსხვილი საბადო. მოპოვების დაცემის და მარაგის შემცირების ტენდენცია დამახასიათებელია ყველა სასარგებლო წიაღისეულისათვის, რომლებიც კი მოიპოვება რუსეთში. თუ უახლოეს წლებში არ გატარდება ენერგიული ზომები გეოლოგიურ დაზვერვაში, მაშინ 2025 წლისათვის თითქმის სრულიად ამოიწურება ნავთობის, გაზის, ტყვიის, მოლიბდენის, ნიკელის, სპილენძის, თუთიის სათადარიგო სამომპოვებლო ადგილები, ხოლო ალმასის, ოქროსა და ვერცხლის მარაგები უფრო ადრე.

თანამედროვე რუსეთის ეკონომიკას შეიძლება ვუწოდოთ არა მარტო პარადოქსული, არამედ უნიკალური. როგორც ადრე იყო ნაჩვენები, რუსეთი მთელი ოცი წელი ეკონომიკურ ურთიერთობებში ადგილზე იტკეპნება მაკროეკონომიკური მაჩვენებლებით, ვერ აღწევს რა 1990 წლის მაჩვენებლებს, უნიჭოდ შთანთქავს საბჭოთა დროიდან შემორჩენილ არც თუ მდიდარ მემკვიდრეობას. ამ ხნის მანძილზე ქვეყანაში არ აშენებულა არცერთი მსხვილი ან საშუალო ატომური, ჰიდრო- და თბოელექტრო სადგური, ექსპლუატაციაში არ შესულა არცერთი თანამედროვე სამამულო ქარხანა (უცხოური კაპიტალისა და ტექნოლოგიების გამოყენებით ერთობლივი საწარმოების გამოკლებით), არ დაგებულა რკინიგზის ახალი ტოტი, არ დამუშავებულა სამამულო თვითმფრინავის, თბომავლის, ელმავლის, ან სერიული ავტომობილის არცერთი ახალი მოდელი. ფაქტიურად ქვეყანა ზის ნარკოტიკულ გაზნავთობის მილზე, უზრუნველყოფს სახელისუფლებო კენწეროს და „დანიშნულ“ ოლიგარქებს საექსპორტო ნედლეულის გაყიდვის ხარჯზე, და დარჩენილი ფულით ამარაგებს მოსახლეობას იმპორტირებული სურსათით, ჩინური ფართო მოხმარებისა და კორეული საყოფაცხოვრებო ტექნიკით.

ყოველივე ეს რთულდება ძირეული სამრეწველო აღჭურვილობისა და ინფრასტრუქტურის კატასტროფული მოძველებით. რუსული საწარმოების ძირითადი ფონდების 60%-ზე მეტმა იმსახურა დაშვებულ ვადაზე მეტი, და მათ ექსპლუატაციას შეუძლია გამოიწვიოს ტექნოლოგიური კატასტროფა. ეკონომიკურ მეცნიერებათა კანდიდატი დ. ფომინი სტატიაში „კომუნალური ანთროპოლოგია“ («ЭКО», № 12, 2010 г.), აანალიზებს რა თანამედროვე რუსეთის ინფრასტრუქტურისა და კომუნალური მეურნეობის მდგომარეობას, წერს: „ძირითადში, მთელი რუსული მოსახლეობა, მიუხედავად თავის შემოსავლის სიდიდისა, წარმოადგენს ქვეყნის ოცწლოვანი ძარცვის შედეგების მძევალს, თავისი საზოგადოებრივი პასიურობითა და პოლიტიკური განურჩევლობით. დღევადნელი მდგომარეობის შეცვლა შეუძლია ერთს – კატასტროფას. დიდი და მასშტაბური კატასტროფა, რომელიც შეეხება და შეაზანზარებს მთელს საზოგადოებას. კატასტროფა, რომელთანაც შედარებით უდიდესი ელექტროსადგურის ნგრევა, უმსხვილესი მაღაროს აფეთქება ან ტყეების მასიური ხანძარი მოგეჩვენებათ ბავშვურ უცოდველ ჭირვეულობად.

როდის მოხდება ეს ყველაფერი? გათვლები უჩვენებენ, რომ ძალიან მალე… დროის საკითხი აქ უკვე პრინციპული არ არის. პრინციპულია სხვა საკითხი – როგორ გადარჩება სოციუმი ცხოვრების უზრუნველმყოფელი სისტემის დაცემის პირობებში, გადარჩენა მძიმე ეკონომიკურ და პოლიტიკურ კრიზისში. დღევანდელი რუსული საზოგადოება და მისი ელიტა არ ფლობს არავითარ პრევენტულ შესაძლებლობებს და ამიტომ მომავლის კრიზისგარეშე განვითარების სცენარი უბრალოდ შეუძლებელია“.

სოციუმის დეგრადაცია: დაღუპვა

რუსეთისათვის დამახასიათებელია ქალებსა და კაცებს შორის ცხოვრების ხანგრძლივობის განსაკუთრებულად მაღალი სხვაობა – დაახლოებით 13 წელი (მთლიანად მსოფლიოში დაახლოებით 4 წელი, განვითარებულ ქვეყნებში 6-7 წელი). ამ მაჩვენებლით რუსეთს უჭირავს მსოფლიოში პირველი ადგილი. მამაკაცები საშუალოდ ცხოვრობენ 58 წელს, ამიტომ ძალიან მაღალია სიკვდილიანობის წილი ე.წ. შინაგანი მიზეზებით: ტრამვები, მოწამვლა, მკვლელობა და თვითმკვლელობა (საშუალოდ მთელს ქვეყანაში სიკვდილიანობის 13%) ალკოჰოლის გამოყენების რაოდენობით ერთ სულ მოსახლეზე, მკვლელობის რაოდენობით (ოფიციალური სტატისტიკით წელიწადში საშუალოდ 80 ათასი, გათვალისწინებულია მხოლოდ მომენტალური მკვლელობა დანაშაულის ადგილზე), აგრეთვე უპატრონო ბავშვებით მსოფლიოში რუსეთს უჭირავს დამაჯერებლად პირველი ადგილი.

შინაგან საქმეთა სამინისტროც კი იძულებულია აღიაროს ქვეყანაში კრიმინოგენური მდგომარეობის სიმწვავე: რუსეთში მსჯავრდებულთა რაოდენობა უახლოვდება 900 ათას ადამიანს, რეციდიული დანაშაულის დონემ გადააჭარბა 46%, ოფიციალურად დარეგისტრირებულია 731 ათასი უპატრონო ბავშვი, რომელთა არმიაც ყოველწლიურად 130 ათასით იზრდება. შინაგან საქმეთა სამინისტრო თანხმდება, რომ ეს ციფრები, განსაკუთრებით უპატრონო ბავშვებისა, მნიშვნელოვნად არის შემცირებული. რმა-ს სოციალურ-ეკონომიური კვლევის ინსტიტუტის მონაცემებით 2011 წლის დასაწყისისთვის რუსეთში უკვე ითვლებოდა 4 მილიონი უსახლკარო, 3 მილიონი ღატაკი, დაახლოებით 5 მილ. უპატრონო ბავშვი.

რუსეთის სახელმწიფო სტატისტიკის კომიტეტი, გამოჟონილი ინფორმაციის ანალიზში წერს:

• თითქმის ყოველი მეხუთე ბავშვი – ბავშვთა სახლელი ან უსახლკაროა (როგორც წესი ცოცხალი მშობლებით);
• ბავშვთა სახლიდან გამოსული ბავშვების 30% ხდება უსახლკარო, 20% დამნაშავე და 10% თვითმკვლელი.

ეს დემოგრაფიული და კრიმინალური სიტუაცია უმეტესწილად აიხსნება მოსახლეობის საოცარი სოციალური დიფერენციაციით. ვ. ტოპილინას (რმა) სტატიაში “რუსეთის მოსახლეობის ეკონომიკური პოტენციალი XXI საუკუნის დასაწყისში («ЭКО», №7, 2006 г.) მოჰყავს რუსული სოციუმის სტატისტიკური მონაცემები ერთ სულ მოსახლეზე შემოსავლის მიხედვით 2005 წლის ბოლოსათვის:

• ღარიბები (100 დოლარზე ნაკლები ერთ ადამიანზე) – 19.1%,
• ნაკლებად უზრუნველყოფილნი (100-300 დოლარი) – 50%
• საშუალო მაღალი ფენა (300-600 დოლარი) – 21,4%
• შეძლებულები 8900 დოლარზე ზევით – 2,3%.

რუსეთის მოსახლეობის მხოლოდ 14% გააჩნია საბანკო დანაზოგები – შენატანის საშუალო სიდიდემ მოსახლეობის ერთ სულ მოსახლეზე რუსეთში 2006 წლისათვის შეადგინა 6444 რუბლი (იმ დროისათვის – დაახლოებით 300 დოლარი). საჭიროა ავღნიშნოთ, რომ ევროპული კრიტერიუმების მიხედვით, რუსეთის მოსახლეობის ყველა ფენა, გარდა შეძლებულებისა, აუცილებლად უნდა მივაკუთვნოთ ღარიბებსა და ნაკლებადუზრუნველყოფილებს, ამასთანავე, ფასები სურსათზე, საქონელზე და კომუნალურ გადასახადებზე, თითქმის გატოლებულია საშუალო ევროპულზე.

ნედლეულის ექსპორტზე გამომუშავებული ფულის ლომის წილი (სხვა ფული რუსეთში პრაქტიკულად არც არის) ჯდება საზღვარგარეთულ ანგარიშებზე ან სახელისუფლებო კენწეროსა და დანიშნული ოლიგარქების ჯიბეებში. რუსეთში ოფიციალურად 160 ათასი მილიონერი და რამოდენიმე ათეული მილიარდელია. მაგრამ რუსი და საზღვარგარეთელი ექსპერტები თვლიან, რომ მათი რაოდენობა 2,5-3 ჯერ მეტია. ჟურნალ ფორბსის მონაცემებით ქვეყნის ყველაზე მდიდარი რუსეთის 14 მოქალაქის ჯამური მდგომარეობა მთლიანი შიდა პროდუქტის 26% შეესაბამება. აშშ-სა და რმა-ს მეცნიერები თანხვდებიან მოსაზრებაში, რომ მოსახლეობის შეძლებული ფენების ინტეგრალური მაჩვენებელი – დეცილური კოეფიციენტი, თანაბარია ქვეყნის ყველაზე მდიდარი 10%-ს შემოსავლებისა. რუსეთის ყველაზე ღარიბი მოსახლეობა უთანაბრდება 36% (სკანდინავიის ქვეყნებში 3-4, ევროპის ქვეყნებში 5-7, აშშ-ში დაახლოებით 11).

ორივე ქვეყნის მეცნიერები თანხმდებიან მოსაზრებაში, რომ რუსეთში ძნელია გამოითვალო რეალური დეცილური კოეფიციენტი და ის მნიშვნელოვნად მაღალია მდიდარი რუსების მიერ შემოსავლების ჩრდილში გადამალვის გამო (მოსახლეობის უღარიბესი ფენების შემოსავლები გამჭვირვალეა და ფაქტიურად შეუძლებელია მათი გამრუდება).

მოსახლეობის ფენებად დაყოფა მნიშვნელოვან წილად მიმდინარეობს გეოგრაფიული პრინციპითაც. შემოსავლების დონე და ცხოვრების ხარისხი მოსკოვში და მცირედ სანკტ-პეტარბურგში აღემატება ქვეყანაში არსებულ საშუალოს. სწორედ ტურისტების, საზღვარგარეთელი ჟურნალისტების და მომუშავე მიგრანტების “მოსკოვური შთაბეჭდილებები” ქმნიან რუსეთის სიმდიდრის და მისი მოსახლეობის ხელფასის განსაკუთრებულად მაღალი დონის ცრუ ილუზიას.

რუსეთში აშენებულია ავტორიტარული სახელმწიფო, რომელიც გამოხატავს მმართველი კლასის ინტერესებს, – წერენ სტატიაში “სახელმწიფო როგორც ბიუროკრატიის კერძო საკუთრება” («ЭКО», №11, 2009 г.) ეკონომისტები ი. შვეცოვი და ო. ბულაში. თუ სსრკ-ში 220 მცხოვრებზე ერთი ჩინოვნიკი მოდიოდა, ახლანდელ რუსეთში ას რუსსზე ერთი ბიუროკრატი მოდის (არ ითვლება ძალოვანი ორგანოები, ბიზნეს-სტრუქტურა, საზოგადოებრივი და პარტიული ორგანიზაციები). 2009 წლის დასაწყისისათვის მაღალი და საშუალო რანგის ფედერალური და რეგიონალური ჩინოვნიკების ხელფასმა მიაღწია 4-6 ათას დოლარს თვეში, რაც შესაბამისია მათი ამერიკელი კოლეგებისა. მოსკოვის ექს მერს, „რუსული ყირიმისათვის“ მებრძოლ ი. კაცს გადადგომის წინ ჰქონდა ოფიციალური ხელფასი 800 ათასი რუბლი თვეში (27 ათასი დოლარი), რაც მნიშვნელოვნად აღემატება პარიზისა და ვაშინგტონის მერების ხელფასებს. ეს ხელფასები არ ითვალისწინებენ ქრთამებსა და “ოტკატებს”, რომლებიც მნიშვნელოვნად აღემატება ოფიციალურ ხელფასს და შეძლებულ ხელისუფალთა რეგულარულად მზარდ შემოსავლებს.

თანამედროვე რუსეთის კიდევ ერთ სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენს შრომითი მიგრაციის სიტუაცია. რუსეთის მიგრაციული გამოკვლევების ცენტრის ინფორმაციით მუშა ემიგრანტების საერთო რაოდენობა ქვეყანაში ფასდება მიახლოებით 7-12 მილ. ადამიანით (ზუსტი რიცხვის განსაზღვრა შეუძლებელია არალეგალთა დიდი რაოდენობის გამო). ექსპერტები თვლიან, რომ ერთიანობაში მიგრანტები შეადგენენ რუსეთის დასაქმთბული მოსახლეობის 12-15%. ისინი განსაკუთრებით ბევრნი არიან მოსკოვში ნავთობ-გაზის კომპლექსში, მშენებლობაში, და ვაჭრობაში. საზღვარგარეთელ მუშა მიგრანტებს შორის არიან აზერბაიჯანის, უკრაინის, მოლდოვას, შუააზიის მოქალაქეები, ჩინელებისა და ვიეტნამელების მრავალრიცხოვანი დიასპორები.

თითქმის 700 ათასი მაღალკვალიფიციური სპეციალისტი ევროკავშირიდან ყოველწლიურად სამუშაოდ ჩამოდის რუსეთში ქვეყანაში საკუთარი კვალიფიცირებული სპეციალისტების მწვავე არყოფნის გამო. მოსკოვურმა ალკოჰოლიზმმა, ნარკომანიამ, საყოფაცხოვრებო და სოციალურმა განფენამ მიიყვანა იქამდის, რომ მიუხედავად მნიშვნელოვანი უმუშევრობისა, რუსი მწარმოებლები არაპრესტიჟულ, ნაკლებად კვალიფიცირებულ თანამდებობებზე ხშირად იძულებულნი არიან დაიქირაონ სტუმარი მუშები. სტანდარტებთან შედარებისას, რუსეთი წარმოადგენს ღარიბ ქვეყანას, მაგრამ მისი მოქალაქეები სხვა პოსტსაბჭოთა ქვეყნებისაგან განსხვავებით იშვიათად მიდიან სამუშაოდ. ასე რომ, ევროპაში მიგრაციული ცენტრის მონაცემებით წელიწადში საშუალოდ გადის 70 ათასი ადამიანი – ესენი ძირითადად უმაღლეს განათლებული სპეციალისტები არიან (პროგრამისტები, მეცნიერები, უმაღლესი სასწავლებლების მასწავლებლები და ა.შ.). დაბალი კვალიფიკაციის პირების წილი ევროპულ შრომით მიგრაციაში მნიშნელოვნად მცირეა.

ეს აიხსნება არა მარტო მათი დაბალი კვალიფიკაციის გამო, არამედ გეოგრაფიული, ქვეყანაში არსებული ფინასური მდგომარეობითაც. რუსეთის მოსახლეობის უმრავლესობა სტუმარ მშრომელებს განიხილავენ, როგორც უკიდურესად უარყოფით მოვლენად, ამის საფუძველზე იზრდება ქსენოფობია და აგრესია “მუშტებით”.

ეროვნული იდეა: დიდებული ტრიადის ტრანსფორმაცია

საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდგომ რუსეთს, როგორც სხვა პოსტსაბჭოურ სახელმწიფოებს, დიდი ხანი არ შეეძლო განესაზღვრათ “ეროვნული იდეა”. ეროვნულ და სახელმწიფოებრივ ღირებულებების სისტემაში პრაქტიკულად შენარჩუნდა თვითმპყრობელობა, მართალია ტოტალიტალურ “სამოსში”.

ცნობილი სოციოლოგები ლ. გუდკოვი და ბ. დუბინი საზოგადოებრივი აზრის შემსწავლელი ცენტრიდან ამგვარი გამოთქმებით აღწერენ რუსული სოციუმის კატასტროფას (“პოლიციის პრივატიზება”, “საზოგადოებრივი აზრის მოამბე” N81, 2006 წ.):

“რუსეთის მცხოვრებნი წარმოადგენენ არქაულ პრიმიტიულ ადამიანებს. მუშები არიან ლოთები და ქურდები, რომლებსაც არ სურთ პატიოსნად და ინტენსიურად იმუშაონ და დღენიადაგ უჩივიან დაბალ ჯამაგირს. მათ არ გააჩნიათ მოტივაცია, მათ არ აქვთ შემოქმედებითი უნარი… რუსეთელები პასიურები არიან და ეწინააღმდეგებიან ცვლილებებს. უპირატესობას ანიჭებენ სუსტებს, ღარიბებს და ავადმყოფებს, ესე იგი წარუმატებლებს. ისინი ხშირად ჩხუბობენ კოლეგებთან, ნათესავებთან და მეზობლებთან. მათ სადარბაზოები და ლიფტები გადააქციეს ტუალეტებად… რუსეთელთა კულტურული დონე უკიდურესად დაბალია. რუსეთის მცხოვრებნი იტანჯებიან არასრულფასოვნების კომპლექსით და გამოირჩევიან პესიმიზმით. მათ არ უყვართ და პატივს არ სცემენ საკუთარ თავსაც…”

დემოკრატიულობის თამაში

პირველი შეხედვით, მსგავსი გულღიაობის საშინელი ფენომენი აიხსნება არა იმით, რომ რუსეთის ხელისუფლებამ გადაწყვიტა გაითამაშოს დემოკრატია და ნება დართო მეცნიერებს და როგორც ქვემოთ ვაჩვენებთ, მხატვრებსა და კინემატოგრაფისტებს გამოხატონ თავიანთი აზრი ხალხის შესახებ. საქმე, რა თქმა უნდა, ამაში არ მდგომარეობს, რომ შემოქმედებითი ელიტის აზრი ამის შესახებ ემთხვევა ხელისუფალთა ალალ დამოკიდებულებას ქვეშემრდობემისადმი. უპირველეს ყოვლისა ხელისუფალთა მხრიდან ადგილი აქვს რთულ სტრატეგიას, რომელიც თავის თავში აერთიანებს რამდენიმე პუნქტს:

1) უჩვენონ ხალხს თავიანთი ჭეშმარიტი სახე, რათა მან იცოდეს თავისი ადგილი და შეიგნოს, რომ ბრძენთა გარეშე და რაც მთავარია ძლიერი მმართველების გარეშე ისინი არაფრის მაქნისები არ არიან;

2) საბოლოოდ წაჰკიდონ “უბრალო ხალხი” “ჭკვიანებს” – შემოქმედებით ინტელიგენციას, ამ შემთხვევაში უჩვენონ თავიანთი “საუცხოო” შინაგანი ბუნება;

3) სრული სახელმწიფოებრივი და ეროვნული კრახის შემთხვევაში შეიმსუბუქონ განსაზღვრული ალიბი საერთაშორისო თანამეგობრობის თვალში (მაშ რას გახდები ასეთ ხალხთან?).

“ჩვენთან კრიმინალური გეტტოა, დიახ, განუყოფლად სოციუმისა, სახელმწიფო დამნაშავეთა სამყაროს აღიქვამს, როგორც კონკურენტ ბანდას, ტილი ყველგან მიძვრება, გააკონტროლოს ყველა და ყველაფერი, კანონები იქაც და იქაც ერთი და იგივეა – ყველგან თანაბრად მეფობს უკომპრომისო ძალმომრეობა და პიროვნების შეურაცყოფა… ჩვენ ფსიქოლოგიურად და მორალურად დიდებულად გავეჩხირეთ თანამედროვე ცივილიზებული სამყაროს ზღურბლზე. ძალას ვატანთ და არ ძალგვიძს. ამას გარდა, ნათელია მივიწევთ ბარბაროსობისაკენ. თანამედროვე რუსეთში პოლიტიკური კორექტულობა – სისულელეა. და ყველა გამოწვევაზე, გლობალიზაციასთან, მიგრაციასთან და სხვაგვარად მორწმუნეთა მოზღვავებასთან საზოგადოება ძველებურად უგუნურად რეაგირებს: დაჰკარ, გაასახლე, შეჰყარე გეტტოში, „დაე იცოდნენ, ვინ არის სახლში მასპინძელი!“, იყენებს რა ზოოლოგიურ, გამოქვაბულის რასიზმს.

ხელისუფლების შეცვლა შესაძლებელია. შეიძლება გადაწერო კანონები. ტვინის წყობილების შეცვლა გაცილებით ძნელია. და დეგრადაციის კვალდაკვალ ამ ჭრილში, შესაძლებელია რუსეთისათვის აღმოჩნდეს ფატალური“.

(Н.Сиривли «Пророк», «Новый мир», №9, 2010 г.).

რუსულიდან თარგმნა ალექსანდრე სანდუხაძემ

***

თეოდორ კრაშენინიკოვი

იმპერია, ვითარცა წყევლა

იმპერიულ ენთუზიაზმს მივყავართ ეროვნულ თვითგანწირვამდის. ერი, რომელიც თავის მთელს ძალას ახმარს იმპერიის მშენებლობას, რჩება ცარიელზე: იმპერია ადრე თუ გვიან იშლება, მისი მშენებლები კი უცბად აღმოაჩენენ, რომ მათ აღარაფერი დარჩათ, გარდა მთელს სამყაროზე განაწყენებისა.

რუსი ხალხის უდიდესი ტრაგედია არის ის, რომ ოდესღაც ჩვენ დიდხანს შევტოპეთ ამ პროცესში და აქამდის არა მარტო შეგვიძლია მისგან ამოსვლა, არამედ აღარ შეგვიძლია გავითავისოთ და შევხედოთ ამ მდგომარეობას სხვა მხარიდან.

სხვათაშორის, მარავალსაუკუნოვანი იმპერიული მშენებლობის შედეგები უკვე ახლაც სავალალოა ჩვენთვის, მაგრამ ჩვენ ვაგრძელებთ ცრმლების ღვრას, შემდეგ კი სისხლით ვრწყავთ უნაყოფო ქვებს და ვიმედოვნებთ, რომ ისინი ჯადოსნურ ყვავილებად ამოიზრდებიან, ამ დროს კი მეზობელი ხალხები ქმნიან კომფორტულ და მაძღარ ცხოვებას თავისთვის და თავიანთი ბავშვებისათვის.

ინგლისელების ან ფარნგებისაგან განსხვავებით, ჩვენ, რუსებს ჩვენი იმპერიისაგან არავითარი სიამოვენბა მიგვიღია. იმიტომ რომ იმპერიას განაგებდა ხელისუფლება, და ისიც ისაკუთრებდა ყოველივე სიკეთეს, უბრალო ადამიანები კი აღმოჩნდნენ სამშენებლო მასალები. საერთოდ, ეს ჩვენ ხელს არ გვიშლიადა განგვეცადა არარსებული ენთუზიაზმი.

მით უმეტეს, რუსულ ლიტერატურაში არ არსებობს არც კოლონიალური რომანები, და კიპლინგის ცნობილი ლექსის „თეთრების ტვირთი“ –ის მსგავსი რამ. მართალია იყო და არის შოვინიზმი, თუმც ის ხომ ყველა ხალხშია. მაგრამ ის ფაქტი, რომ ერის სულიერმა ელიტამ ეს შოვინიზმი ვერა და ვერ უკვდავყო – რატომ? იქნებ იმიტომ, რომ ჩვენ ამ ცივ და ბოროტ სახელმწიფოში ვერასდროს ვერ ვგრძნობდით მყუდროდ თავს, რომელიც თვით არის საშიში თავისი ქვეშევრდომებისათვის, ვიდრე ნებისმიერი ინსტრუმენტი?

არ არსებობს არავითარი სახალხო სიმღერა ან კიდევ ნახევრადოფიციალური ჰიმნი, რომელთაც რუსსები იმღერებდნენ შოვინისტური შემართებით – „მართე, ბრიტანეთო“ ან „გერმანია უპირველეს ყოვლისა“. რუსული და საბჭოური პატრიოტული სიმღერებიც კი (ისინი, რომლებიც შემორჩნებ ხალხურ შეგნებაში) მწუხარეა და დასტირიან დაღუპულებს, იდრე ადიდებდნენ იმპერიას.

არ აქვს რუსებს ომის, როგორც სამხიარულოს, საჭიროს, სასარგებლოს მოგონება. პირიქით, ომი – ეს ყოველთვის მტკივნეული და საძაგელია, ეს ყოველი ძალის დაძაბვაა ერთის უბრალო სურვილისათვის: რათა ომი მალე დასრულდეს. ამ გამწყობილებით იმპერიას ვერ ააშენებ, რამეთუ ყოველი იმპერია – ყოველთვის ომია, „და მარადიული ბრძოლაა, სიმშვიდე მხოლოდ გვესიზმრება“. ამიტომ სახელისუფლებო ზედა ეშელონი გამუდმებით კვებავდა მოსახლეობას სახაზინო პატრიოტული სიმღერებით, ლექსებითა და ლოზუნგებით, რომლებმაც, ეჭვგარეშეა, ხალხის შეგნებაში დასტოვეს სამწუხარო კვალი, მაგრამ მთლიანობაში ეძლეოდა დავიწყებას.

სხვა მხრივ, ხელისუფლება არასდროს ცდილობდა აეხსნა რუსი ადამიანებისათვის, თუ რაშIა იმპერიის დიდებამოსილების სარგებლობა საკუთვრი მათთვის. იქნებ იმიტომ, რომ არ გააჩნდა არავითარი რაციონალური არგუმენტები და არც შეიძლება ყოფილიყო ის.

იმპერიული ერების თვითშეგნება ყალიბდებოდა საუკუნეთა მანძილზე და პიკს XX საუკუნის დასაწყისში მიაღწია. იმ დროისათვის ყველა კოლონიური ქვეყნის მოსახლეობა საკმაოდ წიგნიერი იყო, რათა თავიანთი მმართველებისაგან მოეთხოვათ რაღაც მცირეოდენი განმარტებაც კი იმის შესახებ, თუ რატომ უნდა გაეგზავნათ თავიანთი შვილები სამ ზღვას იქით სასიკვდილოდ.
შესაძლებელია დაშვება იმისა, რუსეთში საოცარი სახით რევოლუციები რომ არ ყოფილიყო, მაშინ 30 იან წლებში იმპერიული პროპაგანდა ჩამოისხმებოდა რაღაცნაირ ლოგიკურ და სწორ ფორმაში, 50 წლებიასთვის კი რუსეთი ასე თუ ისე წავიდოდა მრავალი ტერიტორიიდან, მიბაძავდა ბრიტანეთის მაგალითს, რომელმაც 1947 წელს დატოვა ინდოეთი.

უნდა გვახსოვდეს, რომ „დიდი თამაში“ აზიაში იწარმოებოდა რუსეთისა და ინგლისის მიერ. მაგრამ ინგლისი აზიიდან ნახევარი საუკუნის წინ წავიდა, ჩვენი იმპერია კი გასული საუკუნის ბოლომდის ღებულობდა სახეს, რომ ჩვენ იქ სამუდამოდ ვიყავით, ავღანეთის ავანტიურა კი – ეს უბრალოდ კლასიკური განმეორება იყო XIX საუკუნის კოლონიალიზმის ბოლო ნაწილის. ამ გაგებით საბჭოთა ცინიზმის მწვერვალად დასახელდება მისი მონაწილეობა მისი არსით სრულიად კოლონიალურ ომში – „ინტარნაციონალური ვალის აღსრულება“.

აი, დღესაც ყველანი ვერ შერიგებიან, რომ ახლა ჩვენ იქ სამუდამოდ – მხოლოდ სტუმრები ვართ. ადვილი არ არის აღიარო, რომ რუსები და ინგლისელები იმავე აზიაში ჩადიოდნენ ერთსა და იგივეს – კოლონილაიზმს. მაგრამ ჩვენი კოლონიალიზმის თემა ჩვენთვის დღემდის აკრძალულია. რუს ადამეანებს ჯერაც არ უღიარებიათ, რომ ჩვენც გვქონდა კოლონიები. იყო, და მით უმეტეს, დღესაც გვაქვს.

ჩვენი კოლონიალური იმპერიის ბუნებრივი და დროული დაცემა არ მომხდარა 1917 წელს. თუმც რაღაც გაგებით ყველაფერი, რაც ჩვენს თავზე აქამომდის ხდება – ეს არის მეფის რუსეთის იმპერიის საუკუნის მანძილზე გაჭიანურებული დაცემა.

თითქოს და სჩანდა, რომ ცარიზმის დამხობით პროცესი უნდა გაძლიერებულიყო. ნებისმიერი რესპუბლიკა – ეს დემოკრატიული სახელმწიფოა, რომელშიც მხოლოდ ისინი ცხოვრობენ, ვისაც სურთ. ამას გარდა, რესპუბლიკა არ ინტერესდება მათით, ვისაც მასში ცხოვრება არ სურს.

უბედურება იმაშია, რომ მეფის რუსეთის ფუნდამენტზე 1917 წელს შეიქმნა სტალინური იმპერია, რომლის უმთავრეს პრინციპთაგანი იყო სიცრუე ყველაფერში. მეფის რუსეთის ხალხთა საპყრობილის გამაბეზრებელი ძახილით და ქვეყანაში მოსახლე სხვადასხვა ერზე თამაშით, სტალინისტებმა ფაქტიურად შექმნეს ოდესმე არსებულზე კიდევ უფრო საძაგელი სახის იმპერია. სტალინური საშინელებების ფონზე მეფის რუსეთი შეიძლება შეედაროს პიონერთა ბანაკს, თუმც ის ზოგ ადგილზე ნაკლებად მკაცრიც კი, ვიდრე დიდი ბრიტანეთისა და საფრანგეთის ანალოგიური დაწესებულებები.

მიუხედავად იმისა, სტალინის დროსაც კი იმპერიის არავითარი სადიდებელი არ იყო, რუსი ადამიანები დე-იურედ თანასწორი იყვნენ სსრკ-ს ყველა დანარჩენ ხალხებთან, დე-ფაქტოდ კი გამოიყენებოდნენ როგორც სამშენებლო მასალა ყოველგვარი გადაუდებელი საჭიროებებისათვის. ამის საფასურად კი იყო „უფროსი ძმის“ ყალბი პრივილეგიები, მთავარი არსი – უფრო ფართო შესაძლებლობები ამ იმპერიის სამსახურისათვის.

1936 წლის კონსტიტუციის გამყარებული ფორმით სსრკ ყველაზე პროგრსული სახელმწიფო იყო დედამიწაზე, უფართოესი სახალხო ხელისუფლებით და არარსებული სოციალური გარანტიებით. ძირითადში კი ეს იყო თვითდანიშნული სისიხლიანი დიქტატურა, რომელშიც არ არსებობდა ჯერ არნახული პროლეტარიატიც კი, არც რუსი ხალხი, და ებრაელებიც კი, როგროც დღემდის ფიქრობენ ნაკლებად შეგნებული ადამიანები, არამედ ხელისუფლებით მთვრალი ფანატიკოსები, რომლებიც თავიანთი იმპერიული ნაბოდვარისათვის მზად იყვნენ დანის ქვეშ გაეტარებინათ მილიონები ყოველგვარი განსჯის გარეშე.

რა არის იმპერია?

საჭიროა კი ლაპარაკი, რომ რომელიღაც თავისუფალ, პატიოსან და თანასწორ არჩევანზე, რომლითაც რუსმა ხალხმა მიიღო გადაწყვეტილება დაეწესებინა სტალინიზმი, და კიდევაც თავს მოეხვია გარშემორტყმული ხალხებისათვის? ასეთი რამ არ იყო და არც შეიძლება ყოფილიყო – იმპერია ხომ არ გულისხმობს ხალხისმიერ თავისი ბედის არჩევანსაც კი. იმპერია თავის თავს უწოდებს როგორც ერთადერთ და უალტერნატივო ბედს და დაუნდობლად სჯის ყველას, ვინც მასთან შეკამათებას ცდილობს.

მოდით გავერკვიოთ ტერმინებში – რა არის იმპერია? იმპერია – ეს არის სამხედრო ძალით შენარჩუნებული მრავალეროვანი და ტერიტორიულად დიდი სახელმწიფო, სადაც ხელისუფლება მთელი სისრულით განეკუთვნება პიროვნებათა ვიწრო წრეს ან ერთ პირს. როგორც წესი, იმპერია ატარებს რომელიმე ხალხის სახელს, მაგრამ მისი დომინირება დამახასიათებელია მხოლოდ იმპერიის მშენებლობის საწყისი ეტაპისათვის.

რომის იმპერიით დაწყებული, ყველა იმპერია თავისი არსებობის დასასრულისათვის იმართება აბსტრაქტულ იმპერიულ იდეოლოგიაზე ორიენტირებული რომელიმე ეროვნულ ფესვებს მოწყვეტილი პიროვნებებით.
შევეცადოთ გადმოვცეთ იმპერიული იდეოლოგიის განსაზღვრებაც. მაღალი სტანდარტების მიხედვით, იმპერიულობა – ეს არის სახელმწიფოს პრიმატი პიროვნებაზე. იმპერია ყველაფერია, ადამიანი – არაფერი, ყოველივე დანარჩენი კი არის მხოლოდ მცდელობა ამ ანტიჰმანურ ლოზუგნს მიენიჭოს ყალბი სიღრმე და სილამაზე.

იმპერიისთვის მნიშვნელოვანია მხოლოდ ინდივიდის დამსახურებანი სახელმწიფოს წინაშე, და არა თვით ის. ადამიანმა ყველაფერზე უნდა თქვას უარი, უნდა გახდეს იმპერიის ჯარისკაცი და უნდა ესწრაფვოდეს ერთს – ემსახუროს მას, იღებს რა ჯილდოს სახით შესაძლებლობას რათა მას ემსახუროს შემდგომაც, უკვე უფრო მაღალ თანამდებობაზე.

ჯამში კი, ყველა საფეხურის გავლით და ხელისუფლების კენწეროში აღმოჩდარი, ადამიანი უკვე არ ეკუთვნის თავის ხალხს, არამედ იქვევა რაღაც იმერიულ ტიპაჟად. ამ თვალსაწიერით სტალინი – ეს არის გვიანი რომისა და ბიზანტიის იმპერიის ტიპიური ფიგგურა: იმპერიის მარგინალური მასშტაბების მქონე ერის წარმომადგენლები, ის თავდადებით განასახიერებდა „ხალხთა მამას“, გარეგნულად თამაშობდა ტიტულოვან ერს, ფაქტიურად კი მის ინტერესებს უგულველყობდა თავისივე გამოგონილი მიზნების და მსოფლიო არენაზე სსრკ-ს სასარგებლოდ.

იმპერია, თუ ისტორიულად განვსჯით – ეს არის ქვეყნის გამუდმებული ყოფნა საგანგებო მდგომარეობაში. გავიხსენოთ თვით ტერმინის წარმომავლობა: რომის რესპუბლიკაში საგანგებო ვითარებაში ვიღაც არჩეულ სასწაულმოწმედს შეეძლო „იმპერიის“ მიღება, ეს იგი მთლიანი ხელისუფლება, – უფლებამოსილება წყდებოდა სიტუაციის ამოწურვისვე. შესაბამისად, იმ დრომდე, სანამ მას იმპერია ჰქონდა, ეს ადამიანი ხდება იმპერატორი.

კეისარმა და მისი მემკვიდრეებმა გახადეს ეს საგანგებო რეჟიმი სამუდამოდ, ყველა მისგან გამომდინარე შედეგებით.

ერთი მხრივ, ყველა იმპერიისთვის საგანგებო რეჟიმი – ეს გარდაუვალობაა: დიდი ქვეყანა, ირგვლივ მტრები, ყოველთვის რაღაც ხდება (და თუ არაფერი ხდება, მაშინ იმპერია თვით პოულობს გასართობს – თავს ესხმის მეზობლებს). მნიშვნელოვანია გავიხსენოთ და გავიგოთ, რომ იმპერია როგორც სახელმწიფოებრივი ფორმა უპირველეს ყოვლისა აწყობს ხელისუფლებას.

პირველყოვლისა, ეს არის მანდატი ყელისუფლებაში მყოფთათვის უკონტროლობაზე – თვითმპყრობელიდან სულ უკანასკნელ ჩინოვნიკამდის. ბუნებრივია, დღესამომდის, ვიდრე უმაღლესი ხელისუფალისადმი ყველა ინარჩუნებს ლოიალობას.

მეორედ, ეს არის საბაბი წაგლიჯო ქვეშემრდომებს ძირითადი უფლებები ან კიდევ მნიშნელოვნად შეუკვეცო. პირველყოვლისა, რათქმა უნდა, საუბარია არჩევნებზე. საყვარელი არგუმენტაციაა: როგორია ფაქტიურად, არჩევნები, თუმც გარშემო მტრებია, თქვენ კი გვთავაზობთ დისკუსიების გამართვას და ა.შ.

მესამედ, ეს კარგი შესაძლებელია მოსახლეობის ყურადღების გადასატანად ქვეყანაში არსებული ჭეშმარიტი მდგომარეობიდან საგარეო ავანტიურებზე და პომპეზურ ცერემონიებზე.

საიდან გაუჩნდათ რუსებს იმპერია?

დამახასიათებელი თუა არა პოლიტიკური ცხოვრების ასეთი წესი, როგორც იმპერია, რუსებისათვის დასაბამიდან?
რუსეთის ისტორიის ვერსიას, რომელიც საყოველთაოდ აღიარებულად ითვლება, მივყავართ მოსკოვის დიდების ზრდასთან და ამ პროცესს გვიხატავს ერთადერთ შესაძლებლობად და უცილობლად დადებითად. ყველაფერი რაც ამ სქემაში არ ჯდება უარყოფილია და მიეცემა ანათემას.

სახვათაშორის რუსეთს აქვს დიდი არაიმპერიული ისტორია – მაგალითად ნიჯეგოროდისა და ფსკოვის რესპუბლიკები, რომლებიც უფრორე ევროპული სამყაროს განაპირა მხარეები იყო, ვიდრე მომავალი მოსკოვის სამეფოს პოლუფაბრიკატები. ამას გარდა, იმპერიულ ისტორიკოსთა მიერ შეჩვენებული „ფეოდალური დაქუცმაცებულობა“ არ იყო ასეთი კოშმარი, როგორც გვაფიქრებინებენ.

მაგრამ „დაქუცმაცებულობის“ ლანძღვა – იმპერიული იდეოლოგიის საყრდენი, რომლის გარშემოც დღემდის ყველაფერია შემოხვევილი. ესე იგი საკუთარი წესდებით ცხოვრება, საკუთარი უფროსის ყოლა, რომელიც იქვეა და რომელთანაც მარტივად თანხმდებიან, მეზობლებთან ვაჭრობენ თანასწორად და ა.შ. – ოფიციალური იმპერიის თვალთახედვით ეს არც ისე ცუდია. და მტკიცებულობანი ცალკეული სამთავროების დედაქალაქებში არქიტექტურის აყვავების შესახებ არაფერს ამტკიცებს: ნებისმიერი იმპერიელისათვის ცალკეული რეგიონის კეთილდღეობა უფრორე არასასურველია. იმპერიაში შესაძლებელია და უნდა აყვავდეს მხოლოდ დედაქალაქები, სახელდობრ და ჯამში მხოლოდ იქ იყრის თავს უმთავრესი ღირებული ყველა რეგიონიდან. ასე იყო ყოველთვის და ყველგან.

გადამწყვეტი როლი ითამაშა სახელგატეხილმა „მონღოლურმა უღელმა“. ისტორიულ დეტალების განზოგადების გარეშე, განვიხილავთ მთავარ პოლიტიკურ შედეგებს რუსეთისათვის.
მომთაბარეთა თავდასხმები – ეს ნამდვილად არის საგანგებო სიტუაცია.

ომი იქნა წაგებული და რუსის მთელი ტერიტორია აღმოჩნდა სამხედრო ოკუპაციის ქვეშ. მაგრამ საჭიროა ამთავითვე აღინიშნოს, რომ რუსეთში მონღოლთა ფაქტიური ყოფნა მუდმივად არ იყო. სამაგიეროდ იყო ორდოს მიერ „ზედამხედველების“ დანიშვნა, იგივე საკუთარი თავადებისა.
და აქ, ეტყობა, მოხდა რუსეთის ისტორიაში მთავარი ზარალი: ხელისუფლებამ მიიღო აზიატური აცრა და ის გადმონინერგა.

როდესაც აზიატობაზე ვლაპარაკობთ, უნდა გავიგოთ ამ მცნების პირობითობა. რა თქმა უნდა, აზიის ქვეშ აქ გაიგება არა კონტინენტი, არამედ მისი პატარა ნაწილი, რომელმაც წარმოშვა მმართველობის სასტიკი და არაჰუმანური ნიმუშები. მმართველობის ასეთი ფორმის სამშობლოდ სავსებით შესაძლებელია პირობითად ჩაითვალოს ცენტრალური აზია, სადაც ფუძნებოდა მონღოლური და პოსტმონღოლური სახელმწიფოები (მაგალითად, ამირ თემურის იმპერია).

აზიატური ხელისუფლების ფორმულა მარტივია: ხალხი – ეს უუფლებო ფარაა, რომელიც უნდა იყოლიო მორჩილებაში. ხელისუფლება კი – უკონტროლოა და უფლება აქვს გააკეთოს ყველაფრი, რაც მას აწყობს, თავისი ქვეშემრდომების ინტრერსების გადახედვის გარეშე.

იმპერიის ფორმულა, როგორც გვახსოვს, ეს გამუდმებული საგანგებო რეჟიმია სამხედრო გადახრებით. აქ საჭიროა დავამატოთ რაღაც თავისებური მემკვიდროებითობა გვიანდელი ბიზანტიისაგან, ჩვეულებრივად სიტყვა „ბიზანტიზმით“ გამოხატული.
საერთოდ ასე იწოდება ორპიროვნება, სიცრუე და ცინიზმი ხელისუფლებისა, სიცრუე გადაწყვეტილებების მიღებისას, სანახაობითი ღვთისმოსაობა და სულელური ამპარტავნება.

სამწუხაროდ, რუსეთში ხელისუფლებამ აიღო უარესი ორთავე ფორმულიდან: ხალხი აღიქმება როგორც გონებასუსტი ნახირი, რომელსაც არ უნდა უსმინო, არამედ უნდა იყოლიო მორჩილებაში, მართო სასტიკად და კულუარულად, რათა ვერვინ გაბედოს მაართველ დაჯგუფებას აართვას ხელისუფლება.

ამრიგად, აზიატური უკონტროლო და აბსოლუტური ხელისუფლების იდეა შეიკაზმა ბიზანტიელი ბასილისების ნახმარი ბარმების ჩირჩლით, ხოლო მიღებული მონსტრი წარმოადგენს რუსეთის პოლიტიკური ელიტის იდეალს დღესამომდის.

თანდათანობით მონღოლები, როგორც პოლიტიკური პრობლემა გაქრნენ, მაგრამ ხელისუფლებას უკვე არ შეეძლო და არ სურდა შეჩერება. მოსკოვში უღელთან ბრძოლის ტალღაზე ჩამოყალიბდა ფაქტიურად მონღოლთაგან დამოუკიდებელი, მაგრამ თავისი სულით აბსოლუტურად მონღოლური ხელისუფლება.

რუსული ხელისუფლების პორტრეტს უკანასკნელი შტრიხი დაამატა პეტრემ. მას გულახდილად სურდა რუსეთი გაეხადა ევროპად, მაგრამ ევროპიზაციის მეთოდიკა არჩეულ იქნა არა იგივე, არამედ აზიატური – ძალმომრეობასა და ახალი პოლიტიკური ფორმების ბრმა კოპირებას დამყარებული – მკაცრი შინაარსის შენარჩუნებით. დიახ, მთელი თავისი დამსახურებებით ის მაინც შუააზიური დესპოტი იყო. მას ჩინელმა ბრძენებმა ასწავლეს შინაარსის შეცვლა, ფორმის შენარჩუნებით. პეტრე მთელს ენერგიას ხარჯავდა ფორმის შეცვლაზე, ამით კი მხოლოდ გააძლიერა რუსული ხელისუფლების უარყოფითი ხასიათი, აღჭურვა რა ის მოდური ევროპული დეკორაციებით – ბიზანტიური კოსტუმები და წვერები გამოიყურებოდნენ ნამდვილად სასაცილოდ XVIII საუკუნის ევროპაში, მაგრამ ღირდა კი გადალახვად – როგორც ყველას ადამიანების მსგავსად, თუმც სანკტ-პეტერბურგს იქით რომ არც შეეჭრათ).

ამავე ხაფანგში გასაოცარი სახით გაება ბორის ელცინიც: გამოსული იმპერიული აპარატიდან, მან თავდაპირველად შიგნიდან დაამსხვრია სსრკ, შემდეგ კი ფაქტიურად აღადგინა ის რუსეთის ფედერაციაში მინიატურულად. საშინელია, რომ დასავლეთმა ამას თვალი აარიდა: მისცა რა ელცინს შესაძლებლობა ებრძოლა „კომუნისტური რევანშის წინააღმდეგ ნებისმიერი მეთოდებით, მან ფაქტიურად ნება დართო მას შეენახა ახალი შირმების ქვეშ ძველი იმპერიული იდეოლოგია, ამასთან დამატებით აკურთხა ელცინის მიერ აღორძინებული თვითდანიშნული დიქტატურის სისტემა, ხელისუფლების გადაცემა არ პატიოსანი არჩევნებით, არამედ თავისი არსით ანტიდემოკრატიული პროცედურის „მემკვიდრეობითობის“ მეშვეობით.

ასე რომ ბედის დაცინვაა – „კომუნისტურ რევანშთან“ მებრძოლი მემკვიდრე აღმოჩნდა ადამიანი, თავის თავში ყოველივე ცუდის განსხეულებით, რაც კი გასულ იმპერიებში არსებობდა.

იმპერიული ბეგარა

იმპერია – ძვირადღირებული რამაა. Aმიტომ იმპერიას არ უყვარს ეკონომიკკის განხილვა, თავის ქვეშერმდომებს მოუწოდებს იაზროვნონ გლობალურად და დრო გაატარონ გეოპოლიტიკურ დისკუსიებში. იმიტომ რომ, თუ ადამიანები ანგარიშს დაიწყებენ და გაიაზრებენ თავიანთი ანგარიშების შედეგებს, მაშინ წამოიჭრება უსარგებლო და უხერხული კითხვები.
რუსეთში მიუღებელია ლაპარაკი იმაზე, რომ ინგლისის, საფრანგეთის, ესპანეთის ან პორტუგალიის კოლონიალური იმპერიები დაეცნენ არა მხოლოდ კოლონიებში მიმდინარე ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის გამო, არამედ იმდენად კოლონიალიზმის ეკონომიკური უპერსპექტივობის გამო.

აქამდის შეიძლებოდა იძულებითა და მარტივი მექანიზაციით გაეძარცვათ მკვიდრი მოსახლეობა და მეტროპოლიაში გაეტანათ რესურსები –ყველაფერი კარგად მიდიოდა. XX საუკინის დასაწყისში კი, როცა მსოფლიო კოლონიალიზმი ესწრაფვოდა თვითლიკვიდაციას, კოლონიალური აპარატის, კოლონიალური არმიის შენახვა და კოლონიალური ტერიტორიების წარმოშობილი ელიტის გართობა ძვირი ჯდებოდა.

გარდა ამისა, გამზდმებული კოლონიალური ომები არაფრით არ შეესაბამება დემოკრატიასა და საერთოდ ცხოვრების ნორმალურ წესს. ადრე თუ გვიან ნებისმიერმა კოლონიალურმა ქვეყანამ უნდა გააკეთოს არჩევანი – ან ნორმალურად უნდა იცხოვროს – ნებაზე უნდა მიუშვას ყველა, რომელთაც არ უნდათ ან არ შეუძლიათ ისე ცხოვრება, როგორც ცხოვრობს ტიტულოვანი ერი, ან კიდევ უნდა იცხოვროს სამხედრო დიქტატურის პირობებში.

მოკლედ, რაღაც მომენტში სარგებელი იმპერიისაგან დგება ეჭვს ქვეშ, ხარჯები კი ნათელია.

იმპერია ინსტიქტებით ცხოვრობს და არა ლოგიკითა და პერსპექტივებით. იმპერია თავის თავს თვლის სახელმწიფოს განვითარების ბოლო ფორმად და თვით აზრი იმის შესახებ, იმპერია ოდესღაც შესაძლოა აღარ იყოს – აკრძალულია.

ამიტომაც იმპერია ძვირი უჯდება მის ქვეშევრდომებს. განსაკუთრებით – ტიტულოვან ეროვნებას. იმპერიის ტრიტორიის შენარჩუნებისათვის, ერთი მხრივ, სასარგებლოა გაითამაშო იმპერიის განაპირა მხარეების პატარა ხალხებთან, მეორე მხრივ კი შეეცადო ისინი შეაზავო რუსული რეგიონებიდან ჩასახლებულებით. მეფის რუსეთი პოლონელებსა და ფინებს აძლევდა აგრეთვე ისეთ უფლებებს, რომლებიც არ ეხილათ მის ქვეშევრდომ რუსებსაც კი, მაგრამ პარალელურად არ წყდებოდა ამ რეგიონების რუსუფიკაციის მცდელობები, რაც ჯამში მაინც მივიდა მათ დაკარგვამდის და დერუსიფიკაციამდის.

რუსეთის თანამედროვე ხელისუფლება აკეთებს ამასვე: პრესტიჟის გამო ის იძულებულია შეინახოს ოდიოზური აზიატური რეჟიმების მთელი ნაშიერი, რომლებიც ინახება ქვყნის ძირეული მოსახლეობის ძარცვის ხარჟზე. ახარებთ, რომ ძალიღ არავის არ უშვებენ ჩეჩნეთში, ინგუშეთში და სამხრეთ ოსეთში საცხოვრებლად, თუმც ეს იქიდანააც მომდინარეობს, რომ გასასახლებელიც აღარავინაა, ამისათვის ხომ ძალებიც დიდი ხანია აღარ არის.

გამოდის, რომ რუსეთის იმპერია რუს მოქალაქეებს არაფერს აძლევს, გარდა მორიგ სამხედრო ავანტურაში დაღუპვის უფლებისა და ვალდებულებას ამ მოჩვენებითი დიდებულებისათვის ფულის ხდისა.

რუსი ადამიანები შიმშილობდნენ, როგორც ყველა სხვა. რუსი ადამიანები გააკულაკეს ხელისუფლების ნაბოდვარი იდეების სასარგებლოდ – ზუსტად ისევე როგორც შემდგომში გააკულაკეს პოლონელები, ლატები და ესტები.

როგორც კი ადამიანი დგება იმპერიის სამსახურში – ის კარგავს ეროვნებას. საფიქრებელია, რომ პოლონელ ოფიცრებს კლავდნენ რუსები – ეს პრობლემის გამარტივებაა. იმიტომ რომ მაშინ გაუგებარია ვინ კლავდა იმავე დროს რუსებს.

უნდა გვახსოვდეს, რომ იმპერია – ანტიეროვნული წარმონაქმია. მას საერთოდ არ სჭირდება ცალკეული ერები, არ სჭირდება სამშობლო მხარის, მშობლიური ენის და მშობლიური მუსიკის სიყვარული. მას სჭირდება ქვეშევრდომები, რომლებიც იმპერიის მიმდინარე ამოცანების შესასრულებლად ამაოდ არიან მზად ერთი ბოლოდან მეორეს მიაწყდნენ. დიახაც, არ უნდა გიყვარდეს მშობლიური მიწა, არც შენი სახლი, არამედ იმპერია, ამიტომაც ნებისმიერ დროს მზად უნდა იყო იმისათვის, რომ მშობლიური მიწა უნდა გადასცე მიმდინარე გლობალური პროექტების შესასრულებლად. Aამასთანავე –არც უნდა აღშფოთდე. იმიტომ რომ „საჭიროა“ – პრესტიჟისათვის, დიდებისათვის, სიამაყისათვის, იმისათვის, რომ შემდეგისთვისაც უნდა უჩვენეო „кузькину мать“.

გასაოცარი არ არის ის, რომ საბჭოთა ეპოქაში ბრალდება „ბურჟუაზიული ნაციონალიზმი“ იყო ყველაზე უფრო ხშირად გამოყენებული და ხშირად ხდებოდა ეროვნული ელიტისადმი ანგარიშსწორების საბაბი.
სტალინური მმართველობის დასასრულს კი ნათელი გახდა, რომ მხოლოდ ერთ კომუნისტურ იდეოლოგიაზე იმპერიის აშენება იყო ძნელი. მაშინ კი გადაწყდა, რომ გამალებით შეერწყათ რუსული და საბჭოური, რუსული და იმპერიული. აქ გამოდგებოდა სამეფო გადმონაშთებიც, „მესამე რომიც“, და წყეული „ფეოდალური დაქსაქსულობაც.
ამ აგიტაციის მწარე ნაყოფს ჩვენ დღესაც ვიმკით, როდესაც ბევრი რუსი ადამიანი განიცდის მსოფლიოს ბედს, ვიდრე საკუთარ ბედსა და საკუთარი ბავშვების ბედს.

სამწუხაროდ, რუსეთისა რუსული და იმპერიული მცდარი გაიგივების იდეა აერთიანებს იმპერიის წინააღმდეგ რადიკალურ მებრძოლებსა და მის რადიკალურ დამცველებს.

იმპერისათან მრავალი მებრძოლის მთავარი თეზისი – ეს არის რუსი ხალხისა და იმპერიის განუყოფელი კავშირი. მაშასადამე, გძულდეს იმპერია, უნდა გძულდეს რუსი ხალხი, ამას გარდა, უნდა დაიწყი სწორედ მისი სიძულვილით. ამ დროს წამოიჭრება წერილის მთელი იდიოტიზმი იმის შესახებ, რომ რუსები დაბადებით მონები არიან და ა. შ. შედეგად კი ყველაფერი გადაიქცევა სულელურ რუსთმოძულეობაში, რომელიც მხოლოდ იმპერიული აგიტატორების წისქვილს ასხამს წყალს, რომლებიც გამუდმებით უმტკიცებენ რუს ხალხს რომ “ჩვენ ყველას ვძულვართ“.

იმპერიელთა მთავარი თეზისი – ეს არის რუსი ხალხის განუყოფლობა იმპერიისაგან და მისი ყველა ატრიბუტისაგან. იმპერიულობაში პარადოქსალური სახით ერწყმის ისეთი თითქოს და ურთიერთ გამომრიცხავი პოლიტიკური ძალები, როგორც კომუნისტები და მართლმადიდებელი ფუნდამენტალისტები, ნეოსტალინელები და პუტინისეული „ენერგეტიკული იმპერიალისტები“. ზემოთ უკვე იყო აღნიშნული, რომ იმპერია როგორც მმართველობის ფორმა მაქსიმალურად აწყობთ მმართველ დაჯგუფებებს. დიახ, სწორედაც ამ პუბლიკის იდეოლოგიური ეკსკრემენტები ხშირად აღიქმებიან მთელი რუსი ხალხის პოზიციის დამკვირვებლებად, ამას გარდა, ხდებიან რუსოფობიური განწყობილებების ფუნდამენტად.

წრე იკვრება: მრავალ უცხოელს ეშინია და სძულს რუსები, თვლიან რა მათ დაბადებიდანვე იმპერიალისტებად და აგრესორებად, მრავალი რუსი კი ალალად მიიჩნევს, რომ უბრალოდ მოვალეები არიან იყვნენ აგრესიული იმპერიალისტები, ისე როგორც ირგვლივ ყველას სძინავს და ხედავენ, როგორმე ყველაფრისაგან განძარცვონ ისინი. საჭიროა კი ვილაპარაკოთ, რომ ამ სიტუაციიდან სარგებლობს მხოლოდ იმპერიული ხელისუფლება.

მოუტანა კი ბედნიერება იმპერიამ რუს ხალხს?
და თუ არა, ამაშ რა მიიღო საერთოდ რუსმა ხალხმა ამ იმპერიისაგან, რომელიც მთელს მსოფლიოში რუსების სახელმწიფოდ ითვლება?

მე ვთვლი, რომ იმპერია რუსი ხალხისათვის გახდა წყევლა, წარსულში ისტორიულად ჩვენი უბედურების სათავედ, აწმყოშიც და იქნებ მომავალშიაც?

დღეს ჩვენ, რუსები, რუსეთშიც მცხოვრებნიც კი, არსებითად ვართ ხალხი უქვეყნოდ. ჩვენ არ გაგვაჩნია პრივილეგიები რუსეთში. ამას გარდა, ჩვენ ვართ მორიგი თვითმარქვიების პროგრესირებადი იმპერიული შიზოფრენიის მორიგი მსხვერპლი და მძევლები. ჩვენ ბევრს არ ვუყვარვართ და ეშინიათ ჩვენი, გვხედავენ რა ყოველ უბედურებაში ბრალეულს, მაგრამ ეს ადამიანები სცდებიან: ჩვენ არ ვართ მტრები, ჩვენ საერთო მტერი გვყავს – ეს ბოროტი და სისხლიანი იმპერიაა, როგორადაც არ უნდა იწოდებოდეს ის მიმდინარე ეტაპზე.

სამწუხაროდ, პროპაგანდის საუკუნეებმა გააკეთა თავისი საქმე. ბევრს ახლაც სჯერა, რომ ჩვენი ქვეყნის არსებობის აზრია – ხელი შევუშალოთ ნორმალურ ცხოვრებაში მეზობლებს. ბევრნი კიდევ ბოროტად მისტირიან საშინელ საბჭოურ დროს, როდესაც გამხეცებული სტალინური სატრაპია გვაიძულებდა მთელი დანარჩენი მსოფლიოს კანკალს. ეს ყველაფერი ხომ დიდი ჭკუისაგან არ მოდის.

სამწუხაროა, რომ სიცრუე რუსების თანდაყოლილი სურვილის შესახებ – იცხოვრონ იმპერიაში – მოედინება ყოველი მხრიდან, ჩვენ, რუსები სახელგატეხილნი ვართ მტრებისაგან, მაგრამ ჩვენი ვითომ მეგობრები უარესნი არიან ჩვენს მტრებზედ.
ჩვენ ყველანი დავიღალენით იმპერიისაგან, და თუ ოდესმე ჩვენ ამაში საბოლოოდ გამოვტყდებით. გამოვტყდებით იმაში, რომ იმპერიამ მთავარი დანაშაული ჩაიდინა რუსების წინააღმდეგ – მან ჩვენ წაგვართვა სამშობლო.

ჩვენთვის, რუსებისათვის სასარგებლოა დავრჩეთ ჩვენს თავთან პირისპირ, შევწყვიტოთ მსოფლიოს ბედზედ ფიქრი და ვიფიქროთ ჩვენზედ, საკუთარ მომავალზე და საკუთარ ცხოვრებაზე. ვიმედოვნებ, რომ ოდესმე ეს მომენტი დადგება და ეს იქნება სულ სხვა, რუსეთის ისტორიისათვის და რუსი ხალხისთვის ჯერ არნახულის დასაწყისი.

რუსულიდან თარგმნა ალ.სანდუხაძემ